Kıbrıslı Türklerin Plebisite Tepkisi

Kıbrıs Türk toplumunun siyasi örgütlenme arzusunun temelinde Enosisle mücadele yer almaktadır. II. Dünya Savaşı sonrasında oluşan yeni siyasi iklim Rumlar gibi Türklerin de sendikal ve siyasal alanda yeniden örgütlenmelerinin önünü açtı. KATAK, KMHTP, KTP ve kurulan Türk işçi sendikaları bu siyasi iklimin neticesiydi. 1940’lı yılların sonuna gelindiğinde kurumsal yeterlilikleri büyük oranda sağlayan Türk ve Rum örgütlerinin söylem safhasından sıyrılarak eylemsel bir yöne evirildikleri görülür. Bu durum Rumlar için Enosis taleplerini etkin bir biçimde dile getirmek iken Türkler için Enosis taleplerine en net ve kitlesel tepkiyi ortaya koymak manasına gelmektedir.254

252 _{Halit Fikret, Alasya, Tarihte Kıbrıs… s.166.; Ahmet C. Gazioğlu, İngiliz Yönetiminde Kıbrıs II –}

Enosis Çemberinde… s.458-460; “”Evvelki Gün Yapılan Keyfi Plebisit”, İstiklal Gazetesi, Sayı:69, 17

Ocak 1950, s.1.

253 _{Fikret Kürşat – Mustafa Altan – Sebahaddin Egeli, Belgelerle Kıbrıs’ta Yunan Emperyalizmi,}

Kustun Yayınevi, İstanbul 1978, s.114.; Ulvi Keser, Kıbrıs’ta Türk Yunan Fırtınası (1940-1970), Boğaziçi Yayınları, İstanbul, s.158.; Ahmet Gazioğlu, İngiliz İdaresinde Kıbrıs (1978-1960)… s.82.; Sabahattin İsmail, 150 Soruda Kıbrıs…,s.39.; Ahmet C. Gazioğlu, İngiliz Yönetiminde Kıbrıs II –

Enosis Çemberinde …,s.459.

Oniki Ada’nın 10 Şubat 1947’de Yunanistan’a devri Yunanlılarda büyük bir coşku ve özgüven yaratmış, Yunan basınında şimdiki hedefin Kıbrıs olduğu yönünde haberler yapılmaya başlanmıştı. Yunan Dışişleri Bakanı Çaldaris’in Ekim 1947 yılında “…tüm adalarda Yunan emelleri tahakkuk etmiştir…”açıklamasını Yunan Kralı Paul’un Kıbrıs’ın ilhakı karşılığında İngilizlere Girit’te üs verilebileceği ifadeleri izlemiş, gelişmeler Kıbrıs’ta siyaseti hareketlendirmişti.255 _AKEL

öncülüğünde tertip edilen mitinge katılan 25 bin256 _{Rum Enosis talebini ortaya}

koyarken, Türkler ise Enosis karşıtı çalışmalarına hız veriyordu. 257

Kitlesel programların ilki olan Lefkoşa mitingi 28 Kasım 1948’de yapıldı. Mitingde konuşan Dr. Fazıl Küçük, Faiz Kaymak, Kenan Deniz, Rauf Denktaş, Suphi Kenan, Hoca Salih Efendi ve diğer konuşmacılar Kıbrıs’ın öz be öz Türk yurdu olduğundan bahisle ilhakın mümkün olmayacağını, bunun yanında Kıbrıs’ın muhtariyetle idaresine de karşı olduklarını beyan etmişlerdir.258

Gerçekleştirilen mitingin ardından Cumhurbaşkanı İsmet İnönü ve Türkiye Cumhuriyeti Bakanlarına Dr. Fazıl Küçük tarafından çekilen telgraflar Kıbrıs Türkünün Enosis karşısındaki tavrının yanında imdat ve istikametini göstermesi açısından önemlidir. Küçük telgrafında: “28 Kasım 1948 tarihinde Lefkoşa’da on beş

bin Türk’ün yapmış olduğu Ayasofya mitinginde bir kere daha Kıbrıs Rumlarının Yunanistan’a ilhak ve muhtariyet taleplerinin şiddetle reddedilmesi oy birliği ile kararlaştırılmıştır. Kıbrıs Türkleri ilhak ve muhtariyetin tamamen Türklüğün mahvına sebep olacağına ve adanın asayişinin bozulacağına inanıyorlar.”259

demekte, Kıbrıs Türk basını ise adanın Yunan değil Türkiye’nin hakkı olduğunu söylemekteydi. 260

255 _{Halit Fikret, Alasya, Tarihte Kıbrıs…, s.165.; Ahmet C. Gazioğlu, İngiliz Yönetiminde Kıbrıs II –}

Enosis Çemberinde…s.441-442.

256 _{Halit Fikret, Alasya, Tarihte Kıbrıs…, s.164.}

257 _{Ahmet C. Gazioğlu, İngiliz Yönetiminde Kıbrıs II – Enosis Çemberinde…, s.428.} 258 _{Fevzi Ali Rıza “Milli Miting” Hür Söz Gazetesi, Sayı: 729, 30 Kasım 1948, s.1.}

259 _{BCA, 30.1.0.0/40.241.14, (02.12.1948); “Çekilen Telgraf ”Hür Söz Gazetesi, Sayı: 729, 30 Kasım}

1948, s.1.

260 _{Fevzi Ali Rıza “Anayurdun Alakası ”Hür Söz Gazetesi, Sayı: 752, 28 Aralık 1948, s.1.; Ahmet C.}

Adada toplumlararası ilişkiler giderek yıpranırken Kilisenin 5 Aralık 1949’da plebisit gündemi ile ortaya çıkması adada düşmek bilmeyen tansiyonu yeniden yükseltmiş, Türklerin tepki göstermesine neden olmuştur. Yükselen bir tonla fikirlerini dile getiren Türk toplumu “…Türk milleti Oniki Ada meselesinde

gösterdiği kayıtsızlığı tekrar etmeyecektir…”261 _{demek suretiyle bir pişmanlığı ve}

rövanşist bir duyguyu da dile getirmekteydi.

11 Aralık 1949 tarihinde yeniden bir araya gelen Kıbrıs Türk toplumu artan bir kararlılıkla fikirlerini dile getirmiş, şu cümlelerle kamuoyuna seslenmiştir:

“11 Aralık 1949 tarihinde Lefkoşa’da miting tertip etmiş olan 15,000 Kıbrıs Türkü 85,000 Kıbrıs Türküne tercüman olarak aşağıdaki kararı vermiştir.

1. Adamızın Yunanistan’a ilhak edilmesi hakkındaki arzuları her zaman olduğu gibi gene şiddetle protesto ederiz.

2. Böyle bir ilhakın, tahakkuk ettiği takdirde, Kıbrıs’a iktisadi buhran, ırkî ve İçtimaî iğtişaş (ayaklanma) ve dâhilî harp getireceğine ve bu suretle adanın ve belki de sair orta şark memleketlerinin sulh ve sükûnunu ihlâl eyleyeceğine katiyen kaniyiz.

3. Adanın selâmeti, ekalliyetlerin himayesi ve Akdeniz’in muvazene ve müdafaasının Kıbrıs’ta statükonun devamını istilzam eylediğine ve binaenaleyh Kıbrıs'ta plebisit yapılmasına bir lüzum ve fayda melhuz bulunmadığına kaniyiz.

4. Şayet İngiltere Hükümeti kendiliğinden bu adadan çekilecek olursa; o zaman adanın eski sahibi ve en yakın komşusu olan ve adayı en iyi bir şekilde muhafaza ve müdafaa edecek yegâne yakın şark devleti olan Türkiye’ye iade edilmesini talep eyleriz...”262

Kıbrıs sorunu her ne kadar 1950’li yılların ortalarına kadar Türk basınında hak ettiği ölçüde yer bulamamışsa da, özellikle Kıbrıs’tan göç eden veya

261 _{“Kıbrıs’ın İstikbali ve Türkiye ”Hür Söz Gazetesi, Sayı: 752, 28 Aralık 1948, s.3.}

262 _{Sabahattin İsmail, Kıbrıs Sorunun Kökleri…, s.324-325.; Ahmet C. Gazioğlu, İngiliz Yönetiminde}

Kıbrıs II – Enosis Çemberinde …,s.448; “Karar Sureti”, Hür söz Gazetesi, Sayı: 1043, 13 Aralık 1949,

okumak maksadıyla anavatanda bulunan milliyetperver Türk gençlerinin gündeminden düşmemiş, gelişen olaylara tepkisiz kalınmamıştır.263 _{Nitekim 25}

Aralık 1949’da Ankara Üniversitesi Talebe Birliği tarafından tertip edilen Kıbrıs mitinginde Kıbrıs’ın Yunanlı komünistlere terkedilemeyeceği ifade edilmiş, program

“Kızıl değil, Yeşil Ada”Kıbrıs sloganı ile icra edilmiştir.264 _{Yine 16 Ocak 1950}

tarihinde İstanbul’da ve devam eden tarihlerde Anadolu’nun çeşitli illerinde düzenlenen Kıbrıs konulu programlarda Türk gençleri “Kıbrıs’a Yunan bayrağının

dalgalanmasına müsaade edilemez”demek suretiyle fikirlerini ortaya koymuşlardır.265