Kümenin Değer Zinciri

Çelik Metal Sektörü incelendiğinde tedarikten dağıtıma kadar 3 temel aşama göz önüne çıkmaktadır.

o Tedarik o Üretim

o Satış – Dağıtım

Bu üç adımda gerçekleştirilen faaliyetler kümenin başarı faktörleri ve gelişim alanlarını belirleyecektir.

ÇELİK METAL SEKTÖRÜ 74 Şekil 27 – Küme Değer Zincirine Bakış

5.3.1. Tedarik

Kümede yer alan 15 firma değerlendirildiğinde üretimi olan firmalar ve ticaret yapan firmaların tedarik dinamiklerinin farklılaştığı görülmektedir.

Ticaret firmaları ağırlıklı olarak yakın coğrafyadan alım gerçekleştirmektedir. Müşterinin lokasyonuna göre Türkiye’nin diğer bölgelerinden de alım sağlanabilmektedir. Yakın coğrafyalardan yapılan alımlar, en düşük olarak bir firmada % 80 düzeyindedir. İthalat kullanılmamaktadır.

Üretim yapan firmalarda ise ağırlıklı olarak slab / kütük gibi yarı mamullerden ya da mamullerden yararlanılmaktadır. Hurdadan üretim yapan sadece bir firma bulunmaktadır. Üretim yapan firmalar arasında da alımlar genel olarak yakın coğrafyadan gerçekleştirilmektedir. İthalatta ise yarı mamul alımları Ukrayna ve Çin gibi düşük maliyetli ülkelerden yapılmaktadır.

ÇELİK METAL SEKTÖRÜ 75 Şekil 28 – Hammadde Tedariğinde Öne Çıkan Sorunlar

Kümenin hammadde tedariğinde en öne çıkan sorun ise fiyat ve döviz kurlarındaki dengesizlikler. Dünya’da önemli bir emtia olan çelik fiyatlarının global ekonomik kararlara bağlılığı ve değişken para politikaları ihracatçının en önemli zorluğunu oluşturmaktadır.

Diğer yandan çalışmaya katılan firmaların üçte birinde girdi bulunurluğu ve kalitesinde yaşanan sorunlar da dikkat çekmektedir. Çalışmaya katılan hiçbir firma satınalma sırasında yaşanan lojistik sorunlardan bahsetmemiştir.

Firmalar yüksek oranda girdi maliyetlerindeki dalgalanmalardan şikayet etmelerine rağmen emtia piyasalarının takibi yapılmamakta ya da yapılamamaktadır. Firmalar genellikle piyasa fiyatlarını takip etmektedir ve bunda da iç piyasadaki firmaların fiyat listelerinden yararlanmaktadır.

Çalışmaya katılan firmaların girdi fiyatlarını takip etmek için kullandıkları 3 temel kaynağın kullanımı ise limitlidir, kullanılan kaynakların firmalar tarafından ne kadar az kullanıldığı aşağıdaki tabloda görülmektedir.

ÇELİK METAL SEKTÖRÜ 76 Şekil 29 – Hammadde Tedarikde Takip Edilen Kaynaklar

Firmalar satınalma faaliyetlerini kümelenme açısından bir fırsat olarak değerlendirmektedir. Satınalmanın ortak hareket etme eğilimi olan alanlar ile ilgili sonuçlar aşağıdaki şekilde görülmektedir.

Şekil 30 – Satınalmada Ortak Hareket Etme Tercihleri

5.3.2. Üretim

Küme katılımcıları incelendiğinde temel olarak 9 üretici firmadan bahsetmek mümkündür. Bu firmalardan ikisi doğrudan sektör ürünlerini üretmemektedir. Bu firmaların üretimleri ilişkili ürünler olarak sayılabilecek “Sıcak hadde makinaları” ve

“havalı tüfek saçması” alanlarındadır.

Üretim prosesleri genel anlamda belirli bir olgunluğa ulaşmış olan sektörün en önemli fark yaratabileceği alanlardan birisi kalite kontrol operasyonlarının doğru yapılmasıdır. Bu alanda bakıldığında firmalar girdi ya da mamul kalite kontrol ile ilgili önemli sorunlar görmemektedir. Girdi kalite kontrol alanını sadece 3 firma, mamul kalite kontrol alanını ise sadece 1 firma ihracatın önünde engel teşkil edebilecek bir konu olarak görmektedir.

Firmaların kalite kontrol alanında ortak hareket edebilecekleri kalite kontrol laboratuarlarının oluşturulması konusu ise firmaların sadece % 21,4’ü tarafından tercih edilmektedir.

Üretim altyapısının iyileştirilmesi ise 4 firma tarafından ihracatın önünde engel teşkil edebilecek bir alan olarak görülmektedir.

5.3.3. Satış – Dağıtım

Satış dağıtım faaliyetleri incelendiğinde müşteriye ulaşımın sağlandığı satış faaliyetleri ve satışı yönlendiren pazarlama ve marka yönetim faaliyetleri öne çıkmaktadır. Bu faaliyetler incelendiğinde küme firmalarının önemli bir kısmında satış ve pazarlama faaliyetlerinin aynı ekipler tarafından yönetildiği görülmektedir. Pazarlamanın ayrıştırılması, marka yönetimi ile birlikte stratejik bir bakış açısına sahip olması çok az firmada görülmektedir. Satış pazarlama organizasyonu değerlendirildiğinde 3 fonksiyon (satış / pazarlama / marka yönetimi) arasında ayrışmanın sağlanamadığı görülmektedir.

ÇELİK METAL SEKTÖRÜ 77 En iyi uygulamalarda temel olarak satış ve pazarlamanın birbirini kontrol eden departmanlar olması, marka yönetiminin de stratejik bir birim olarak markayı şirket genelinde yöneten bir yapı olarak kurgulanması beklendirdi. Küme firmalarının beyanlarına göre fonksiyonların varlıkları aşağıdaki grafikte görülmektedir. Yurtiçi Satış harici fonksiyonların yaygın olmadığı tespit edilmiştir.

Şekil 31 – Satış / Pazarlama / Marka Yönetimi Fonksiyonlarının Dağılımı

Yapılan görüşmelerde tespit edilen bir gözlem de bu fonksiyonlar var olsa bile diğer işler ile bir arada yürütülmektedir. Örneğin yurtiçi satış birimlerinin önemli bir kısmı pazarlamadan da sorumlu olmaktadır.

Satış pazarlamanın temel gereksinimlerinden birisi olan Pazar araştırmalarından da limitli derecede faydalanma sağlanmaktadır. Yurtdışı hedef pazarlara yönelik yapılan araştırma konuları aşağıda toplanmıştır.

Şekil 32 – Pazar Araştırma Konuları

Pazarlardaki limitli araştırmalar da Pazar ile ilgili bilgi eksikliklerine dönüşmektedir. Küme firmalarının ihracat önünde engel olarak gördükleri konular incelendiğinde aşağıdaki tablo ile karşılaşılmaktadır.

ÇELİK METAL SEKTÖRÜ 78 Şekil 33 – Küme Firmalarının İhracatın Önünde Engel Olarak Gördüğü Unsurlar

İhracatın önünde engel olarak görülen konular incelendiğinde pazarın tanınmaması ve Pazar / müşteri ile ilgili riskler öne çıkmaktadır. Firmaların müşterilere ulaşmada yaşadığı zorluklar da diğer bir başlık olarak takip etmektedir. Diğer konular ise % 30’un altında yoğunluğa sahiptir ve limitli firma tarafından engel olarak görülmektedir.

Satış ve pazarlama en kritik konu olarak görüldüğü için bu alanda ortak hareket etme eğilimi tüm firmalar tarafından benimsenmiştir.

Şekil 34 – Satış ve Pazarlama Alanında Ortak Hareket Edilebilecek Alanlar

Dağıtım faaliyetleri incelendiğinde ise firmaların yine % 92,9 oranında ortak taşıma faaliyetlerinden fayda sağlayabileceklerini düşündükleri görülmektedir.

ÇELİK METAL SEKTÖRÜ 79 5.3.4. Kurumsal Fonksiyonlar

Kümenin kurumsallaşması alanında önemli üç temel fonksiyon stratejik planlama, insan kaynakları yönetimi ve bilgi teknolojileri yönetimi olarak görülmektedir. Bu üç alanda firmaların yetkinlikleri aşağıda değerlendirilmektedir.

5.3.4.1. Stratejik Planlama

Küme firmaları incelendiğinde stratejik planlama, bütçeleme ve bütçe kontrolü konusunda yaygınlık görülmektedir.

Şekil 35 – Küme Firmalarında Stratejik Planlama ve Bütçelemenin Yaygınlığı

5.3.4.2. İnsan Kaynakları Yönetimi

Küme firmaları incelendiğinde insan kaynakları yönetiminin ayrı bir birim altında yer almadığı görülmektedir. Bu durum küme firmalarının gelişim alanlarından birisine işaret etmektedir. İnsan kaynakları departmanının olmadığı bir firmada kariyer planlama, eğitim ve geliştirme, ödüllendirme ve takdir, yetenek yönetimi gibi süreçlerin yönetilmesi mümkün görülmemektedir.

ÇELİK METAL SEKTÖRÜ 80 Şekil 36 – İnsan Kaynakları Departmanının Yaygınlığı

5.3.4.3. Bilgi Teknolojileri

Firmanın kurumsal hafızasının oluşmasında önemli yer tutan bilgi teknolojileri küme firmalarında nadiren yer almaktadır. Küme firmalarının sadece %14,3’ünde BT birimi bulunmaktadır. Firmanın operasyonel ve mali verilerinin kayıt altına alınması ve yönetimi sağlayan Kurumsal Kaynak Planlama yazılımı ise firmaların % 21,4’ünde yer almaktadır.

BT alanındaki gelişimin sağlanması altyapıya yatırım konusunda firmaların daha çok yatırım yapması gerektiği açık bir şekilde ortaya çıkmaktadır.

ÇELİK METAL SEKTÖRÜ 81