Kadınların Yerel Temsili ve Hemşericilik İlişkileri

Büyükşehirler, toplumsal olarak genişlediği için farklı etnik ve yöresel gruplar bir arada yaşamaktadırlar. Kentin dinamik güçleri yaşamsal alanda bu etnik ve yöresel gruplar arasında büyük ayrışmayı beraberinde getirmektedir. Özellikle, artan göç olgusuyla birlikte büyük kentlerin dış çepherini içine alacak şekilde meydana gelen genişleme, farklı insan gruplarının onlarca ihtiyacını beraberinde getirmektedir. Bu nedenle özellikle büyükşehirlerde yerel siyaset stratejik bir öneme sahiptir.125

Yerel siyasette, seçmen ve siyasetçi arasında yüz yüze bir ilişki söz konusudur. Kişisel ve kişiselleşmiş ilişki ağları siyasetçilerin, siyasal partilerden daha önemli bir konumda olmasına neden olmaktadır. Bu nedenle, yerel siyasetin hem seçmenler, hem de siyasetçiler açısından dolaysız ve daha kolay yön verilebilir bir yapıya sahip olduğu görülmektedir. Bunun dışında yerel seçimlerde oy kullanan kentdaşların siyasetçilerden beklentileri gündelik hayatı doğrudan ilgilendiren su, yol,

124 _{Grace Hall Saltzstein, “ Female Mayors and Women in Municipal Jobs” , American Journal of}

Political Science, Vol : 30, No:1, Feb 1986, ss.140-143.

125 _{Scott Greer, “The People of the Metropolis”, Politics in the Metropolis: A Reader in Conflict and}

40

temizlik ve sosyal hizmetler gibi tanımlanmış bir yapıya sahiptir. Bu durumda kentdaşların yerel siyaseti etkileme şekil ve biçimlerini çoğaltmaktadır. Böylece belirli amaçlara yönetilmiş, cemaat ilişkileri önemli bir rol oynamaya başlayacaktır. Bu cemaat ilişkileri en önemli hemşericiliktir aracıdır.126 _{Kente göç yoluyla gelmiş grupların zaman} içinde kent yaşamına alışacağı ve kentle bütünleşeceği düşünülse de akrabalık bağları ve hemşericilik olgusunun kentle bütünleşmeyi engelleyen önemli sosyal ağlar olduğu ve bunların kentlerde farklılaşmış cemaat oluşumlarına neden olduğu görülmektedir.127

Hemşericilik, yerel siyaset açısından önemli bir mevzudur. Seçmenler açısından aday olan kişinin doğduğu ve yetiştiği şehir önem arz etmektedir. Çünkü, seçmenler yaşadıkları beldenin sorunlarını kendisiyle birlikte yaşayan, aynı memleketten gelen ya da aynı mezhepten gelen adayların daha iyi anlayacağını düşünmektedirler. Hemşericilik, seçmenler arasında farklılıkların arttığı büyükşehir vemetropollerde daha çok öne çıkmakta, adayların seçim kampanyalarını daha çok hemşericilik üzerine oturtmasına neden olmaktadır.128

Yerel seçimler döneminde hemşericilik ilişkilerini bilen siyasal partiler, bu sosyal ilişki bağını kullanarak oy kazanmak istemektedirler. Bu nedenle, aday gösterecekleri kişilerin hemşericilik bağları kuvvetli olan kişiler olmasına özen gösterirler. Siyasal partilerin temel amacı patronaj ilişkilerini devreye sokmaktır. Kısa dönemli çıkarlarını, yani oylarını yükseltmeyi amaçlayan partiler bunun sonucunda siyasal merkezle sürdürülebilir bağların az sayıda kişi ya da aile elinde olduğu küçük yerleşim birimlerinde farklı partilerin adaylarını aynı aile ya da akrabalar arasında seçmesi gibi veya toplam nüfus içerisinde küçük toplumsal katmanların diğer toplumsal katmanlardan daha çok temsil edilmesi gibi durumlar ortaya çıkmaktadır. Bu temsil geriliminin nedeni ise sınıfsal değil kültürel, dini ve etniktir. 129

Hemşericilik, patronaj kanalları aracılığıyla formel siyaset alanına girmektedir. Bu bağlamda, hemşericilik gibi cemaat bağları ve örgütlenmeleri siyasete eklemlenmekte tek araç olmamakla birlikte; önemli bir araç olduğu kesindir. Hemşeri cemaatlerinin siyasete yerleşik ilişkiler yoluyla girmesi, cemaatin refah düzeyinin yükselmesini sağlar. Böylece, hem cemaat ilişkilerinin yaygınlığı artacak hem de

126 _{Ayça Kurtoğlu, Hemşericilik ve Şehirde Siyaset : Keçiören Örneği, İstanbul : İletişim Yayınları,}

2004, ss. 21-22.

127 _{Tuncer Asunakutlu ve Barış Safran, “ Örgütsel Çatışma Açısından Hemşericilik Üzerine Bir Araştırma”,}

Gazi Üniversitesi İ.İ.B.F Dergisi, 7 (1), 2005,s.159.

128 _{Negiz ve Akyıldız, ss.182-183.}

41

cemaatlerin çoğulculuğuna katkıda bulunulacaktır. Hemşericilik ve patronaj arasında çift yönlü bir ilişki vardır. Birinicisi, cemaatin içinden kişilerin bireysel olarak siyasal partilerle temasa geçmesidir. İkincisi ise, cemaatin içinden bir grubun örgütlenmesiyle bir çıkar grubu haline gelmesidir. Her iki durumda kişiye özel veya gruba özel maddi kazanç talepleri vardır.130

Kişiye özel maddi kazanç talepleri daha münferit kalmakla birlikte, hemşeri cemaatlerinin çıkar grubu haline gelmesi daha sistematik bir patronaj akımının oluşmasını sağlayacaktır. Hemşeri dernekleri, hemşerileri bir araya getirmek, dernek çatısı altında toplamak, yöresel değerleri korumak, gelinen yöreye ait kültürel değerleri korumak, yaşatmak, maddi durumları kötü olan kişilere destek olmak, yoksul ailelerin çocuklarına burs vermek ve kendilerini rahatça ifade edebilecekleri bir ortam oluşturmak gibi amaçlarla hareket etmektedir. Bu dernekler, yoğun olarak o yöre halkından olmayan ve yerel halk içinde görüntü olarak ayırt edilebilecek belirgin özellikleri olan gruplardır. Hemşeri kimliğinin giderek, siyasal ve ideolojik görüşlerin odak noktası haline gelmesi kentte rant mekanizmalarının etkin olduğunun en önemli göstergesidir.131

Türkiye’de özellikle parti başkanlarının istediği doğrultusunda belediye başkanı ve meclis üyesi adayları belirlenmektedir. Bu süreçte, hemşeri derneklerinin rolü büyüktür. Bu dernekler oya dönüşebilecek büyük bir potansiyele sahip olduğu için siyasallaşacaklardır. Büyükşehirlerde baskın birer güç haline gelen hemşeri dernekleri çıkar ilişkilerini koruyucu siyasal ilişkiler ağına eklemlenmektedirler.132

Kadın siyasetçi adayları içinde hemşeri dernekleri aracılığıyla yerel siyasete dahil olma eğilimi çok yaygındır. Hemşeri dernekleri, erkek dilinin ve söyleminin hakim olduğu yerlerdir. Burada kadın adayların seçimi ve siyasal alana kazandırılması ve onlara biçilen roller erkek bakış açısının ürünüdürler. Sadece kadın olarak, siyasi hayata dahil olmak çok güçtür. Kadınların arkalarında büyük bir ekonomik gücü ve oyu bulundurmaları gerekmektedir. Aslında bu üç yönlü bir süreçtir. Birincisi, siyasal partiler açısından, aday gösterecekleri kişinin hem kadın hem de belirli bir hemşeri grubunu temsil ediyor olması büyük bir avantajdır. Hemşeri dernekleri açısından bakıldığında özellikle; kadın siyasetçi adayını çıkartmak, erkek daha deneyimli bir

130

Kurtoğlu, “Patronaj-Hemşericilik-Siyaset”, s.50.

131 _{Zerrin Toprak, “ Müzakereci Demokrasi ve Yerel Siyasetin Demokratik Gelişimi”, Yerel Yönetimler ,}

Yerel Siyaset ve Kentsel Politikalar, Bekir Parlak (edt.), Bursa: Dora Yayınları, 2010, ss.30-31.

42

aday çıkarmaktan çok daha kolaydır. Kadın siyasetçi, deneyimsizliğiyle daha kolay yönetilip yönlendirilebilecek bir yapıya sahip olacaktır. Kadın aday için bir hemşeri derneğini arkasına almak ekonomik güç ve oy gücü kazandıracağı gibi siyasal partiler tarafından kabul edilebilirliğini arttıracaktır. Böylece kadın adayların siyasal partiler karşısında pazarlık gücü yükselecektir.