Kamu İhale Kurumu

3.2.4.1. Genel Olarak Kamu İhale Kurumu

4734 sayılı Kanun’un 53.maddesi ile; Kanunla verilen görevleri yapmak üzere kamu tüzel kişiliğini hâiz, idari ve malî özerkliğe sahip Kamu İhale Kurumu kurulmuştur. Kamu İhale Kurumu, bu Kanunda belirtilen esas, usul ve işlemlerin doğru olarak uygulanması konusunda görevli ve yetkilidir. Kurumun ilişkili olduğu Bakanlık Maliye Bakanlığıdır. Kurumun merkezi Ankara’dadır. Kurum görevini yerine getirirken bağımsızdır. Hiçbir organ, makam, merci ve kişi Kurumun kararlarını etkilemek amacıyla emir ve talimat veremez. Bu açıdan Kurumun tipik bir “bağımsız idari otorite”

örneğini oluşturduğu görülmektedir³⁹⁰.

56.maddesi (b) bendi gereğince, ihale işlemlerinin ve ihale kararının iptaline…” Kamu İhale Kurulu’nun 10.04.2006 tarihli ve 2006/UH.Z-931 sayılı kararı, Resmi Gazete, 4.6.2006, S.26188.

387 Kısmi teklif söz konusu ise Kurul sadece itirazen şikayet başvurusuna konu kısma ilişkin karar verebilir. Bu bakımdan Kurul’ca verilecek olan düzeltici işlem kararı, diğer kısımları da etkileyecek nitelikte ise de “bu kısımda düzeltici işlem tesis edilmemesi idarenin yetkisindedir.” KİK, K.N.

2010/UH.I-1091, T.12.04.2010, Aktaran: Arapgirli ve Demirel, a.g.e., s.149,

388 Nitekim Kamu İhale Kurumu’nun 26.08.2015 tarih ve 2015/UH.II-2343 sayılı kararıyla; İdarece 14.07.2015 tarihinde ihalenin 2. kısmının iptal edildiği ve kararın aynı gün EKAP üzerinden tebliğ edildiği anlaşılmış olup, başvuru sahibi isteklinin bu tarihten itibaren beşgün içinde Kuruma doğrudan itiraz şikayet başvurusunda bulunması gerekirken, bu süre geçtikten sonra 24.07.2015 tarihinde idareye şikayet başvurusunda bulunduğundan, başvuru sahibinin iptale karşı iddiasının süre yönünden reddine karar vermiştir.

389 Arapgirli ve Demirel, a.g.e., s.132.

390 Aziz Taşdelen, Kamu Harcamaları Hukukunda İhale Süreci, Ankara:Turhan Kitabevi, Mayıs-2004, s.68-69.

Kamu İhale Kurumu (KİK), Kamu İhale Kanunu’nu uygulamakla ve kamu alımları sistemini izlemekle yükümlüdür. Hazine ve Maliye Bakanlığı, politika oluşturulması ve uygulanmasının koordinasyonundan sorumludur. KİK, Hazine ve Maliye Bakanlığına bağlıdır ancak özerk olduğunu söylemek pek mümkün değildir.

Ancak, bir taraftan eğitim ve sektörde deneyim bağlamında aranan gerekliliğin kaldırılması diğer taraftan ise Cumhurbaşkanı’nın doğrudan Kurumun Başkanını ve Kurul üyelerini atamakla yetkilendirilmesi Kamu İhale Kurulunun işlevsel bağımsızlığını zedelemiştir³⁹¹.

3.2.4.2. Kurumun Kurulma Sebepleri

KİK’in kurulma amaçlarından biri 2886 sayılı kanunun işleyişindeki sorunlardan kaynaklanmaktaydı. Bu sistem ihale mevzuatı açısından yetersiz kalmış, kamu ve özel sektörü kapsayıp, yönlendirememiştir. Bu sistemde, idarelerin verdiği kararlarının kanunun hükümlerine uygun olup olmadığının denetimini yapan bir sistem bulunmamaktaydı.

2886 sayılı kanunun uygulanması ile ilgili bir kısım yönlendirme, ikincil mevzuat çalışmaları Maliye Bakanlığı tarafından, yapım işleri ile ilgili olan çalışmalar ise Bayındırlık İskân Bakanlığı tarafından yerine getirilmekteydi. Denetim işlevi belli tutarı aşan sözleşmelerin tescili suretiyle Sayıştay tarafından yerine getirilmekte ve ihale konusunda ortaya çıkan uyuşmazlıklara idari yargıda bakılmaktaydı. İdari yargıda ihalelere ilişkin açılan davaların önceliği olmadığı için de birçok ihale davasının sonuçlanması uzun bir süreç almaktaydı³⁹².

Kamu alımlarında görülen bu eksiklikler IMF ve Dünya Bankası gibi uluslararası kuruluşlar tarafından da dile getirilmiştir. Bu hususların dışında ihale sürecinde yaşanan sıkıntıların çözülmesini sağlayacak bir mekanizmanın olmaması ayrıca eleştiri konusu olmuştur³⁹³.

1989 tarihinde Avrupa Birliği Komisyonunca yapılan görüşmeler neticesinde belirlenen kararlardan birisi de bu konseyin üyesi olan ülkelerce yapılan ihalelere

391 (Çevrimiçi)https://www.ab.gov.tr/ilerleme-raporlari_46224.html (Erişim Tarihi: 22.12.2019).

392 Yasin Özkan, Açıklamalı Kamu İhale Kanunu, Ankara: Bilge Yayınevi, 2013, s.63.

393 Seda Güneş Sözen, “4734’de sayılı Kamu İhale Kanunu’nda Doğrudan Temin Usulü”, (Yüksek Lisans Tezi), Ankara, 2018, s.9.

katılan firma ve müteşebbislerin tazminat talebinde bulunabileceği başvuru haklarının sağlanması, bu başvuruların gereğini yapacak bağımsız denetim ve tasdik organlarını kurmaları tavsiyesi yer almaktadır³⁹⁴.2001 tarihinde toplanan Dünya Bankası Komisyonu da buna benzer bir düzenleme yapmış ve şikayet dilekçesi yoluyla ihale makamına başvurabilme hakkı ile şikayet başvurularının bağımsız bir kuruluş kanalıyla incelenme yetkisinin verilmesi gerektiğini söylemiştir³⁹⁵.

Kamu alımlarının artan önemi, uluslararası ekonomik ilişkilerdeki gelişmeler ve Türkiye’nin üyelik hedefi çerçevesinde AB müktesebatına uyum sağlanması gereği karşısında kamu alımları sistemindeki ihale sürecinde yaşanan ihtilafların çözümüne yönelik bir mekanizmanın olmaması eleştiri konusu olmuştur³⁹⁶.

Gerek Avrupa Komisyonunun Türkiye temsilciliği tarafından hazırlanan 1989 tarihli raporunda, gerek Dünya Bankasının görüşleri doğrultusunda, gerekse AB uyum sürecinde ihalelerin başlangıcından sözleşmenin imzalanması aşamasına kadar geçen ihale sürecinde, idarece yapılacak işlemlerin mevzuata uygunluğunu denetleyecek, firma ve müteşebbislerin şikayet başvurularını değerlendirecek, ihale yapan idareden bağımsız, tüzel kişiliği olan, idari ve mali özerkliğe sahip Kamu İhale Kurumu kurulmuştur.4734 sayılı Kamu İhale Kanunun getirdiği en büyük yeniliklerden birisi de Kamu İhale Kurumunun Kurulması olmuştur³⁹⁷.

3.2.4.3. Kamu İhale Kurumu’nun Yapısı

KİK, 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’na ekli (III) sayılı cetvelde yer alan kamu tüzel kişiliğine sahip, düzenleyici ve denetleyici bir kurumdur.

Kurumun teşkilatı, çalışma usul ve esasları ile hizmet birimleri ve bu birimlerin görev, yetki ve sorumlulukları, personelin nitelikleri, sayı ve unvanları, atanması, ücret

394 Tuncay Köksal, “Avrupa Birliğine Tam Üyelik sürecinde Devlet İhalelerinde Rekabetin Sağlanması” (Çevrimiçi)www.ankarabarosu.org.tr/siteler/ankarabarosu/frmmakale/2001-2/2.pdf, Erişim Tarihi: 10.10.2019.

395 Hakan Çelik, “4734 sayılı Kamu İhale Kanunun Yapım İşleri Uygulama Yönetmeliğinin, İhale Sürecinde Meydana Gelen Sorunların İncelenmesi”, (Bahçeşehir Üniveristesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi), İstanbul, 2014, s.8. (Çevrimiçi) http://Tez.yok.gov.tr, (Erişim Tarihi:

15.10.2019).

396 “Kamu İhale Kurumu Nedir? Kamu İhale Kurumunun Yeri ve Önemi Nedir?” (Çevrimiçi)

http://www.kamufinans.com/kamu-ihale-kurumu-nedir-kamu-ihale-kurumunun-yeri-ve-onemi-nedir/,(Erişim Tarihi: 15.10.2019).

397 Sözen,a.g.e., s.9-10.

ile diğer mali ve sosyal hakları, 4734 sayılı Kanun’un 53’üncü maddesi ile Kamu İhale Kurumu Teşkilatı ve Personelinin Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik ile düzenlenmiştir. Kurumun ilişkili olduğu Bakanlık Hazine ve Maliye Bakanlığıdır.

Kurumun merkezi Ankara’dadır Kurumun karar organı biri başkan, biri ikinci başkan olmak üzere Cumhurbaşkanınca atanan dokuz üyeden oluşan Kamu İhale Kuruludur.

Kurul Başkanı, Kurumun da başkanıdır. 10/7/2018 tarih ve 30474 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 3 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nin (III) sayılı cetvelinde yer alan Kurumun başkan ve üyelerinin görev süreleri 4 yıldır³⁹⁸.

3.2.4.4. Kamu İhale Kurumu’nun Görev ve Yetkileri

Kamu İhale Kurumu, kamu ihalelerinde saydamlık, eşit muamele, güvenirlik, kamuoyu denetimi, rekabet ve ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanması ilkeleri çerçevesinde, ihale sisteminin düzenlenmesine, işleyişine ve denetimine yönelik faaliyetleri yürütmektedir³⁹⁹, 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 53’üncü maddesine göre Kurumun görev ve yetkileri aşağıda sayılmıştır:

1) İhalenin başlangıcından sözleşmenin imzalanmasına kadar olan süre içerisinde idarece yapılan işlemlerde bu Kanun ve ilgili mevzuat hükümlerine uygun olmadığına ilişkin şikayetleri inceleyerek sonuçlandırmak.

2) Bu Kanuna ve Kamu İhale Sözleşmeleri Kanununa ilişkin bütün mevzuatı, standart ihale dokümanlarını ve tip sözleşmeleri hazırlamak, geliştirmek ve uygulamayı yönlendirmek.

3) İhale mevzuatı ile ilgili eğitim vermek, ulusal ve uluslararası koordinasyonu sağlamak.

4) Yapılan ihaleler ve sözleşmelerle ilgili Kurum tarafından belirlenen şekilde toplamak, adet, tutar ve diğer konular itibariyle istatistikler oluşturmak ve yayımlamak.

5) Haklarında ihalelere katılmaktan yasaklama kararı verilenlerin sicillerini tutmak.

6) Araştırma ve geliştirme faaliyetlerinde bulunmak.

398 Kamu İhale Kurumu 2018 Yılı Sayıştay Düzenlilik Denetim Raporu, Eylül 2019, (Çevrimiçi)http://www.sayistay.gov.tr/tr/Upload/62643830/files/raporlar/kid/2018/D%C3%BCzenleyi ci_ve_Denetleyici_Kurumlar/KAMU%20%C4%B0HALE%20KURUMU.pdf, (Erişim Tarihi:

18.12.2019), s.2.

399 Kamu İhale Kurumu 2018 Yılı Sayıştay Düzenlilik Denetim Raporu, Eylül 2019, s.1-2.

7) İhale ilânları ile ilgili esas ve usulleri düzenlemek, basılı veya elektronik ortamda Kamu İhale Bültenini yayımlamak.

8) Yerli isteklilerin, yabancı ülkelerde açılan ihalelere katılmalarına engel olunduğunun tespit edilmesi halinde, bu uygulamanın yapıldığı ülkenin isteklilerinin de, bu Kanun kapsamında yapılan ihalelere katılmalarının önlenmesine yönelik tedbirlerin alınmasını ve gerekli düzenlemelerin yapılmasını sağlamak üzere Cumhurbaşkanına teklifte bulunmak⁴⁰⁰

9) Kurumun yıllık bütçesi ile kesin hesabını ve yıllık çalışma raporlarını hazırlamak, Kurum bütçesinin uygulanmasını, gelirlerin toplanmasını ve giderlerin yapılmasını sağlamak

olarak belirtilmiştir.