K ibns Tiirk halkinin sosyal sorunlanni ^ozme ^abalan

Zeka Bey yargi9 olmadan once milletvekili (Kavanin Meclisi iiyesi), daha sonra Genel Komite iiyesi ve Kibns Tiirk Federe Devleti Kurucu Meclis iiyesi oldu. Yargi9ligimn yam sira toplum sorunlan ile ilgilendi ve her

Taner E R G IN EL

konuda toplumuna yararli i§ler yapmaya gali?ti. Sosyal alanda yaptigi en onemli gorev 1948 yilinda kurulan Tiirk Iijleri Komisyonu ba$kanligi oldu. Bu Komisyon, Kibns Tiirk halkimn sorunlarina goztim aramak ve Ingiliz Ydnetimine tavsiyelerde bulunmak amaciyla kurulmu§tu. Uzerinde durulan konular a) Evkaf, b) Miiftiiliik, c) Aile Kanunu, d) Maarif, d) §eriye Mahkemeleri idi.

Komisyon bu sorunlarla ilgili rapor hazirladi ve gozumlerinde fiilen gorev aldi. Komisyonun en dikkati geken ozelligi demokratik fali^ma §ekli idi. Benzer komisyonlarm genelde yaptigi gibi iiyeler kendi kafalanndaki bilgilerden veya saplantilardan hareket ederek hatalarla dolu bir rapor hazirlami? degillerdir. Tiirk t§leri Komisyonu her Tiirk koyiinii ziyaret ederek, her Tiirk kahvesinde oturup halkla sohbet ederek ve halkm g6rii$lerini alarak raporunu hazirlami§tir. Geni§ bir gah$mamn iiriinii olan rapor halktan biiyiik destek g6rmii§ ve yapilan tavsiyelerin hayata gegirilmesi Kibns Tiirk halkimn geli§mesine katki saglami§tir.

Komisyonun gorevlerinden biri de yeni Kibns Tiirk Aile Kanununu hazirlamakti. Tiirkiye’de ytiriirltikte olan Tiirk Aile Kanunu ornek almarak yeni yasa hazirlandi ve 1951 yilinda yiiriirliige girdi. Bu yasa 1926 Tiirk Medeni Kanununun bir boliimii olan Tiirk Aile Kanununun Ingilizce’ye terciimesidir. Terciime Zeka B ey’in denetiminde yapilmi^tir. Tercume yapihrken yasamn hi? kullamlmayan bazi maddeleri di§ta birakilnii.stir.

Yasa kaleme almak veya tercume etmek en zor i§lerden birisidir. Bu zor i§i de Zeka Bey ve yardimcilarmin en miikemmel §ekilde ba^ardigini goruriiz. Kibris Tiirk Aile Yasasi incelendigi zaman kusursuz bir tercume ve adaptasyon oldugu goriiliir. Yapilan i§in kalitesini anlayabilmek igin Turkiye'de benzer ijlemin yapildigi 1926 yilma gitmek gerekir. M aalesef Zeka B ey’in pali§masi igin soyleyebilecegimiz sozleri Tiirkiye’de isvigre Medeni Kanununu Fransizca’dan Turkge’ye tercume edenler igin soylemek miimkiin degildir. (Jiinkii hem tercume hatalan yapilmi§tir, hem de bilingli olarak yapilan degisjiklikler sorunlan gidermek §oyle dursun, mevcut olmayan sorunlan yaratmi§tir. Bu hatalardan biri Tiirkiye’de yillarca tarti$ma konusu oldu ve bize de yansiyip yasamn ayibi olarak algilandi. Bu nedenle uzerinde kisaca durmak istiyorum.

Eugen Huber isimli iinlii bir hukukgunun kaleme aldigi ve bir hukuk ba^yapiti olarak kabul edilen isvigre Medeni Kanunu bo§anma halinde aile mal varhginin adil bir .sekilde payla^tinlmasini ve e§lerin biiyiik tart is mal ara girip birbirlerine zarar vermeden mal anlasjmazligmi en kisa stirede sona erdirmelerini saglamayi amagliyordu. Bu nedenle farkli mal rejimleri belirleyerek eijlere evlenmeden once bu rejimlerden birini segrne olanagi tammi§tir. Onemli olan herhangi bir segimin yapilmamasi halinde uygulanacak olan rejimdi. isvigre Medeni Kanunu herhangi bir segim

Hakim Zeka Bey 'in B a $anh Ya$am Oyku.su

yapilmami§sa mal birligi rejiminin uygulanmasim, yani bo§anma halinde evlilik birligindeki mallarin kari koca arasmda e§it oranda payla§ilmasmi kabul etmijtir. E§lerin evlenirken bo§anmayi du$iinmeleri ve mal ve para konularinda anla^ma yapmalan ender gerpekle$en bir olay oldugu ipin isvipre’de evlilik birliginde kazanilan mallar e?it bolii^iiliiyordu. Sepim yapmak ve diger rejimleri uygulamak daha 90k i§ insanlarmin ve profesyonel ki§ilerin bajvuracaklari bir olanak olarak yasada yer aliyordu. 1926 yilinda isvipre Medeni Kanunu Fransizca’dan Tiirkpe’ye pevrilirken kiipiik gibi goriinen bir degi$iklik yapildi ve yasal mal rejimi ile sepimlik mal rejimi yer degi^tirdi. Yani Tiirkiye’de e^lerin sepim yapmamalan halinde mal birligi degil, mal ayriligi rejiminin uygulanmasi kabul edildi. Bu degi^iklik Isvipre’deki uygulamadan tamamen farkli ve zit bir sonucun dogmasina neden oldu. Tiirkiye’de e§ler, diger iilkelerde oldugu gibi evlenirken bo§anmayi ve mal rejimi sepmeyi dii§iinmediklerinden mal ayriligi rejimi pratikte uygulanan rejim oldu. Bu nedenle ailenin kazandigi mallar kocamn isminde birikti ve pali^mayan bir 90k ev hammi bo^anma halinde magdur oldu. Tiirkiye’ de bu sorun Yeni Tiirk Aile Yasasi yapilincaya kadar devam etti.

1926 Turk Aile Kanununda yer alan sorunun aynen bize de yansimasi biiyiik ele§tirilere neden oldu. 1998 Kibns Tiirk Aile Yasasi bu sorunu gidermeye pali$ti. M aalesef bu yasa da sorunun sadece bir yoniinii pozecek diizenleme ipermektedir. Sadece adil payla§imi saglamayi dii§tinmii§, fakat bo§anan e§lerin kolaylikla ve siiratle paylajmalarim saglamayi dii§unmemi§tir. Bu nedenle K ib n s’ta uygulanan yeni Aile Yasasi, bo§anan e§lerin sonu gelmez kavgalara girmesine ve aile mal varligmi yitirmelerine neden olmaktadir.

Son olarak Zeka Bey’in Cumhurbajkam Yardimcisi olmaya aday olmasi konusuna da deginmek istiyorum. 1960 Anayasasi’na gore bu mevki Kibns Tiirk halkmin Cumhurba^kani olmasi anlatmna geliyordu. 1968 sepimlerinde Zeka B ey’in Cumhurba$kam Yardimciligina aday olmasi soz konusu oldu. (,'evresinden gelen biiyiik israr nedeniyle Zeka Bey once aday olmayi kabul etti, fakat daha sonra adayliktan geri pekildi. Zeka Bey halkpi kisiligi ve adil yargip olmasi nedenleriyle K ib ns’ta her iki halk tarafindan da seviliyordu. iki halk arasindaki anla§mazhklarm uzla§ma ile poziilmesini arzu edenler Zeka Bey’in aday olmasina biiyuk onem verdiler ve adayhgim geri pekmesini biiyuk bir kayip olarak nitelediler. Ne var ki bu gorii$lerc katilmak kolay degildir. (,'iinku kendisi ile yaptigim sohbetlerde Kibns Turk halkmin haklarmi koruyarak uzla^ma saglamayi arzu ettigini anhyordum. O tarihlerde bugiin oldugu gibi K ibns’ta ya§ayan iki halkm siyasal hedefleri oldukpa farkli ve hatta zit idi. Bu zit hedefleri bagda§tiracak bir formiil bulmak kolay degildi. Siyaset, yargidan 90k farkli bir alan oldugu ipin Zeka B ey’in yargida

Toner E R G IN EL

gosterdigi ba§ariyi siyasette gosterememe olasiligi buyiiktii. Belki de bu nedenle adaylikta israrli olmayarak geri pekilmeyi tercih etti. Siyasete atilsa Avrupa Insan Haklari Mahkemesi yargiphgmdan gekilmek zorunda kalacak ve orada verdigi degerli kararlari veremeyecekti. Bu nedenlerle siyasete atilmama karanm n isabetli oldugu soylenebilir. Boylece ya§ami surekli bir ba$ari oykiisii olarak kalmi§tir.

B. Zeka Bey’in Avukat Olarak Ba§an Kazandigi iki Davanm