Kısmi Süreli Çalışma

İş sözleşmeleri, uygulamada genellikle görülen biçimiyle, işyerindeki çalışma sürelerine uygun olarak tam süreli yapılabileceği gibi, işyerinde uygulanan çalışma süresinin altında, kısmi bir çalışma süresini konu alabilecek biçimde de yapılabilir.82

İşçinin normal haftalık çalışma süresinin, tam süreli iş sözleşmesiyle çalışan emsal işçiye göre önemli ölçüde daha az belirlenmesi durumunda sözleşme kısmî süreli iş sözleşmesidir ( İşK. m.13/І).83 Kısmi süreli iş sözleşmesinin ayırt edici unsuru, işçinin çalışma süresinin tam süreli iş sözleşmesiyle çalışan emsal işçiden “önemli ölçüde daha az” olmasıdır. Ancak Kanun’daki ifade duraksamalara sebep olabilecek niteliktedir. Madde gerekçesinde ise, tam sürenin üçte ikisinden daha az olan otuz saatin altındaki haftalık çalışma süresine göre istihdam edilen işçinin kısmi süreli sözleşmeyle istihdam edilen kimse olarak kabul edileceği belirtilmiştir. Bu konuda kesin bir sınır çizmek hatalı olmakla birlikte gerekçede de belirtildiği gibi kararlaştırılan çalışma süresinin, tam süreli çalışan emsal işçinin haftalık çalışma süresinin üçte ikisinden daha az olması gerektiği söylenebilecektir.84 Nitekim 6 Nisan 2004 tarihli 25245 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “İş Kanununa İlişkin Çalışma Süreleri Yönetmeliği”nde, kısmi süreli çalışma; işyerinde

81 _{Gülsevil Alpagut, a.g.m., ss.88-89.} 82 _{Nuri Çelik, a.g.e., s.82.; Münir Ekonomi, “Teknolojik ve Ekonomik Gelişmeler Karşısında İş}

Hukukunda Yeni Yaklaşımlar”, Kamu ve Özel Kesim İşletmelerinde Yönetimin Beşeri Yönü ve

Endüstriyel İlişkiler Sistemimiz, Orhim Seminerler Serisi Görüşler 2, Orhim Yayınları, İstanbul: 1986, ss.184-185.; Fevzi Demir, a.g.m., s. 95.

83 _{Murat Demircioğlu, Murat Engin, Dünyada ve Türkiye’de Esnek Çalışma, İTO Yayınları, Yayın}

No: 2002-52, İstanbul: 2002, s.45.; Resul Kurt, a.g.e., ss.20-21.; Nuri Çelik, a.g.e., s.83.; Selçuk Kocabıyık, “4857 Sayılı İş Kanunu Çerçevesinde Kısmi Süreli İş Sözleşmesi”, Mercek Dergisi, MESS Yayınları, Temmuz 2005, s.127.; Öner Eyrenci, “4857 Sayılı Yeni İş Kanunu”,s.47.; Sinan Binbir, Can Altındağ, a.g.e., s.59.

84 _{Nuri Çelik, a.g.e., s.83.; Resul Kurt, a.g.e., ss.20-21.; Öner Eyrenci, Savaş Taşkent, Devrim Ulucan,} Bireysel İş Hukuku, Legal Yayınları, İstanbul: 2004, s.62.; Selçuk Kocabıyık, a.g.m. , s.127.; Öner

tam süreli iş sözleşmesi ile yapılan emsal çalışmanın üçte ikisi oranına kadar yapılan çalışma olarak tanımlanmıştır. Kısmi süreli çalışmalarda sözleşmenin ne zaman biteceği taraflar arasında kararlaştırılabileceği gibi, sözleşme bitimi kararlaştırılmayan sözleşmeler de yapılabilir. Yani belirli süreli ya da belirsiz süreli olarak kısmi süreli sözleşme yapılabilir.85

2.3.1.2.2. Kısmi Süreli Akitlere Uygulanacak Kurallar

Kısmî süreli iş sözleşmesi ile çalıştırılan işçi, ayırımı haklı kılan bir neden olmadıkça, salt iş sözleşmesinin kısmî süreli olmasından dolayı tam süreli emsal işçiye göre farklı işleme tâbi tutulamaz. Kısmî süreli çalışan işçinin ücret ve paraya ilişkin bölünebilir menfaatleri, tam süreli emsal işçiye göre çalıştığı süreye orantılı olarak ödenir (İşK. m.13/ІІ). Emsal işçi, işyerinde aynı veya benzeri işte tam süreli çalıştırılan işçidir. İşyerinde böyle bir işçi bulunmadığı takdirde, o işkolunda şartlara uygun işyerinde aynı veya benzer işi üstlenen tam süreli iş sözleşmesiyle çalıştırılan işçi esas alınır (İşK. m.13/ ІІІ).86

Kısmi süreli iş sözleşmesinde ücret ödemenin şeklini ve miktarını taraflar serbestçe kararlaştırabilir. Ancak işçiye ödenecek ücret, aynı süre için hesaplanacak asgari ücretin altına düşemez. Yargıtay’a göre de, birden çok işyerinde kısmi süreli olarak çalışan işçinin asgari ücreti, çalıştığı gün veya saatler oranında hesaplanır; “günlük asgari ücret 7,5 saatlik çalışmanın karşılığı olduğundan, kısmi süreli çalışmanın da buna göre hesaplanması gerekir”(9. HD.., 03.07.1996, 9759/15333, 9. HD. 16.05.1994, 7505/7380). 87 İlaveten kısmi süreli iş sözleşmesiyle çalışanlar, toplu iş hukukuna ilişkin haklardan ve toplu iş sözleşmesinin tam süre çalışma ile ilgili hükümdeki dışındaki düzenlemeleriyle getirilen haklardan, yararlanabilirler.88

Yılık Ücretli İzin Yönetmeliği’nin 13. maddesinde de belirtildiği üzere, kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalışanlar yıllık ücretli izin hakkından tam süreli çalışanlar gibi yararlanır ve farklı işleme tabi tutulamaz. Kısmi süreli çalışanlar, iş sözleşmesi devam ettiği sürece her yıl için hak ettikleri izinleri, bir sonraki yıl izin süresi içine isabet eden kısmi süreli iş günlerinde çalışmayarak kullanır. Kısmi süreli çalışanlarla,

85 _{M. Çağlar Özdemir, a.g.m., s.13.}

86 _{Murat Demircioğlu, Murat Engin, a.g.e., s.45.; Resul Kurt, a.g.e., ss.20-21.; Nuri Çelik, a.g.e.,}

s.83.; Selçuk Kocabıyık, a.g.m., s.127.; Öner Eyrenci, “4857 Sayılı Yeni İş Kanunu”, s.47.; Sinan Binbir, Can Altındağ, a.g.e., ss.59-60.

87 _{Fevzi Demir, a.g.m., s.96.; Nuri Çelik, a.g.e., s.85.; Selçuk Kocabıyık, a.g.m., s.129.} 88 _{Nuri Çelik, a.g.e., s.85.; Selçuk Kocabıyık, a.g.m., s.128.}

tam süreli çalışanlar arasında yıllık izin süreleri ve izin ücretleri konularında bir ayırım yapılamaz.89

Kısmi süreli çalıştırılan işçinin çalışma koşullarına ilişkin bir başka düzenleme de 6 Nisan 2004 tarihli ve 25425 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “ İş Kanununa İlişkin Fazla Çalışma ve Fazla Sürelerle Çalışma Yönetmeliği” nde yer almaktadır. Yönetmeliğin 8. maddesine göre, kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalıştırılan işçilere fazla çalışma ve fazla sürelerle çalışma yaptırılamaz.

Kısmi süreli çalışanların sosyal sigortalar kurumuna bildiriminin ne şekilde olması gerektiği, uygulamada en çok tartışılan konuların birisidir. Kısmi süreli çalışan sigortalıların ay içinde çalıştığı toplam sürenin (saat) 7,5’a bölünmesiyle, ayda kaç gün sigortalı olacağı hesaplanmaktadır. Ayrıca, 7,5 saatin altında çalışmalar da 1 güne tamamlanacaktır. Yani kısmi süreli çalışan personelin aylık sigortalılık süresi; (Aylık çalışma gün sayısı= Ay içinde çalışma saati/ 7,5) şeklinde hesaplanacaktır.90

Son olarak, işyerinde çalışan işçilerin, niteliklerine uygun açık yer bulunduğunda kısmî süreliden tam süreliye veya tam süreliden kısmî süreliye geçirilme istekleri işverence dikkate alınır ve boş yerler zamanında duyurulur. (İşK. m.13/ІV) 91

2.3.1.3. Çağrı Üzerine Çalışma