Kütüphane Otomasyon Sistemi

Geçmiş dönemlerden günümüze insanlar temel ihtiyaçlarını karşılamak ve hayatta kalabilmek için sürekli olarak bilgiye ihtiyaç duymuşlardır. Bilgiyi elde etmek için de çeşitli çabalar içerisine girmişlerdir. Günümüzde ise gelişen bilgi teknolojileri ile birlikte bilgiye erişmek geçmiş dönemlere göre çok daha kolaydır.

Bilgiyi insanlara eriştirmede kütüphaneler başat rolünü oynamaktadır. Kütüphaneler, bilgi içeren kaynakları bünyesinde barındırmak üzere seçim, sağlama, düzenleme ve sunma işlevlerini yürütürler. Sunma, yani eriştirme noktasında da araç olarak kütüphane otomasyon sistemleri devreye girmektedir. Kütüphane otomasyon sistemleri bilgi gereksinimi duyan kullanıcıya sistematik bir düzende var olan bilgiyi göstermekle yükümlüdür. Kütüphane otomasyonunu günümüzde zorunlu kılan etkenler aşağıdaki gibidir:

- Bilginin öneminin anlaşılması, - Üretilen bilgiye bağımlılığın artması, - Bilgi kaynaklarının çeşitliliği,

- Kütüphanelerde emek ve işgücü gerektiren işlemler,

- Aynı kütüphanecilik işlemlerinin farklı kütüphanelerde yinelenmesi, - Bilgi hizmetlerinin hızlı bir şekilde kullanıcıya sunulması gereksinimi, - Üretilen bilgi ve belgenin sürekli artışı ve klasik düzen içerisinden çekilip

alınmasının zorlaşması (Yılmaz ve Aslan, 1992: 10)

Aşağıda yer alan alt bölümlerde araştırmanın evrenini oluşturan kütüphanelerin kullanmış oldukları Yordam, SirsiDynix, Koha, Millennium ve Libra kütüphane otomasyon sistemlerinin teknik özellikleri belirtilmiştir.

55 4.1.1. YORDAM Kütüphane Otomasyon Sistemi

Program 2001 yılında, Yordam Bilgi Teknoloji Danışmanlık Eğitim ve Elektronik Sistemleri firması tarafından geliştirilmiştir. Türkiye’deki üniversite kütüphanelerinde en fazla kullanılan program olma özelliğine sahiptir. Toplamda 138 üniversite YORDAM Kütüphane Otomasyon Sistemini kullanmaktadır. (Bkz. EK-1).

MARC21 standartlarını desteklemektedir. Dewey ve LC sınıflama sistemlerini de desteklemektedir ve çok kullanıcılı ortamlarda çalışabilecek şekilde tasarlanmış, geliştirilmiştir. Kataloglama, süreli yayın yönetimi, sağlama, araçlar, ayrıntılı istatistik, yetke dizinleri, OPAC, dolaşım ve kullanıcı yönetimi, yönetim modüllerinden oluşmaktadır. Web tabanlı olarak OPAC üzerinden de koleksiyonda yer alan kaynakları kullanıcılara sunmaktadır. MARC standardını destekleyen tüm kütüphane sistemlerinden veri transferi ve aktarımı gerçekleştirilebilir. Ulusal Toplu Katalog (TO-KAT), Library of Congress, WorldCat veritabanlarından da MARC aktarımı gerçekleştirilebilir.

Bibliyografik veri girişinde veya kayıt aktarımında MARC girişlerini yapmak mümkün değildir. Programın belirlemiş olduğu standart kataloglama şablonuna giriş yapılabilmektedir (Candan, 2018; 1011). AACR2 ve RDA kataloglama standartlarına uyumludur. Ayrıca RFID (Radio Frequency Identification) işlemlerine de uyumludur. Filemaker paket programı üzerinden masaüstü uygulaması olarak işlemler gerçekleştirilmektedir.

4.1.2. SirsiDynix Kütüphane Otomasyon Sistemi

Amerika Birleşik Devletleri menşeili SirsiDynix firması tarafından üretilen SirsiDynix Symphony Kütüphane Otomasyon sistemi dünya üzerinden en fazla kullanılan otomasyon sistemlerinden biridir. Türkiye’de de kullanımı gün geçtikçe artmaktadır. Özellikle İstanbul Üniversitesi, Ankara Üniversitesi, Hacettepe Üniversitesi gibi derme sayısı büyük olan kütüphaneler tarafından tercih edilmektedir. Toplamda 20 üniversite tarafından kullanılmaktadır (Bkz. EK-1).

Kataloglama, süreli yayın yönetimi, sağlama, araçlar, raporlama, yetke dizinleri, OPAC, dolaşım ve kullanıcı yönetimi ve yönetim modüllerinden oluşmaktadır.

Kütüphanecilik uygulamalarında kullanılmak üzere uluslararası bir standart olarak

56 geliştirilmiş ve uzak bir veritabanından tarama yapma ile bibliyografik veri değişimini sağlayan Z39.50 protolüne uyumludur. MARC21 standartlarına uygun veri girişi yapılabilmektedir. AACR2 ve RDA kataloglama standartlarına uyumludur.

Ayrıca RFID işlemlerine de uyumludur. Yine web tabanlı olarak OPAC üzerinden de koleksiyonda yer alan kaynakları kullanıcılara sunmaktadır. Workflows paket programı üzerinden masaüstü uygulaması ile işlemler gerçekleştirilir. Bibliyografik kayıt aktarımı ile veri transferi gerçekleşebilir. Türkçe dil paketini de içermektedir.

4.1.3. KOHA Kütüphane Otomasyon Sistemi

Koha Kütüphane Otomasyon Sistemi, 1999 yılında Yeni Zelanda’da Horowhenua Kütüphanesi için Katipo Communications Ltd. şirketi tarafından geliştirilmiştir. İlk olarak ise 2000 yılında kullanılmaya başlanmıştır. Özgür ve açık kaynak kodlu bir yazılım olmasından dolayı Amerika Birleşik Devletleri’nden büyük kütüphaneler yazılımla ilgilenmeye başlamış bu durum yazılımın kendisini geliştirmesine olanak sağlamıştır (Breeding, 2009: 23). Günümüzde dünyada çok sayıda kütüphane tarafından kullanılmaktadır. Türkiye’de ise 9 üniversite kütüphanesi tarafından kullanılmaktadır (Bkz. EK-1). Kataloglama, süreli yayın yönetimi, Sağlama, araçlar, raporlama, yetke dizinleri, OPAC, dolaşım ve kullanıcı yönetimi, yönetim modüllerinden oluşmaktadır. MARC21 standartlarına uygun olarak veri giriş yapılabilir. Aynı zamanda RFID desteği de mevcuttur. Z39.50 protolüne uyumludur.

Yazılım tamamen web tabanlıdır. Veri giriş ve diğer işlemler ile OPAC tarama arayüzü web üzerinden gerçekleşir. AACR2 ve RDA kataloglama standartlarına uyumludur. Bibliyografik kayıt aktarımı ile veri transferi gerçekleşebilir. Yine gönüllüler tarafından tamamen Türkçeleştirilmiştir ve Türkçe dil paketini de içermektedir.

4.1.4. Millennium Kütüphane Otomasyon Sistemi

Millennium Kütüphane Otomasyon Sistemi Amerika Birleşik Devletleri menşeili Innovative Interfaces firması tarafından üretilmiş ve geliştirilmiştir. 2017 yılında bir üst versiyonu olan Sierra otomasyon sistemi piyasaya sürülmüştür. Dünya üzerinde birçok kütüphane tarafından kullanılmaktadır. Türkiye’de de 7 üniversite, kütüphanelerinde bu otomasyon sistemini kullanmaktadır (Bkz. EK-1). Dolaşım, kataloglama, kütüphaneler arası ödünç verme (Inter Library Loan-ILL), raporlama ve

57 istatistik, sağlama, süreli yayınlar, tarama ve OPAC, yönetim, elektronik kaynak yönetimi, keşif araçları ve içerik yönetimi modüllerinden oluşan bütünleşik bir kütüphane otomasyon sistemidir. Z39.50 protolüne uyumludur. Kataloglamada MARC21 standartlarına uygun olarak bibliyografik kayıt girişi yapılabilir. Web tabanlı olarak OPAC üzerinden koleksiyonda yer alan kaynakları kullanıcılara sunmaktadır. MARC standardını destekleyen tüm kütüphane sistemlerinden veri transferi ve aktarımı gerçekleştirilebilir. AACR2 ve RDA kataloglama standartlarına uyumludur. Ayrıca RFID işlemlerine de uyumludur.

4.1.5. Libra Kütüphane Otomasyon Sistemi

Libra Kütüphane Otomasyon Sistemi, yerli bir firma olan BilGün Bilişim Hizmetleri tarafından üretilmiş ve geliştirilmiştir. Anadolu Üniversitesi’nin kullanmakta olduğu KYBELE otomasyon sisteminin 2010 yılında daha da geliştirilmesiyle Libra adını almıştır. Adını Library Automation sözüklerinin kısaltmasından almaktadır. Hali hazırda Türkiye’de 8 üniversite kütüphanesi tarafından kullanılmaktadır (Bkz. EK-1). Temel olarak kataloglama, sağlama, ödünç, süreli yayın, rezerve bölümü, danışma bölümü, kütüphaneler arası ödünç (ILL) ve yönetim modüllerini içermektedir. İncelenen diğer otomasyon sistemlerinde olduğu gibi; Z39.50 protokülüne ve RFID işlemlerine uyumludur. AACR2 ve RDA kataloglama standartlarına uygun olarak veri girişi yapılabilir. MARC21 standartlarını da desteklemektedir. MARC standardını destekleyen tüm kütüphane sistemlerinden veri transferi ve aktarımı gerçekleştirilebilir. Yönetim ve veri girişleri paket program üzerinden olup, kullanıcılar için tarama işlemleri OPAC üzerinden gerçekleştirilmektedir.