Kamu Sektörü ile Özel Sektör Arasındaki Farklar

Hizmet sunumunun nitelikli olması, günümüz toplumunun en önemli istek ve beklentilerinden biridir. Günümüz şartlarına uyarak özel işletmelerin hizmet sunumunda başarılı olduğu gibi kamu sektöründen de bu başarı beklentisi artmaktadır. Her iki sektöre yönelik başarı beklentisi, farklı sektörler oldukları ve yapısal açıdan farklı özelliklere sahip bulundukları gerçeğini değiştirmemektedir.

Kamu ve özel sektör arasındaki farklar incelendiğinde; kamu yönetiminin güçler ayrılığı çerçevesinde yürütmeye bağlı bir devlet organı olduğu, bu bakımdan siyasal bir çevreye sahip bulunduğu ve özel yönetimden farklı olarak kamu yararını gözettiği gözlenmektedir (Yıldırım, 2009: 106). Özel sektörde iyi hizmet, yenilik ve düşük maliyeti sağlayan temel faktörler, rekabet ve özgürlüktür. Kamu kurumlarında verimsizliğin ve kırtasiyeciliğin temel nedenlerinden birisi, sorumluluk alanlarının kesin bir biçimde tesis edilmemiş olmasından kaynaklanmaktadır. Kamusal bir hizmetin gereği gibi yerine getirilmemesi durumunda, sorumlu kimsenin açık bir biçimde bilinir hale getirilmesi ve her işin sınırlarının çizilmesi, işlerin daha etkin ve verimli yapılmasını sağlar (Eren, 2002: 67).

Gözlü kamu hizmetlerinin nitelikleri itibariyle özel sektör kuruluşlarınca üretilen mal ve hizmetlerden farklı olduğunu savunmakta ve bu konuda şu noktalarda bir karşılaştırma yapmaktadır (akt.Sezer, 2008: 151):

• Kamu hizmetleri, özel kesimde üretilen mal ve hizmetlerde olduğu gibi kar amacıyla değil, vatandaşların ortak toplumsal ihtiyaçlarını karşılamak üzere sunulur.

• Özel kesimde mal ve hizmet üretimi rekabet ortamında yapılırken, kamu kuruluşlarınca sunulan hizmetler prensip itibariyle tekel nitelikli olduklarından devletin bu açıdan rakibi yoktur.

73

• Özel sektörde firmalar, üretim alanlarını ve ürün niteliğini belirlerken, belli bir müşteri grubunu esas almak suretiyle uzmanlaşmaya gidebilirler. Kamu hizmeti veren kuruluşlar ise bir hizmeti verirken birden çok hedef grubunu göz önünde bulundurmak zorundadırlar.

• Özel kesimde yer alan firmalar, genellikle insanların maddi ihtiyaçlarıyla ilgili olan ve çeşitli yönleriyle ölçülebilir somut nitelikli mal ve hizmetler ürettikleri halde, devletin yerine getirmek zorunda olduğu kamu hizmetlerinin somut mamullere dönüştürülebilmesi, diğerleri gibi niteliksel ve niceliksel ölçümlere konu olabilmesi ve sonuçlarının değerlendirilebilmesi güçtür.

• Özel kesim, mal ve hizmet üretimini müşterilerin istekte bulunması halinde ve onun ihtiyaçlarına göre yapar. Topluma sunulan kamu hizmetlerinin kullanımı ve tüketimi ise kamu hizmetlerinin özellikleri dolayısıyla vatandaşların istek ve beklentilerine aynı oranda uygun düşmeyebilir.

Flynn (akt.Sözen, 2005: 29) kamu ve özel sektör arasında dört temel farklılık olduğunu ileri sürer. Birincisi, 'kamu malları' varlığıdır. İkinci temel fark, hizmetlerin finansmanı ile ilgilidir. Vergiler, kamu hizmetlerinin kaynağını oluşturur. Üçüncüsü ise, amaç farklılığıdır. Kamu örgütleri mal ve hizmetleri pazarlayıp kar elde etmek için değil, toplumsal çıkarlar, hedefler ve amaçlar doğrultusunda üretirler. Dördüncü temel fark, kamu yönetiminin faaliyet gösterdiği çevresinden kaynaklanır.

Osborne ve Gaebler (akt.Sözen, 2005: 30) de kamu yönetimi ve işletme yönetiminin birçok benzerlikler olmasına rağmen temelde farklı kurumlar olduğunu kabul eder. Bu farklılıkları şu şekilde ifade ederler:

 İşletme yöneticileri kar etme güdüsüyle, hükümetler ise yeniden seçilme arzusuyla hareket eder.

 İşletmeler genellikle gelirlerini müşterilerden sağlarlar. Devlet ise vergi mükelleflerinden topladığı vergilerle kamu hizmetlerini finanse eder.

 İşletmeler, rekabetçi bir ortamda faaliyet gösterirken devlet tekelci bir ortamda faaliyet gösterir.

Özel sektörde verimlilik ölçütü parasal açıdan kar olarak alınmakta ve aynı zamanda bu çıktının da bir ölçütü olarak kullanılabilmektedir. Özel kuruluşlarda kar, verimliliğin belirlenmesinde önemli bir unsur olmaktadır. Kamu kuruluşlarında ise, vatandaşlara ucuz ve kaliteli hizmet götürmek parasal beklentilerin önündedir. Örneğin, savunma, eğitim ve yargı gibi kamu giderlerinden sağlanan hizmet ya da ürünün parasal olarak tespiti oldukça zor olmaktadır (akt.Sezer, 2008: 157).

74

Saran kamu kesimi tarafından üretilen mal ve hizmetleri özel kesim tarafından üretilen mal ve hizmetlerden ayıran bazı temel özellikleri sıralamıştır. Tablo 5'de bu ayrım gösterilmektedir (Saran, 2004: 68-69):

KAMU KESİMİ ÖZEL KESİM

Kamu hizmetleri, vatandaşların ortak toplumsal ihtiyaçlarını karşılamak üzere sunulur.

Mal ve hizmet üretimi kar amacıyla yapılır. Kamu hizmetinden yararlananlar, "vatandaş",

halk" ya da "toplum" olarak daha genel terimlerle anılırlar.

Mal ve hizmetlerin alıcısı ise müşterileridir.

Kamu kuruluşlarınca sunulan hizmetler ilke olarak tekel nitelikli olduklarından devletin bu bakımdan rakibi yoktur.

Mal ve hizmet üretimi rekabet ortamında yapılır, işletmeler ayakta kalabilmek için rakipleriyle yarışmak zorundadırlar.

Kamu hizmetleri, toplumsal yararı karşılamaya yönelik olup bölünemezler.

Üretilen mal ve hizmetler bireysel yararı karşılamaya yönelik ve bölünebilir niteliktedir. Ancak bedeli karşılığında satın alınırlar.

Kamu kuruluşları hizmet sunarken birden çok grubu hedef almak zorundadırlar

Özel kesim işletmeleri ise üretim alanlarını ve ürün niteliğini belirlerken belli bir müşteri grubunu hedef alarak çeşitlemeye gidebilirler. Kamu hizmetlerinde tarafsızlık ve eşitlik esastır.

Her vatandaş hizmetlerden eşit şekilde yararlanma hakkına sahiptir.

Kar amacıyla üretilen hizmetlerin sunumunda tarafsızlık ve eşitlik gibi ilkeler anlamlı değil. Kamu kuruluşlarının yerine getirmek zorunda

oldukları hizmetlerin somut ürünlere dönüştürülebilmesi, diğerleri gibi nitelik ve nicelik yönünden ölçümlere konu olabilmesi ve sonuçlarının değerlendirilebilmesi güçtür

Özel kesimde yer alan firmalar, genellikle insanların maddi ihtiyaçlarıyla ilgili olan ve çeşitli yönleriyle ölçülebilir somut nitelikli mal ve hizmetler üretirler.

Kamu hizmetlerinin topluma sunulması ve bunlardan yararlanılması vatandaşların farklı ve birbirleriyle genellikle çelişen istek ve

beklentilerine aynı oranda uygun düşmemektedir

Müşterilerin istekte bulunmaları halinde ve onların ihtiyaçlarına göre mal ve hizmet üretiminde bulunur.

Tablo.5. Kamu ve Özel Kesimi Ayıran Temel Özellikler (Saran, 2004: 68-69)