Kamu Hizmeti ve Kamu Görevlisi

Kamu hizmeti söz konusu olduğunda kamu görevlisi aldığı tavra göre ikili bir ayrıma tutulmaktadır: alturist ve self-interested. „Alturist‟ler hükümet veya kurumun hedefleriyle uyumlu ve bu hedeflere otomatik ve çekinmeden kendini adayacak kamu görevlilerini ifade ederken, „self-interested‟ ise etkili mekanizmalar olmadıkça kendi kiĢisel çıkarlarına izin veren ve kendi pozisyonlarını kiĢisel çıkar için kullanacak olanları anlatmak için kullanılır.105

Bu iki zıt kavramın kökeninde ise çok yönlü ve çeĢitli olan motivasyon yatmaktadır. Bu bağlamda bir kiĢi acımasızca kendi çıkarına göre davranan, olumsuz anlamda planlar kuran ve yasa dıĢılığa göz yumabilirken, aynı kiĢi görünüĢte baĢkalarının iyiliği için kendi yararını feda eden tamamen özverili bir durum ortaya koyabilir. Ġnsan motivasyonunun bu karmaĢıklığı etik dıĢı davranıĢ söz konusu olduğunda yasaya uymak veya uymamak için birden fazla nedenin olduğunu göstermektedir.106

ĠĢte bu nedenle hükümet ve kurumların

101

IFACCA, a.g.k., s. 4. 102 _{OECD, a.g.e.,2003a, s. 86}

103 _{Eric Raile, Managing Conflict of Interest in the Americas: A Comparative Review, 2004, s. 2.} http://icttoolkit.infodev.org/en/Document.1426.pdf (EriĢim Tarihi: 15.02. 2011)

104

OECD, a.g.e.,2003b, s. 5. 105 _{Lankester, a.g.k., s. 2.}

106 _{Daniel T. Ostas, “When Fraud Pays: Executive Self-dealing and the Failure of Self-restraint”,}

hedefi kamu yararını hiçe sayarak kendi çıkarlarını sürdüren „self-interested‟leri önleyen ve „alturist‟leri teĢvik etmeyi sağlayan yeterli mekanizmalar kurmaktır.

Bir kamu görevlisinin yaĢamı derin bir Ģekilde prensipler etiğinin etkisindedir. Bir kamu görevlisi yaĢamını ele aldığınızda önemli olarak adalet, açıklık ve usul gereksinimlerinden oluĢtuğu görmek mümkündür. Prensipler üzerinde hareket etmek böylelikle kamu görevlisinin hiçbir kiĢi ve gruba kayırmacılık sağlaması fakat tarafsız Ģekilde hareket etmesi gerektiğini anlatmaktadır. Prensibe dayalı etik perspektif için birkaç öğe, dürüstlük ve samimiyet standartları; ayrıcalıklı bilgiye saygı; istihdamda liyakat ve olumlu eylem programlarına destek; dolandırıcılık, kötü yönetim ve ayrımcılığın ortadan kaldırılması ve çıkar çatıĢmasından kaçınmak olarak tanımlanabilir.107 _{Bu prensiplere örnek, kamu} görevlileri kendileri ve baĢkalarının özel kazancı için kamu görevini yanlıĢ ve kötüye kullanmamalıdır; kamu görevlileri görevlerini özel çıkarlarının üstüne yerleĢtirmelidir; kamu görevlileri her grup ve birey için görevlerini tarafsız ve önyargısız yürütmelidir. Prensip etiği kamu görevlisini temel insan hakları ve görevlerinden ihmalden kesinlikle korur. 108

Kamu görevlilerinin çıkar çatıĢması ile ilgili aĢağıdaki temel ilkeleri dikkate alması beklenmektedir:

Kamu Yararına göre Hareket Etmek

Kamu görevlileri, mesleki yeterliliğin yüksek standartlarını, etkinlik ve verimliliği sürdürerek, anayasa ve yasalara uyarak ve her zaman kamu yararını geliĢtirerek kamu kurumlarındaki güveni ve halkın güvenini devam ettirmek ve güçlendirmekle sorumludur. Kamusal kararlar dinsel, mesleki, politik, etnik, ailevi veya diğer kiĢisel iliĢkiler tercihleri ve iĢbirliklerine göre alınmamalıdır.109

http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/j.1744-1714.2007.00046.x/full (EriĢim Tarihi:

12.12.2011) 107

F. Neil Brady, “Public Administration and the Ethics of Particularity”, Public Administration Review, Volume 63, Issue 5, 2003 ,s .529.

108 _{Raile, a.g.k., s. 2.}

Kamusal kararları tehlikeye düĢürebilecek kiĢisel çıkarlardan uzak durmalı, bunun mümkün olmadığı durumlarda ise kamusal karar almaktan kaçınmalıdır. Bulunduğu konumdan dolayı kamuoyunun ulaĢamayacağı bilgiyi kiĢisel çıkar için kullanmamalıdır.110

Resmi görev ve fonksiyonları etkileme ihtimali olan herhangi bir Ģeyi kabul etmemeli ve böyle bir arayıĢta olmamalıdır.111

Şeffaflık ve Hesap Verebilirlik

Kamu görevlileri ve kamu kurumlarından kamuoyuna en yakın Ģekilde davranmaları beklenir. Bu ise sadece hukuk içinde hareket ederek gerçekleĢtirilmez, aynı zamanda kamu hizmetinin ilkelerine de uygun davranmak temel misyondur.

Kamu görevlileri resmi görevlerini etkileyecek kiĢisel çıkar ve bağlantılarını çözümün kontrolü ve yönetimini sağlamak için uygun bir Ģekilde açıklamalı, çıkar çatıĢması yönetimi ve çözümü için açık ve tutarlı olmalıdır.112

Kamu görevlileri, kamu yararı için yasalara ve devlet politikasına uygun Ģekilde kaynak ve yetkilerini kullanmakla sorumludur. Aldıkları her türlü kararla ilgili hesap vermeye ve koĢullara göre resmi karar ve eylemlerini ilgili yetkili veya halkın önünde açıklamalıdır. Mevcut koĢullara, kararlara ve eylemlere dair bilgi eriĢilebilir, görünür ve anlaĢılır olmalıdır.113

Hesap verebilirliği ve Ģeffaflığı sağlamak için; rol ve sorumluluklar açıkça belirlenmiĢ, prosedür ve süreçler iyi tanımlanmıĢ olmalı, performans beklentileri net olmalı, beklenti ve bu beklentileri karĢılayacak kaynak dengesi kurulmalı ve bu süreçler sonucunda güvenilir bir raporlama ve gözden geçirme sağlanmalıdır.114

110 _{OECD, a.g.e., s. 25} 111 _{a.g.e., s. 26} 112 _{a.g.e., s. 33.} 113

TÜSĠAD, a.g.e., s. 86; Yüksel, a.g.e., s. 62.

114 _{Erdoğan Kesim, “Bir Etik DavranıĢ Ġlkesi Olarak Hesap Verebilirlik (Hesap Verme} Sorumluluğu)”, 2. Siyasette ve Yönetimde Etik Sempozyumu – Bildiriler Kitabı, Sakarya Üniversitesi, 18-19 Kasım 2005, s. 271-272.

Bireysel Sorumluluk ve İyi Örnekleri Takip Etmek

Kamu görevlilerinden her zaman dürüstlüklerini diğer görevlilere ve kuruma bir örnek olarak sunması beklenir.115

Kamu görevlilerinden beklenen mümkün olduğunca kiĢisel nitelikteki iĢlerinin sorumluluğunu kabul etmeleri, bir çatıĢma çıktığında kamu yararı lehine çatıĢmasının belirlenmesi ve çözülmesinde sorumluluk almalarıdır. Çünkü böylelikle kamu görevi ve sonrasında gerçekleĢebilecek çıkar çatıĢması önlenmiĢ olur.

Çıkar Çatışmasını Tolere Etmeyecek Bir Örgüt Kültürü Oluşturmak

Kamu kurum ve kuruluĢları çıkar çatıĢma durumlarının etkin kontrol ve yönetimini teĢvik etmek için çalıĢma ortamında yeterli yönetim politikaları, süreçleri ve uygulamaları hayata geçirmeli ve devamını sağlamalı, açık iletiĢim ve diyalog kültürünü yaratmalı ve sürdürmeli, kamu kurum ve kuruluĢları, kural ve düzenlemelerden kurulan kurumun dinamik dönüĢüm ve anlayıĢını ve çalıĢma ortamındaki uygulamaları teĢvik etmek için rehberlik ve eğitim vermeli, kurumsal pratikler kamu görevlilerini çıkar çatıĢması durumlarını tartıĢmak ve açıklamak için teĢvik edilmelidir.116

Kamu hizmeti ve kamu görevlisi bütünü çıkar çatıĢmasının iki yönünü de anlatmak için yeterlidir. Etiğin en yalın tanımından yola çıkıp kamu yönetiminde etik ve dolayısıyla çıkar çatıĢmasını sadece kamu görevlilerinin uyması ve içselleĢtirmesi gereken ve bütünüyle kamu görevlisinin sorumluluğunda olan bir alan olduğunu düĢünmek yanlıĢtır. Kamu hizmetinin yapılandırılması, kurumsal bütünlüğün sağlanması ve iyi bir yönetim iĢleyiĢinin yerleĢtirilmesi kamu görevlilerinin çıkar çatıĢmasında kamu yararına uygun olanı seçmeleri için büyük öneme sahiptir. Çünkü kamu yönetiminde çıkar çatıĢmasının önlenmesi için sadece bireysel bir farkındalığa değil aynı zamanda kurumsal ve yapısal bir farkındalığa ihtiyaç vardır.

115 _{OECD, a.g.e., s. 26.} 116 _{a.g.e., s. 27.}

Kamusal düzenlemeler kurumsal bütünlük ve standardın sağlanması için önemlidir ve çıkar çatıĢması açısından rahatlıkla düzenlenebilecek pratiklerdir. Bu düzenlemeler normlar ve kurallara göre eylemlerin kalitesini gösterir. Kamusal bütünlük olduğu sürece bütünlük ihlalleri veya kamu görevini kötüye kullanma biçimleri kolaylıkla fark edilebilir.117

Çünkü kamu yönetiminde kontrol edilemeyen tek unsur kiĢisel bütünlüktür.118