Kadın ve Aile Yönetimindeki Hakkı 37

Yukarıdaki başlıklarda bahsi geçtiği üzere Kur’ân’da aile yönetimi erkeğe verilmiştir. Müfessirlerden aktarılan bilgilerde bu minvaldedir. Şimdi burada şöyle bir soru akla gelebilir: Kadının aile yönetimindeki sorumluluğu nedir? Kadının aile yönetiminde herhangi bir sorumluluğundan bahsedilebilir mi?

Nisa suresinin 34. ayetinde kadınların kocalarına karşı görevlerine işaret edilerek “İyi kadınlar, itaatkârdırlar. Allah'ın (kendilerini) koruması sayesinde onlar da "gayb"ı korurlar” buyrulmuştur. Müfessirlerin büyük çoğunluğu ayette geçen (بيغلل تاظفاح) kısmını “kadının kocasının uzakta olduğu durumlarda malını koruması” şeklinde anlamışlardır. Yani kadın kocasının gıyabında onun malına sahip çıkmalı, saçıp savurmamalı ve ekonomik davranmalıdır. Bu durum kadının kocası olmadığı

162 _{Nisa, 4/34.}

163 _{Mekârim Şirâzî, Tefsir-i Numune, III/470.} 164 _{Tabâtabaî, el-Mizan fi Tefsiri’l-Kur’ân, IV/343.} 165 _{Tabâtabaî, el-Mizan fi Tefsiri’l-Kur’ân, IV/343.}

durumlarda aile yönetiminde onun yardımcısı olarak düşünülebilir. Bazı rivayetlerde buna vurgu yapılmıştır. Nitekim Allah Resulü şöyle buyurmuştur:

ﷲ لوسر لاق : َظِف َح اَھْنَع َتْبِغ اَذِإَو ، َكْتَعاَطَأ اَھَتْرَمَأ اَذِإَو َكْتﱠرَس اَھْيَلِإ َتْرَظَن اَذِإ ِءاَسﱢنلا ُرْيَخ يِف َكْت اَھِسْفَنَو َكِلاَم "

“Kadınların en hayırlısı baktığında seni sevindiren, hoşuna giden, emrettiğinde sana itaat eden, ondan uzaklaştığında namusu ve malını koruyandır”.166

Hz. Peygamber bu özellikleri saydıktan sonra Nisa suresinin 34. ayetini (بيغلل تاظفاح) kısmına kadar okudu. Bu rivayet dikkate alındığında kadınların en güzel özelliklerinden biri kocalarını gıyabında korumalarıdır. 167

Bilindiği üzere evliliğin asıl amacı aile ortamında karı koca arasında huzur, mutluluk ve sevinci tesis etmektir. Nitekim Kur’ân-ı Kerim’de Allah (c.c.) şöyle buyurmuştur:

ْيَلِإ اوُنُكْسَتِل اًجاَوْزَأ ْمُكِسُفْنَأ ْنِم ْمُكَل َقَلَخ ْنَأ ِهِتاَيآ ْنِمَو ٍتاَي َلآ َكِلَذ يِف ﱠنِإ ًةَم ْحَرَو ًةﱠدَوَم ْمُكَنْيَب َلَعَجَو اَھ

َنوُرﱠكَفَتَي ٍم ْوَقِل .

“Kaynaşmanız için size kendi cinsinizden eşler yaratıp aranızda sevgi ve merhamet peydâ etmesi de O'nun (varlığının) delillerindendir. Doğrusu bunda, iyi düşünen bir kavim için ibretler vardır”.168

Bu nedenle eğer kadın ailede kendisine verilen rollerini yani evin psikolojik havasını olumlu hale getirebilirse, evde dengeli bir durumu hâkim olursa, erkek tarafından yönetilen aile iyi bir şekilde yönetilebilir. Fakat eğer ailede psikolojik sorunlar, aile fertleri arasında kargaşa ve dengesizlik hâkim olursa, aile yönetimi çok büyük sorunlarla karşı karşıya demektir. Kadının aile yönetimindeki rolüne bakıldığında onun yardımcı yönetici olarak görülmesi mümkündür.

Kur’ân-ı Kerim yukarıdaki ayette evliliğin amacını huzur ve sakinlik olarak nitelemiştir. Anlamlı bir tabir olan (اونكستل) ile birçok meseleyi açıklığa kavuşturmuştur. Bu anlamın bir benzeri Araf suresinin 189. ayetinde geçmektedir.

166 _{Ebu Davud Tayâlîsî, Müsnedü Ebi Davud et-Tayâlisî, IV/87; Nesâî, Nikâh, 14.} 167 _{Zuhaylî, et-Tefsirü’l-Munîr, V/55.}

Huzurun kaynağı kadın ve erkeğin bizzat kendileridir; çünkü ikisi birbirinin tamamlayıcısı, neşesi ve gelişimini sağlayıcısıdır. Öyle ki, ikisi birbirinden ayrılmaz iki parçadır.169

Söz konusu huzur hem cismi (fiziksel) olarak, hem ruhî (psikolojik), hem de bireysel ve toplumsal bir huzurdur.170

Yardımcı kavramını dikkatli incelediğimizde, yardımcı kararlar alınırken müdürün (idarecinin) yanında yer alan veya idarecinin bulunmadığı durumlarda onun naibi olarak kararlar alan kimsedir. Bu yüzden kadının ailede yardımcılık rolü onun idareci olan kocasına danışmanlık yaparak fikirler vermesidir.171

Kadının ailede idareci olabileceğini gösteren bir diğer husus da onun evlilik akdi esnasında birtakım meseleleri kocasına şart koşabilmesidir. Kocası onun şartlarını kabul ettiğinde yetkileri sınırlandırılmış olur ve ailede bazı kararları kadın alabilecektir. Örneğin, kadının eğitime devam etme ve kariyer yapma şartı, kocasının ikinci evlilik yapmama şartı, boşamada vekâlet şartı vs. bunlardandır.172 Bunlar konusunda yetki erkeğe aittir. Ama eğer kadın evlilik akdi sırasında bu ve benzeri şartları ortaya koyarsa, bu şartlar çerçevesinde evliliği kabul ederse, koca kabul ettiği şartlara daha sonra reddetse kadın elinde bulundurduğu talak vekâletini kullanarak kocasından boşanmak üzere daha acıkacaktır. Bu nedenle kadın evlilik akdi esnasında bazı meseleleri şart koşar ve aile yönetiminde söz sahibi olabilir. Kocası da kabul ettiği şartlara aynen uyması gerekir.173

Sonuç olarak söylemek gerekirse, yukarıdaki açıklamalarda yer aldığı üzere erkek eğer ailenin müdürü (idarecisi) ise, hiçbir müdür yardımcı ve destekleyen biri olmadan idarecilikte başarılı olamaz. Esasında yardımcının müdürün başarısında ki rolü inkâr edilemez bir gerçektir. Aile ortamında da aile yönetiminden erkeğe sorumluluk verilmişse kesinlikle birinin aile reisinin hedeflerine ulaşması için yardım

169 _{Mekârim Şirâzî, Tefsir-i Numune, XVI/412} 170 _{Mekârim Şirâzî, Tefsir-i Numune, XVI/412.}

171 _{Bu konuyu ilerleyen sayfalardan Ailede Yönetimin Boyutları başlığı altına inceleyeceğiz. Çünkü}

istişare aile yönetiminde önemlidir.

172_{Kıraatî, Tefsir-i Nur, VII/189.}

etmesi gerekir. Bu da aile içindeki kadından başkası değildir. Nitekim Allah Kur’ân-ı Kerim’de kadın ve erkeğin birbirini tamamlayıcısı olarak şöyle tanıtmıştır:

ﱠنُھَل ٌساَبِل ْمُتْنَأَو ْمُكَل ٌساَبِل ﱠنُھ .

“Onlar, size örtüdürler, siz de onlara örtüsünüz”.174

Elbise bir taraftan insanı sıcaktan, soğuktan ve insan vücuduna temas edebilecek tehlikeli maddelerden korurken diğer taraftan onun ayıplarını örter. Bir diğer taraftan ise insana tenine bir ziynettir. Tüm hususlar yukarıda verilen ayette işaret edilmiştir. 175

Eşler birbirlerini sapıklıktan koruyarak ayıplarını örter. Eşler aynı zamanda birbirinin huzur kaynağı ve birbirinin ziyneti ve süsü sayılır. Ayetteki bu tabir (سابل) kadın ve erkeğin manevi ilişkisini ve birbirine yakınlığı ve bu konudaki eşitliğini son derece açık bir bicinde anlatmaktadır; çünkü bu tabir (سابل) erkek için kullanıldığı gibi kadın için de hiçbir değişiklik yapılmadan kullanılmıştır.176