Kısa Vadeli Dış Borçların Derlenmesi

Mevcut durumda kısa vadeli dış borç istatistiklerinin büyük bir kısmı, ADV raporlamasında otomatik olarak oluşturulan stok tablolar aracılığı ile derlenmektedir. Bu çerçevede, kısa vadeli dış kredilere ilişkin kullanım ve geri ödeme bilgileri, uzun vadeli dış kredilerin takibinde “Uzun Vadeli Dış Kredi Aylık Bildirim Formu (UVK formu)” raporlamasına geçilmeden önceki uygulamaya benzer olarak; Ödemeler Dengesi Müdürlüğü’nün 21 Şubat

1991 tarihli föy-volan talimatına istinaden bankalar tarafından ADV ekinde gönderilmekte olan “Ek 1: Bankaca Doğrudan veya Banka Dışındaki Özel ve Kamu Kesimince Yurt Dışından Sağlanan Kısa Vadeli Nakit Döviz Kredileri” formu ile “Ek 2: Bankaca Doğrudan veya Banka Dışındaki Özel ve Kamu Kesimince Yurt Dışından Sağlanan Kısa Vadeli Nakit Kredilerin Geri Ödemesi” formu ile sağlanmaktaydı.

Ancak, ön hazırlıkları, 16/07/2004 ve 08/03/2005 tarihli Ödemeler Dengesi Müdürlüğü talimatlarıyla birlikte tamamlanan ve 01/06/2006 tarihli talimat ile son halini alan “Kısa Vadeli Dış Kredi Aylık Bildirim Formu (KVK formu)” raporlaması çerçevesinde yukarıda anılan formlar iptal edilmiştir. Yeni uygulamada, Türkiye’deki yerleşik kişilerce, yurt dışındaki işleriyle ilgili olarak yurt dışından sağlanan krediler dışında, bankaların yurt dışından sağladıkları kısa vadeli nakit kredilerden orijinal vadeleri 180 gün ile 365 gün arasında kalanlar⁷¹ ile banka haricindeki yurt içinde yerleşik özel ve kamu kuruluşlarının bankalar aracılığı ile sağladıkları nakit kredilerin tamamı; UVK formlarında olduğu gibi ADV ile eşanlı olarak gönderilmekte olan KVK formu ile kredi bazında takip edilmektedir. Aynı zamanda, Ödemeler Dengesi Müdürlüğü bünyesinde söz konusu kredilerin stok olarak takip edildiği bir veri tabanı da oluşturulmuştur. Tezin yazıldığı sırada test aşamasında bulunan kısa vadeli dış krediler veri tabanı, 2006 yıl sonuna kadar faaliyete geçecektir. UVK formundaki tüm başlıklar ile bu başlıklara ilişkin daha önce verilen açıklamalar, KVK formu için de geçerlidir.

Yukarıda yer verilen son gelişmeler ışığında, bu bölümde kısa vadeli dış borç istatistiklerinin nasıl derlendiği ele alınacaktır. Bir sonraki bölüm olan “Yayınlanan Dış Borç İstatistikleri”nde değinileceği üzere, Türkiye’nin kısa vadeli dış borçları hem Hazine tarafından üçer aylık olarak, Türkiye’nin Gayri Safi Dış Borç İstatistikleri altında; hem de TCMB tarafından aylık olarak UYP veri setindeki tablolardan biri olarak yayınlanmaktadır. TCMB tarafından yayınlanmakta olan kısa vadeli dış borçlar tablosu daha ayrıntılı olduğundan; kısa vadeli dış borçların derlenmesi, bu tabloda yer aldığı şekliyle, borçlu sektör bazında incelenecektir. Tablodaki borçlu sektörler ise sırasıyla

şunlardır: TCMB, Genel Hükümet, Bankalar ve Diğer Sektörler. Bu sektörlerden, TCMB, 3.2.3.2 başlığı altındaki TCMB’nin Dış Borçları’nın Derlenmesi bölümünde ele alındığından dolayı, bu bölümde yer almayacaktır.

3.3.4.1. Genel Hükümet

Genel Hükümet’in kısa vadeli dış borçlarına ilişkin veriler, bankalar ve TCMB tarafından yapılmakta olan ADV raporlamasından elde edilmektedir. Kısa vadeli dış borçlar tablosu incelendiğinde, 1997 ve 2000 yılları dışında Genel Hükümet’in kısa vadeli dış borçlanmada bulunmadığı görülmektedir.

3.3.4.2. Bankalar

Kısa vadeli dış borçlar tablosunda, bankaların kısa vadeli dış borçları aşağıdaki alt başlıklar altında yayınlanmaktadır: “Döviz Kredileri”, “Döviz Tevdiat Hesabı”, “Banka Mevduatı” ve “YTL Cinsinden Mevduat”.

“Döviz Kredileri”, bankaların doğrudan borçlu sıfatıyla sağlamış oldukları, anlaşma tarihi ile son ödeme tarihi arası 365 gün ve daha kısa olan kredilerden oluşmaktadır. Bu kaleme ilişkin verilerin kaynağı, ADV raporlamasında otomatik olarak oluşturulan 14 stok tablodan birisi olan “Tablo 5: Bankalarca Doğrudan Yurt Dışından Sağlanan Döviz Kredileri”nin, “A: Kısa Vadeli Krediler” bölümüdür. Ayrıca, vadesi 180 ve 365 gün arasında olan, bankaların bu mahiyetteki kısa vadeli kredileri de, KVK formu ile kredi bazında takip edilmektedir.

“Döviz Tevdiat Hesabı”, banka haricindeki yurt dışında yerleşik kişilerin, yurt içinde yerleşik bankalar nezdindeki döviz tevdiat hesaplarından oluşmaktadır. Bu kalemin veri kaynağı, anılan stok tablolardan, “Tablo 12: Döviz Tevdiat Hesapları”nın, “A: Yurt Dışında Yerleşik Kişiler” bölümüdür.

“Banka Mevduatı” ise, yurt dışında yerleşik bankaların yurt içinde yerleşik bankalar nezdindeki döviz tevdiat hesaplarını göstermektedir. Bu

kalemin veri kaynağı da, anılan stok tablolardan, “Tablo 8: Yurt Dışında Yerleşik Bankaların Açtığı Döviz Hesapları”dır.

“YTL Cinsinden Mevduat” ise yurt dışı yerleşik kişilerin, yurt içinde yerleşik bankalar nezdindeki YTL hesaplarından oluşmaktadır. Söz konusu verinin kaynağı YTL hesaplarına ilişkin banka raporlamalarıdır.

3.3.4.3. Diğer Sektörler

Bu başlık altında, “Ticari Krediler” ile “Diğer Krediler” bulunmaktadır. “Ticari Krediler” kalemi, kısa vadeli ithalat borçları ile prefinansman ihracattan kaynaklanan dış borçlardan oluşmaktadır. Prefinansman ihracattan kaynaklanan dış borçların veri kaynağı, ADV’deki stok tablolardan birisi olan “Tablo 7: Alıcı Firma Prefinansmanı”dır. Kısa vadeli ithalat borçlarında ise iki veri kaynağı bulunmaktadır. Bunlardan ilki, “Tablo 11: Kısa Vadeli İthalat Borçları”dır. Ancak, bu tablonun konusu olan işlemler, ithal edilen bir malın bedelinin vesaikin muhabire verildiği, dolayısıyla vadenin belirlendiği tarihten 365 güne kadarki bir tarihte ihracatçıya ödenmesi şeklindeki kabul kredili mal mukabili hariç kabul kredili⁷² ya da vadeli akreditifli ödeme şekline bağlı olarak oluşan kısa vadeli ithalat borçları olduğundan; tek başına bu tablonun bakiyesinin alınması yeterli olmamaktadır. Tablo 11’de, mal mukabili ve kabul kredili mal mukabili ödeme şekline bağlı olarak oluşan kısa vadeli ithalat borçlarının yer almamasının nedeni, özel sektörün uzun vadeli dış borçlarının derlenmesinde değinildiği üzere, bankaların mal mukabili ve kabul kredili mal mukabili ödeme şeklindeki ithalat hesaplarını kapatma ve dolayısıyla takip etme yükümlülüklerinin bulunmamasıdır. Bu yüzden, bu ödeme şekillerine göre gerçekleştirilen ithalata ait veriler, Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK)

tarafından derlenen ödeme şekillerine göre ithalat verilerinden

sağlanmaktadır. Geri ödemeler ise ithalatçı firmalar nezdinde ödeme vadelerine ilişkin olarak gerçekleştirilen anket sonuçlarına göre belirlenen vadelerde, hareketli ortalamalar yoluyla hesaplanmaktadır. Akım veriler bu şekilde hesaplandıktan sonra, stok verisi de söz konusu akım verilerin, kur farkları da dikkate alınarak, kümüle edilmesi yolu ile hesaplanmaktadır. Özet

72 Kabul kredili mal mukabili hariç ödeme şekilleri, kabul kredili akreditif ya da kabul kredili vesaik ödeme şekillerinden oluşmaktadır.

olarak, kısa vadeli ithalat borçları, anılan iki stokun toplamından oluşmaktadır.

“Diğer Krediler” başlığı altında yer alan krediler ise, özel sektör ve kamu sektörünün yurt dışından sağladığı kısa vadeli nakit kredileri göstermektedir. Bu kalemin veri kaynağı, ADV raporlamasındaki stok tablolardan birisi olan “Tablo 6: Kamu ve Özel Kuruluşların Yurt Dışından Sağladığı Döviz Kredileri”nin, “A: Kısa Vadeli Krediler” bölümü olmakla birlikte, kısa vadeli dış krediler veri tabanının faaliyete geçmesi ile birlikte bu mahiyetteki kredi stokunun takibi bu veri tabanı aracılığı ile yapılacaktır.