KADINLAR
Halid Ziya‟nın incelemiş olduğumuz romanlarında zengin kadınların maddi dayanak olarak eşlerine ve ailelerine güvendiklerini görüyoruz. Maddi açıdan engeli olmayan kadınlar eğitimli olmalarına rağmen çalışmazlar. Eğitimlerini çalışmak için değil eşleriyle kültür açısından eşit olmak için alırlar.
Çalışan kadınların; yoksul olduklarını görüyoruz. Genellikle sorumluluklarını yerine getirmeyen eşleri olan kadınlar çocuklarına bakmak için çalışırlar. İncelemiş olduğumuz romanlarda kadınların çoğu hizmetçilik yaparak geçimlerini sağlarlar.
Halid Ziya‟nın ilk romanı Sefile‟de geçim ve iş konularından bahsetmiştir. Özellikle kadınların ne iş yaptıkları konusuna değinen Halid Ziya fuhuşla para kazanmayı da geçim kaynağı olarak yansıtmıştır.
İhsan‟ın annesi dışında bahsedilen zengin bir kadın yoktur ve annesinin çalıştığı hakkında da bilgi verilmemiştir.
Bunun yanında Mazlume‟nin annesi Besime Hanım yoksul bir hayat sürmektedir ve geçimini sağlamak için dikiş diker. Mazlume‟nin annesi öldükten sonra sığındığı Rahime Hanım ise evininin odalarını kiralayarak para kazanmaktadır.
Mazlume; yanına sığındığı Rahime Hanım da ölünce Rahime Hanım‟ın akrabaları tarafından sokağa atılır. Cami avlusunda kalan genç kız para kazanmak
81
için dilenmeye çalışsa bile başaramaz. Mazlume‟yi cami avlusundan kurtaran Mihriban Hanım‟ın ise geçim kaynağı fuhuştur.
Kocası öldükten sonra kalan parayı da bitiren Mihriban Hanım fuhuş yaparak para kazanır. Annesinin yaptıklarından nefret eden İkbal zamanla bu duruma alışır. Bu duruma alışmakla kalmayan İkbal annesi ile çalışır ve fuhuş yaparak para kazanır.
Mihriban Hanım ile İkbal‟in yanında namuslu bir hayat sürmek düşüncesinde olan Mazlume İkbal öldükten sonra İhsan Bey‟in metresi olur. Çalışmayan ve İhsan Bey‟in kazandığı para ile geçimlerini sürmeye çalışan Mazlume ile İhsan ayrıldıktan sonra Mazlume Mihriban Hanım‟la gider. Hamile olan Mazlume‟nin fuhuş yapabilmesi için ise çocuğunu zorla düşürtürler.
Nemide romanında kadınların gelir kaynakları ve çalışan kadınlara baktığımız
zaman eğitimli fakat çalışmayan kadınlar görüyoruz. Romanda bir tek hizmetçi olarak çalışan Nergis‟in annesini görüyoruz. Bunun dışında romanda başka gelir kaynağından söz edilmemiştir. Sefile romanında söz edilenin aksine geçim ve iş konularından bahsedilmemiştir.
Ferdi ve Şürekâsı romanında geçim ve iş konularına daha fazla değinilmiştir.
Romanda Ferdi Efendi‟nin işini nasıl kurduğundan bahsedilmiş fakat kadınların geçimlerini nasıl sağladığı hakkında bilgi verilmemiştir.
Ahmet Cemil‟in annesi ve kardeşi İkbal; Ahmet Cemil‟i, Hacer ise babasını maddi açıdan dayanak olarak görmektedirler. Bunun dışında Hacer‟in mürebbiyesi Nerime Hanım‟la hizmetçileri Besime Hanım‟ı çalışan kadınlar arasında görüyoruz.
Bir Ölünün Defteri adlı romana baktığımız zaman ise kadınlar açısından
82
Mai ve Siyah romanında da çalışan üç kadınla karşı karşıya kalıyoruz.
Bunlardan biri Lamia‟nın dadısıdır. Nasıl bir eğitim aldığı konusunda bilgi verilmeyen dadının sadece Lamia‟nın dadısı olarak çalıştığını biliyoruz.
Ahmet Cemil‟in evinde yardımcı olarak bulunan Seher; evde işlere yardım eden biri olarak gösterilmiş fakat karşılığında para aldığı hakkında bilgi verilmemiştir.
Seher ve Lamia‟nın dadısı dışında geçimini kocasının sorumsuzlukları karşısında çalışarak kazanan Raci‟nin karısı, Sefile romanındaki Mazlume‟nin annesi Besime Hanım gibi dikiş dikerek hayatını kazanmaktadır.
Aşk-ı Memnu romanında zengin kadınların çalıştığını göremeyiz. Bunun
yanında batılı bir kadın olan Matmazel de Courton‟u Nihal‟in mürebbiyesi olarak tanıyoruz. İyi bir eğitim aldığından söz edilen Matmazel de Courton hayatını mürebbiyelik yaparak kazanmaktadır.
Matmazel de Courton yanında romanda batılı olarak karşımıza Katina çıkar. Çeyiz parası biriktirmek için çalışan kadın hizmetçilik yapmaktadır.
Batılı kadınlar yanında çalışan diğer kadınlar Şakire Hanım, Nesrin ve Şayeste‟dir. Şakire Hanım; Adnan Bey‟in halayığı, Nesrin ve Şayeste ise hizmetçidir.
Kadınların ön planda olduğu Kırık Hayatlar romanında kadınların hizmetçilik yaparak para kazandıklarını görmekteyiz. Sabriye Kadın, Suzidil, Andelip Bacı ve Sabriye Kadın‟ın kızı İsmet çalışan kadınlardır:
Ömer Behiç bütün perşembeyi eşyayı göndermekle, Şişli ile Beşiktaş arasında birkaç sefer yapmakla geçirdikten sonra Cuma sabahı bugün, eşyanın son bakiyeleriyle Vedide‘sini, Selma ile Leyla‘sını bir arabaya bindirmiş, arkalarında Andelip Bacı‘yı, aşçı Sabriye Kadın‘ı, hizmetçilikle kullandıkları Sabriye Kadın‘ın kızı İsmet‘I taşıyan bir ikinci araba ile bütün yeni evin halkını getirip yeni yuvaya koymuştu.(Nesl-i Ahir, s.40)
83
Ömer Behiç‟in ablası Meveddet Hanım ise arsasına yaptıracağı dükkanlardan para kazanmayı planlamaktadır.
Nesl-i Ahir romanında ise çalışan bir kadınla karşılaşmayız. Azra; diğer
romanlara göre daha batılı bir anlayışla büyümüş, okulda sistemli bir eğitim almış bir genç kız olmasına rağmen nasıl çalışıp para kazanağını düşünmesi gerekirken babası ile evde nasıl vakit geçireceğini planlamaktadır.
Görüldüğü üzere, Halid Ziya‟nın incelemiş olduğumuz romanlarında geçim kaynakları ve çalışan kadınlar açısından sınırlılıklar vardır.
Eğitimli ve zengin ailelerde yetişen kadınlar çalışmaya gerek duymazlar ve eğitimlerini gelir kaynağına çevirmek yerine eşleri ile kültür açısından eşit olmak için alırlar. Çalışan kadınların fakir olduğukları göze çarpmaktadır. Gelir kaynakları olarak genellikle kadınların hizmetçilik yapmaktadır. Bunun yanında Sefile romanında fuhuş da bir gelir kaynağı olarak ifade edilmiştir. Mazlume‟nin annesi Besime Hanım ile Raci‟nin karısı dikiş dikerek geçimlerini sağlar.
Doğulu kadınlar saydığımız meslekleri yaparken batılı olarak karşımıza çıkan Matmazel de Courton mürebbiyedir. Eğitim alarak mesleğini yapan tek kadın ise Hacer‟in mürebbiyesi Nerime Hanım‟dır.
84