Kalkınma Ajanslarının Genel Özellikleri

Kalkınma Ajansları bulundukları bölgeye göre farklılık göstermektedir. Bulundukları bölgenin coğrafi konumundan, ekonomik koşullarından, sosyo-kültürel yapısından ve sahip oldukları kaynaklardan dolayı farklılık arz etmektedir. Kalkınma Ajansları, planlamayı kolaylaştırıcı, bürokratik işlemleri takip eden, bölgelere sağlayacağı olanaklar ve fırsatlardan dolayı çok önemlidir. Kalkınma Ajansları Türkiye’de yeni bir yapılanma olması nedeniyle desteklenmeli ve geliştirilmelidir. 1950’li ve 1960’lı yıllardan beri çoğu Avrupa ülkesinde bölgesel kalkınma ajansları, bölgesel ölçekteki ekonomiyi canlandırmak, bir örgüt biçiminde çalışmasını sağlamak ve geliştirmek üzere kurulmuşlardır (Berber ve Çelepçi, 2012: 146).

Günümüzde bölgesel kalkınma ajansları genellikle tabandan tavana doğru örgütlenme modelini benimsemesine rağmen Bölgesel kalkınma ajanslarını kurma tecrübeleri ülkeden ülkeye farklılıklar göstermekte ve ayrıca da her kurum kendine özgü

29

nitelikte faaliyette bulunmaktadır Tabandan tavana yaklaşımı çeşitli avantajlar sağlamaktadır. Bunlar daha çok, bölgesel kalkınma ajanslarının nerede kurulabileceği konusunda bir kural olmamakla beraber, fonksiyonel olabilmeleri adına belli değişkenlerin varlığı aranmaktadır. Bu değişkenler: Nüfusun yeterli sayıya sahip olması, teşebbüs ve müteşebbis altyapısının uygun olması, nitelikli işgücünün varlığı, bölgesel gelişme stratejileri üzerinde hem fikir olunması, gelişmeye müsait işkollarının belli bir alanda toplanması, iş çevrelerinde rekabet yaratılması, devlet desteğinin ve altyapının iyileştirilmesi şeklinde sıralanmaktadır (Hasanoğlu ve Aliyev, 2006: 89).

Kalkınma ajanslarının temel fonksiyonlarını açıklamak gerekirse, bölgeye yabancı yatırımı çekmek ve bundan daha önemlisi, kuruldukları bölgede var olan potansiyeli ortaya çıkarmak ve gelişmesini sağlamaktır. Bu sayede bölgede ekonomik ve sosyal yönden kalkınmayı sağlamak amaçlanmaktadır. Bölgesel kalkınma ajanslarının hedefleri bölgesel rekabetin geliştirilmesi, yerel KOBİ’lerin rekabet edilebilirliğini yükseltmek, dış yatırımcı için daha çekici bir bölge yaratılması gibi faktörleri barındırmakla beraber geniş kapsamlı olmalıdır (Arslan, 2005: 286).

Kalkınma ajanslarının görevleri şu şekilde sıralanabilir; dış yatırımcıya önderlik yapmak, özel kesimin çekimser olduğu iş alanlarında yeni endüstri bölgeleri geliştirmek ve bölgesel ekonomik stratejiler çerçevesinde bölgesel planlama çalışmalarını hazırlamaktır. Bunun yanında, kalkınma ajanslarının, yukarıda bahsedilen dönüşümü yahut değişimi hayata geçirmek adına, fiziksel, sosyal ve ekonomik yenileme faaliyetlerine yön verilmesine odaklandıkları için en uygun ortam olduğu söylenmektedir. Bu sebeple dönüşüm yahut değişimi gerçekleştirmesi için kalkınma ajanslarının da fiziksel, ekonomik ve sosyal yatırım önceliklerinin dengeli dağıtılmasını sağlamak maksadıyla gerekli olan öncülük, kabiliyet ve kaynakların kendinde var olduğunu temin etmesi gerektiği açıklamaktadır (Özer, 2007: 396).

Kalkınma ajanslarının temel özelliklerini incelediğimizde, özel bir bölgenin sosyo-kültürel ve ekonomik yaşamını esas alması, şöyle ki belirli bir coğrafi bölgede sahip olunan içsel potansiyeli geliştirmekle alakalıdır. Kalkınma ajansları bölge ile ilgili belli bir misyona ve vizyona sahip olan kurumlardır. Kalkınma ajansları yahut bu işi yapacak olan başka bölgesel kurumların, kendinden başka böyle bir idarenin olmaması halinde görevini daha iyi yapacağına dair görüşler ileri sürülmektedir (Uzay, 2010: 6).

30

Kalkınma ajansları, yerel idarelerin planlama çalışmalarına teknik yardım sağlamaktadır. Kalkınma ajanslarının amaçları bölgesel planlama ve projelerine destek olmak, bu sürecin takibini yapmak, Kalkınma Bakanlığına bildirmek, bölgesel hedeflerin hayata geçirilmesinde, kamu, özel ve sivil toplum örgütleri arasındaki entegrasyonu sağlamak. Kalkınma ajanslarının esas amacı ise, bölge halkının katkılarıyla bölge ekonomisini canlandırmak adına bölgelerin mevcut potansiyelini ve problemlerini dikkate alarak bu canlanmayı sağlayacak olan politikalar geliştirmek ve bu gelişimden de kendisine fayda sağlamaktır (Kaya, 2007: 118).

Bu amaçlar ekonomik, sosyal ve çevresel olarak sınıflandırılabilir. Bu sınıflandırmaya göre uzun vadede bölgesel ekonomik kalkınma sağlanabilmesi için uygun şartların sağlanması açısından bakıldığında ekonomik, bölgenin cazibesini artırmak açısından çevresel, bölgenin sosyal ve kültürel değerlerinin korunması ve geliştirilmesini sağlamak gibi nedenler sosyal sınıflandırmaya örnek teşkil etmektedir (Hasanoğlu ve Aliyev, 2006: 90).

Yerel aktörlerin tümünü bir araya getirerek ortak karar almak, alınan kararı gerçekleştirmek, denetimini yapmak ve yönetişim süreçlerine ilave edilerek, bölgelere has sahip olunan kaynakları ve dinamikleri etkili şekilde üretim aşamasından dağıtım sonrası sağlanan hizmetlere bütün ekonomik süreçte kullanılmasına ve buna ek olarak da yabancı kaynakların olabildiğince en fazla bölgeye çekilebilmesi adına bölgelerin daha çekici hale getirilmesine, aracılık ve danışmanlık yapmak ve özendirmektir. Buna ek olarak, bölgelerarası rekabet gücünü artırarak en çabuk ve sürdürülebilir bölgesel ve buna bağlı olarak ulusal kalkınmayı gerçekleştirmektir (Köse ve Konur, 2011: 98).

Sosyal ve fiziki reformların yapılması; işletmelere destek sağlanması; yatırımların ve rekabet edilebilirliğin artırılması; yetenek ve bilgi altyapısının oluşturulması; istihdamın özendirilmesi ve sürdürülebilirliğinin sağlanması İktisadi kalkınmadır (Uzay, 2010: 9). Bölgesel kalkınma ajanslarının amaçları bölge ekonomisini canlandırmak adına hizmetler sağlamak, bölgede ki girişimci varlığını artırmak, yerel ve bölgesel girişimciliğe destek olmak, bölge halkının kalkınma için katkıda bulunmasına yol göstermek ve kalkınmadan faydalanmasını sağlamak, istihdamı arttırmak, Sürdürülebilir kalkınmayı geliştirmek ve buna katkı sağlamak, özel kesimin gelecekteki durumu için yerel ve bölgesel çözümler üretmek ve bölgesel istekleri karşılamak için yeni ürün ve hizmet üretimi adına gerekli olan finansı sağlamak ve çözümler üretmek, yatırımları

31

özendirmek adına esnek ve rekabet gücünü artırıcı stratejiler geliştirmek, yenilikçiliği, teknolojik değişimi ve kalkınma araştırması sürecini desteklemek, bilgi bankaları oluşturup bu sayede bölgeyi takip etmek, bilginin sağlanması, idare, finansal kaynak, altyapı ve üstyapı gibi tüm hizmetleri sağlamak, yeni icat ve teknolojilerin reklamını yapmak şeklinde sıralanmaktadır (Aykan, 2010: 561).