Kadınların Kariyerlerinde Önlerine Geçen Engeller

Cleveland (2000), cinsiyet davranıĢı model ve teorilerini organizasyonların içinde üç kategoride incelemiĢ ve böylelikle cam tavanı oluĢturan nedenleri ortaya koymak amaçlamıĢtır (Bartol, Martin ve Kromkowski, 2003:9).

Biyolojik Model: Genetik, hormonal ve psikolojik kararların özellikleri. Ancak liderlik

Sosyalleşme Yaklaşımı Modeli: Cinsiyet ayrımcılığı ve farklılıkları; geliĢim süreci

içerisinde okul ve iĢ yaĢamı doğrultusunda inceler ve iĢletmelerde niçin kadınların kiĢisel rollere meylederken, erkeklerin temel rollerini üzerine aldıklarını analiz eder.

Kültürel/Yapısal Yaklaşım Modeli: Bir yönüyle sosyal yapı içerisinde cinsiyet

farklılıkların, statü ve güç üzerindeki ayrımını inceler.

Bu modeller, kadınların kariyerlerinde ilerlemelerinin önüne geçen üç temel sebebin anlaĢılmasında daha etkili olacaktır. Bunlar; erkek yöneticiler tarafından konulan engeller, kadın yöneticiler tarafından konulan engeller ve kiĢinin kendine koyduğu engellerdir.

Tablo 2.7.2 Kadınların Kariyer GeliĢiminin Önündeki Engeller (Öğüt, 2006:68)

Erkek Yöneticiler Tarafından Konulan Engeller

Kadın Yöneticiler Tarafından

Konulan Engeller Kişinin Kendi Kendine Koyduğu Engeller

Tarafsızlık Ġlkesi Tarafsızlık Ġlkesi Cinsiyet Rollerine iliĢkin tutumlar Cinsiyet körlüğü Cinsiyet körlüğü Toplumsal değerleri sorgulamadan

içselleĢtirmek Koruma, kollama içgüdüsü

(pozitif ayrımcılık)

Koruma, kollama içgüdüsü (pozitif ayrımcılık)

ĠĢ-aile çatıĢması ve suçluluk duygusu ile baĢa çıkamamak

Kadınlarla kurulan iletiĢim

zorluğu Kraliçe arı sendromu

Kendini geliĢtirme, koĢulları değiĢtirme isteği, inancı veya imkânı olmama

Çok boyutlu kıyaslama,

Çok boyutlu kıskançlık

Sistemin değiĢtirilemeyeceğine duyulan inanç

Kadınlara yönelik önyargılar Sistemi destekleme zorunluluğu hissetme

Gücü elde tutma isteği Erkekler gibi düĢünerek onlardan biri olduğunu gösterme çabası

Kariyerde yükselmeyi tercih etmemek, kariyer yönelimli olmamak

Kariyerde yükselmenin gerekliliklerini ve zorunluluklarını göze alamamak

2.7.2.1. Erkek yöneticiler tarafından konulan engeller: Cam tavan denildiğinde öncelikli olarak akla erkeklerin koymuĢ olduğu engeller gelir. Çoğu negatif olan bu önyargılar kadınların verilen üst düzey iĢleri yapamayacağına dair görüĢleri içerir (Örücü, 2007:119). Bu engeller;

a) Tarafsızlık ilkesi: Ġki cinsiyet arasında farklılıklar olduğunun kabul edilmesine

karĢın, üstünlüğün olmadığı yönündeki inanıĢtır.

c) Koruma, kollama içgüdüsü (iyi niyetli ayrımcılık): Kadının evdeki iĢ yükü de göz

önüne alındığında, daha az iĢ verme güdüsü.

d) Kadınlara yönelik önyargılar: Kadınların kendilerine verilen iĢleri yapmak için kiĢilik,

kararlılık ve azim açısından yetersiz olduğunu ortaya koyan genellikle negatif yargılar.

e) Kadınlarla kurulan iletişim zorluğu: Kadınların iĢ arkadaĢlarıyla sadece iĢ

ortamında görüĢüyor olmasından kaynaklanan iletiĢim sıkıntıları.

f) Gücü elde tutma isteği: Erkek egemen toplumumuzda kadınların kendilerinden

daha çok Ģey baĢarma ihtimaline yönelik oluĢan kaygı.

2.7.2.2. Kadın yöneticiler tarafından konulan engeller: Yönetici konumundaki kadınları iĢ yerinde yaĢadıkları sıkıntıların nedeni ise yine iĢ yaĢamında yer alan diğer bir kadından kaynaklanmaktadır. Bu gibi nedenlerle, kadınlar kendi istekleriyle de alt konumları tercih etme yoluna gidebilmektedirler. Oysa kadınların ve erkeklerin ortak özellikleri (adapte olabilir, güvenilir, samimi, sistematik, etkili) bir araya geldiğinde, ideal yönetici tipi ortaya çıkmaktadır (Keskin, 2004:19).

a) Kendini referans alma yanılgısı: Kadın yöneticilerin bilinçaltında yer alan oldukları

noktaya nasıl geldiklerine karĢı duyulan inanç ile kendisinden baĢka kadınlara ihtiyacı olduğu bilincinden uzak olma durumunu ifade eder.

b) “Kraliçe Arı” sendromu (Başarıyı yüceltme ihtiyacı): Tepe yönetimde bulunan

kadının kendisinin ayrıcalıklı olduğunu düĢünmesi.

c) Çok boyutlu kıyaslama (Çok boyutlu kıskançlık): Kadın çalıĢanların aile sahibi

olmalarına ya da taĢıdıkları fiziksel özellilere dayanarak ayrıcalıklı olduklarını düĢünerek içinde bulundukları tutum.

d) Erkekler gibi düşünerek, onlardan biri olduğunu gösterme çabası: Kadınların

erkekler gibi olduklarını göstermek için uyguladıkları anti-feminist yaklaĢımlar.

2.7.2.3. Kadınların kendi kendilerine koyduğu engeller: Kadınların kariyer yaĢamlarını etkileyen en önemli unsurlardan birisi de erkeklerden farklı olarak toplum içerisinde benimsedikleri rollerdir. Cinsiyet rolü, hangi meslek ya da pozisyonun kadın iĢi, hangilerinin erkek iĢi olduğunun belirlenmesini sağlamaktadır. ToplumsallaĢma süreci kadınları yönetmeye yönelik iĢlerden (yöneticilik, baĢkanlık, idarecilik, müdürlük vb.) ziyade, uzmanlık gerektiren iĢlere (doktorluk, öğretmenlik vb.) yönlendirmektedir.

a) Cinsiyet rollerine ilişkin tutumlar: Kadının nerde durması gerektiğine iliĢkin

karmaĢık duyguların olması,

b) Toplumsal değerleri sorgulamadan içselleştirmek: Kadınların yönetici olmamaları,

hatta çalıĢmamaları gerektiğine dair oluĢmuĢ olan toplumsal düĢünceler,

c) İş-aile çatışması ve suçluluk duygusu ile başa çıkamamak, d) Özgüven eksikliği, kararsızlık, ne istediğini bilememek,

e) Kendini geliştirmeme, koşullarını değiştirmeme isteği, yapamayacağına duyduğu inanç,

f) Toplumsal baskı nedeniyle, sistemin değiştirilemeyeceğinin düşünülmesi ve sistemi destekleme zorunluluğu hissetmek,

g) Kariyerde yükselmeyi tercih etmemek/kariyer yönelimli olmamak,

h) Kariyerde yükselmenin gerekliliklerini ve zorunluluklarını göze almamak, ise

kadınların kendilerine koydukları engellerdir.

Bu engellere karĢın Bartol ve diğerleri (2003), kadınların liderlik davranıĢları üzerinde cinsiyetin etkisi olmadığı, mevcut farklılıkların örgütsel iĢleyiĢi aksatmayacak düzeyde olduğu ortaya konularak, aslında engellerin sadece düĢünsel boyutta olduğu, istenilirse ortadan kaldırılabileceği ifade edilmektedir. AraĢtırma kapsamında kadınların kendi liderlik davranıĢlarını geliĢtirmelerinin, zaman zaman erkek meslektaĢlarına göre daha fazla avantaj sağlamalarına neden olacağı görüĢü savunulmuĢtur.