Kalkınma Ajanslarının İdari Yapısı

Kalkınma ajanslarının yönetim teşkilat yapısı; kalkınma kurulu (genel kurul), yatırım kurulu, genel sekreterlik ve yatırım destek ofislerinden oluşmaktadır (4 nolu Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi, 2018: 190. Madde).

Bölgesel gelişme hedefine yönelik olarak bölgedeki kamu kurum ve kuruluşları, özel kesim, sivil toplum kuruluşları, üniversiteler ve yerel yönetimler arasında işbirliğini geliştirmek ve ajansı yönlendirmek üzere oluşturulan kalkınma kurulu illerin dengeli şekilde temsilini sağlayacak yapıda, en fazla yüz üyeden oluşmaktadır Kalkınma kuruluna temsili gönderecek kamu kurum ve kuruluşları ile özel kesim ve sivil toplum kuruluşlarının gönderecekleri temsilcilerin sayısı, görev süresi ve ilgili diğer hususlar Cumhurbaşkanı kararı ile belirlenmektedir. Kalkınma kurulu ilk toplantısından kendi üyeleri arasından iki yıllığına başkan ve başkan vekili seçmektedir Kalkınma Kurulu başkanının daveti üzerine yılda en az iki kez üye tam sayısının yarısından bir fazlası ile toplanır, ve alınan kararlar katılanların çoğunluğu ile

33

alınmaktadır. Toplantı yeter sayısı sağlanamayan hallerde on beş günü aşmayacak şekilde yeniden toplanır ve bu toplantı da yetersayısı aranmaz (4 nolu Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi, 2018: 191. Madde).

Kalkınma ajanslarının yönetimsel teşkilatlanmasının içinde yer alan ‘genel kurul’ diğer ismiyle ‘kalkınma kurulu’ bu ajansların esas amaçlarından biri olan bölge kaynaklarının ve potansiyelinin açığa çıkartılması ve bunlar arasındaki ilişkileri geliştirerek, bölgenin ekonomik ve sosyal kalkınmasının hızlandırılması görevini üstlenmiştir. Kalkınma ajanslarının kamu kuruluşları, özel kesim, sivil toplum örgütleri (STÖ), üniversiteler ve yerel yönetimler gibi her türden kuruluşları bünyesinde bulunduran genel kurulu; hedefleri tespit etmekle görevlidir. Bu ajansların teşkilat yapısında ki en üst merci olan genel kurul (kalkınma kurulu) bölgesel hedeflerin tespit edilmesi, bölgenin gelişmesi açısından gerekli önerilerde bulunulması gibi yetkilerle donatılmıştır (Dura, 2007: 148).

Kalkınma ajanslarının büyük çoğunluğunun hükümet eliyle kurulduğu bilinse de bu ajanslar merkezi hükümetten özerk bir idari yapıda olup, bölgesel çerçevede faaliyet göstermektedirler. Dual bir yapıya sahip olan içsel örgütlenmenin yapılardan birincisi; genel kurul, genel müdür, denetim kurulu ve denetleme alt kurulundan oluşan yasal yapıdan oluşurken, ikincisi ise, genel anlamda belirli konuları inceleyen çalışma grupları veya teknik konuları baz alan konuları ele alan çalışma alt kurullarından meydana gelmektedir. Bu yapılara ek olarak kalkınma ajanslarının politikalarına yön vermek ve bu politikaları yönetmek görevini üstlenen yönetim kurulu da mevcuttur. Yönetim kurulunu, atamaları genellikle hükümet tarafından gerçekleştirilen ve ajansın kurulmasında etkisi olan ağırlığını özel kesim kuruluşlarının oluşturduğu temsilciler arasından seçilmektedir. Genel müdürü seçme görevi yönetim kuruluna aitken, genel müdürün görevlerinden önemli olanlarından birisi ise teknik ekibi yetiştirmektedir (Keleş, 2010: 25).

Kalkınma Ajansları, harcama serbestisi yönünden kamu idarelerine karşı sorumluyken, politikalarının oluşturulup uygulanması bakımından kuruluş kanunu ve mevzuatlarının izin verdiği ölçüde serbest bırakılmışlardır. Diğer taraftan kalkınma ajanslarının tümünün kendi hükümetleriyle yakın ilişki içerisinde olması gerekmektedir. Bu yakın ilişki kimi zaman idare heyeti başkanlığına seçilecek olan üyenin hükümet üyeleri arasından seçilmesi kimi zaman bakanlardan herhangi birisinin yılda birkaç kez

34

yönetim kurulu toplantılarında bulunması şeklinde olmaktadır. Üst düzey bürokratlarda direkt olarak temas kurulabilme imkânının olmasının kalkınma ajanslarına ve hükümetlere faydası çok büyüktür. Bunun yanında ajansların hemen hemen hepsinin bölgesel ya da yerel idarelerle yakın ilişki içerisinde olmaları gerekmektedir. Ortak yönetim anlayışına göre Bölgesel Kalkınma Ajanslarının teşkilatlanması, bürokrasi, (mahalli ve bölgesel idare mümessilleri), sermaye grubu (ulusal ve uluslararası şirketler) ile Sivil Toplum Kuruluşları (meslek birlikleri, sermaye veya işçiler tarafından kurulan birlikler, çevre örgütleri) gibi aktörlerden meydana gelmektedir. Formasyonda, ülkelerin liberalleşme isteklerine bağlı olarak kamu veya özel sektörün payı oransal olarak değişmektedir. Bu tarz örgütlenme biçimleri önceleri yaklaşımları genel olarak ele alan yerel ve merkezi karakter özellikleri taşırken, günümüzde bölgesel, yarı-özerk, esnek ve uzmanlaşmış bir yapıya dönüşmüştür. Personel yapısı açısından incelendiğinde, genel kurul, yönetim kurulu, denetleme alt kurulu ve genel müdürden oluşan çoklu bir yapı içerisindeki kurullarda üyeler hissedarların seçtiği politik ancak teknik olmayan kişilerden seçilmekte ve danışman olarak dışarıdan atama yapılabilmektedir. Globalleşen dünyadaki yeni sisteme uygun olarak sözleşmeli personel çalıştırabilmekte ve bu personellerin seçimlerinde bağımsız bir yapıya sahip olmaktadırlar (Hasanoğlu ve Aliyev, 2006: 91).

Kalkınma ajanslarının organlarının başında 100 üyeden oluşan genel kurul gelmektedir. 100 üyeden oluşan genel kurulun üye tam sayısının yüzde 40’ını kamu kurum ve kuruluşları temsilcilerinin oluşturması ve geriye kalan yüzde 60 oranındaki üyenin özel kesim ve sivil toplum örgütleri arasından seçilmesi bizi kalkınma ajanslarının kamu kurumu niteliğine haiz olmadığı sonucunu vermektedir. Kamu kurum ve kuruluşlarından gelecek 40 kişilik kontenjan için temsilci gönderecek olan kuruluşlar, merkezi idare, yerel idareler, üniversiteler ve diğer kamu tüzel kişilikleri; kurula özel kesim tarafından gelecek 60 kişi ise, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları, dernekler, vakıflar, sendikalar, birlikler ve diğer sivil toplum kuruluşlarından gelecektir (Keleş, 2010: 26).

Kalkınma kurulu oluşturulmasında ki amaç şu şekilde ifade edilebilir; bölgesel gelişmeyi sağlayabilmek adına, bölgedeki kamu kurum ve kuruluşları, özel kesim, sivil toplum kuruluşları, üniversiteler ve yerel yönetimler arasında entegrasyonu sağlamak ve ajansı yönlendirmektir. Ajansın karar organı yönetim kurulu iken, icra organı ise genel sekreterliktir. Yatırım destek ofisleri ise yönetim kurulu adına, özel kesimdeki

35

yatırımcıların kamu kurum ve kuruluşlarının görev ve yetki sahasına giren izin ve ruhsat alma işlemleri ile diğer idarî iş ve işlemlerini yapmak, takibini sağlamak, koordinasyonunu yapmak ve yatırımları gözlemlemek maksadıyla meydana gelmiştir (Şinik, 2010: 132).