5.1. Küme Profili
Kümede yer alan 15 firma ile hazırlanan anketlerin doldurulması ve yapılan görüşmeler neticesinde gerekli bilgiler toplanmıştır. Firmalar ile ilgili profil kartları Ek – X’de yer almaktadır.
Anket ve görüşmelerden elde edilen bilgiler aşağıda kümenin profilini tanımlayacak başlıklar altında özetlenmektedir.
5.1.1. Küme Katılımcılarının Cirosal Büyüklükleri
Küme firmalarının cirosal büyüklükleri 2015 yılı verilerine göre analiz edilmiştir. Firmalar ciro aralıklarına göre rakam belirtmişler, ihracat rakamlarını paylaşmamışlardır. 709 kişinin çalıştığı firmaların büyüklüklerinin dağılımı aşağıda özetlenmektedir.
Kümede yer alan ve ankete cevap veren firmaların büyüklükleri firmaların beyan ettiği değerlere göre incelendiğinde; cirosu 1.000.000 TL’den az firma bulunmamaktadır.
Cirosu 1.000.000 TL ile 5.000.000 TL arası 2 firma, 5.000.000 TL ile 25.000.000 TL arası 4 firma, 25.000.000 TL ile 50.000.000 TL arası 1 firma, 50.000.000 TL ile 100.000.000 TL arası 2 firma ve 10.000.000 TL’den yüksek 4 firma olduğu tespit edilmiştir.
Tablo 54 – Firmaların Ciro Aralıkları (13 Firma)
1.000.000 TL< 1.000.001-
5.000.000 TL
5.000.001-25.000.000 TL
25.000.001-50.000.000 TL 50.000.001-100.000.000 TL
100.000.000 TL>
- 2 4 1 2 4
Kaynak:OpsPlus anket çıktıları
5.1.2. Küme Katılımcılarının Ürün Çeşitliliği
Küme bazında üretim ve tedarik süreçlerindeki etkinlik değerlendirildiğinde; ürün grubu bazında nervürlü inşaat demirinin öne çıktığı görülmektedir. Kümedeki Üretim yapan firmalardan yalnızca 7 tanesi ürettikleri ürün ile ilgili bilgi vermiştir. 7 firmanın 3’ü nervürlü inşaat demiri üretmektedir.
Tablo 55 – Firmaların Ürettiği Ürünler
Ürün Çeşitleri 1. Nervürlü İnşaat Demiri 2. Kütük Demir 3. Kare
4. Lama 5. Silme
6. Sıcak Demir Hadde Ürünleri
Diğer yandan firmalar tarafından üretilen / üretilmesi planlanan küme dışı diğer ürünler de bulunmaktadır. Bu ürünler sıcak hadde makinaları ve havalı tüfek saçması olarak sıralanmaktadır.
ÇELİK METAL SEKTÖRÜ 68 Şekil 19 - Firmaların Ürün Çeşitlerine Göre Dağılımı
Kaynak: OpsPlus Anket Çıktıları
5.1.3. Küme Katılımcılarının Üretim ve Depolama Altyapısı
Küme katılımcıları incelendiğinde firmalarından 7 tanesi üretim altyapısına sahiptir. Diğer firmalar ticaret ile uğraşmaktadır. Toplam 7 firma içinde 6 firmanın beyanına istinaden toplamda 64.092 m2alanda üretim yapıldığı görülmektedir. Firmaların üretim alanı büyüklükleri kapasite ile ilişkili de ipuçları vermektedir. Küme içinde üretim yapan firmaların üretim alanları aşağıdaki şekilde özetlenmektedir.
Şekil 20 – Firmaların Üretim Alanı Büyüklüklerine Göre Dağılımı (6 Firma)
Diğer yandan depo alanı konusunda ankete cevap veren 9 firmanın toplam depo alanı 25.793 m2 ve 5.069 m2’sinin açık alan olduğu analiz edilmiştir.
Tablo 56 – Küme Firmalarının Üretim ve Depolama Alanı (Beyan Eden Firmalar için)
Üretim Tesisi (m2) Depo Alanı m2 Depo Açık (m2) Depo Kapalı Alan m2
64.092 25.793 5.069 20.724
ÇELİK METAL SEKTÖRÜ 69 Ankete cevap veren 11 firmadan 8 firmanın paylaştığı verilere göre kapalı depo alan toplamı 15.728 m2, bunun yanında kapalı depo alanı olan firmaların en küçüğü 565 m2, en büyüğü 5000 m2 olduğu görülmektedir.
5.1.4. Küme Katılımcılarının Kalite Sistemleri Altyapısı
Ankete cevap veren Küme firmalarının en çok sahip olduğu kalite belgesi “ISO 9001:
2000, 2008” belgesidir. 10 firmanın 5 tanesinin bu belgeye sahip olduğu görülmüştür.
Bunu 2 firma ile ISO 14000 ve diğer belgeler takip etmektedir.
Cevap veren firmaların kalite belge türleri ve sayıları aşağıda gösterilmiştir.
Şekil 21 – Firmaların Sahip Oldukları Kalite Sistem Belgelerine Göre Dağılımı
Beş firmanın ise henüz herhangi bir kalite sistemleri belgesine sahip olmadıkları görülmektedir.
5.1.5. Küme Katılımcılarının İstihdam Durumu
Küme grubundaki firmalarda daimi insan kaynaklarının değerlendirme sonucunda 709 kişi olduğu belirlenmiştir. Firma başı ortalaması 51 kişi düşmektedir.
Alan çalışmaları sonucunda firmaların 8 firmanın yani kümenin %57,1’i 20 işçinin altında, 2 firmanın yani kümenin %14,3’ünün 20 ile 100 işçi arası, 4 firmanın ise 100 işçinin üzerinde işçi çalıştırdığı gözlemlenmiştir.
ÇELİK METAL SEKTÖRÜ 70 Şekil 22 – Firmaların İstihdam Ettikleri Kişi Sayısına Göre Dağılımı
5.1.6. Küme Katılımcılarının İhracat Pazarları
Yapılan anket görüşmelerinde firmaların %64,3’ü yani 9 firma hiç ihracat yapmamaktadır. Dolaylı ya da dolaysız ihracat yapan firmaların içinde bir firma Irak’a, Mısır’a Yemen’e, Ürdün’e ve Suriye’ye bir firma Kazakistan’a ve İran’a, bir firma da KKTC’ye ihracat yapmışlardır.
Şekil 23 - Kümenin İhracat Yaptığı Ülkeler
5.1.7. Küme Katılımcılarının Hedef Pazarları
Küme katılımcıları arasında yapılan değerlendirme sonucunda kümenin nerdeyse tamamının hedef Pazar tercihi şu ülkeler olmuştur:Rusya, Irak, İran, Suudi Arabistan, ABD, Almanya, Fas, Yemen, BAE, Etiyopya, Mısır ve Romanya.
ÇELİK METAL SEKTÖRÜ 71 5.2. Kümenin Rekabete Bakışı
Küme firmalarının rekabete bakışı üç açıdan değerlendirilmiştir. Bu değerlendirmeler Türkiye’nin rekabetteki yeri, rekabet edilen ilk üç ülke ve rekabet önündeki engellerin belirlenmesine odakanmıştır.
5.2.1. Türkiye’nin Global Rekabette Yeri
Türkiye, 2015 yılını 31,5 milyon ton ile dünya çelik üretiminin %2’sini gerçekleştirerek, Avrupa'nın en büyük ikinci ve dünyanın dokuzuncu en büyük çelik üreticisi olarak tamamlamıştır.
2015 yılında % 0.5 gibi son yıllara kıyasla oldukça düşük bir oranda artış gösteren Türkiye’nin ham çelik üretim kapasitesi, 50.2 milyon tondan, 50.4 milyon tona yükseldi.
Toplam kapasite içerisinde elektrik ark ocaklı tesislerin payı, % 77 seviyesine ulaştı.
Kapasitedeki artışın sınırlı da olsa devam etmesine karşılık, üretimin gerilemesi nedeniyle, kapasite kullanım oranı yavaşlama eğilimini sürdürdü.
Dünya Çelik Derneği verilerine göre, 2014 yılında % 73.4 seviyesinde bulunan dünya çelik sektöründeki kapasite kullanım oranı, 2015 yılında % 69.7’yedüşerken, Türk çelik sektörünün kapasite kullanım oranı, % 67.8’den % 62.5’e gerileyerek, dünya ortalamasından 7 puan daha düşük bir seviyede kaldı.
Türkiye’nin, slab üretiminde kapasite kullanımoranı 2014 yılındaki % 55 seviyesinden, % 44 seviyesine geriledi. Slab kapasitesinin yarısına yakın bir kısmının atıl durumda kalmasında, girdi maliyetlerindeki yükselişin elektrik ark ocaklı tesislerin rekabet güçlerini olumsuz yönde etkilemesinin yanında, Ülkemize kalitesiz, sertifikasız, dampingli ve teşviki ithal ürünlerin ithalatındaki keskin artış etkili oldu. 2015 yılında, elektrik ark ocaklı tesislerin kapasite kullanım oranı % 61’den % 53’e gerilerken, entegre tesislerin kapasite kullanım oranları, demir cevherinin sağladığı ilave rekabet avantajı sayesinde % 89’dan % 94’e çıktı.
Bu şartlar altında küme firmalarının gözünde Türkiye’nin rekabetteki yeri de ortalama ve ortalamanın üzeri olarak görülmektedir.
Şekil 24 – Firmaların Türkiye’nin Global Rekabetteki Yeri Hakkında Görüşleri
ÇELİK METAL SEKTÖRÜ 72 5.2.2. Türkiye’nin Global Rakipleri
Dünya ham çelik üretimi 2015 yılında, 2014 yılına göre %3 oranında azalarak 1,6 milyar ton olmuştur. En çok çelik üreten 10 ülkeden sadece Hindistan'ın üretiminde artış yaşanmıştır. 804 milyon tonla, dünya üretiminin yarısını gerçekleştiren Çin'in üretimi
%2,3 oranında düşerken 105 milyon tonla ikinci büyük üretici olan Japonya'nın üretimi
%5 oranında düşüş göstermiştir.
2010 yılından beri dünya çelik üretiminde dördüncü sırada yer alan Hindistan, üretimini
%2,6 oranında artırarak 90 milyon tona çıkarmış ve ABD'nin önüne geçerek üçüncülüğe yükselmiştir.
ABD ise %10,6'lık düşüş ile Ukrayna'dan sonra en büyük üretim kaybını yaşamış ve 79 milyon tonla sıralamada dördüncülüğe gerilemiştir. Sıralamada 5. ve 6. olan Rusya ve G.
Kore'nin üretimi ise sırasıyla %0,8 ve %1,9 oranında düşerek 70,9 ve 69,7 milyon ton olmuştur. En büyük 15 çelik üreticisi arasında 2015'te üretimi en çok düşen ülke politik istikrarsızlık ve çatışmalardan dolayı Ukrayna olmuştur. Ukrayna'nın çelik üretimi 4,2 milyon ton civarında düşerek 23 milyon ton olarak gerçekleşmiştir. Türkiye ise 9. Sırada yer almaktadır.
Küme katılımcısı firmalar ile yapılan görüşmeler ve anket sonuçları da global ile paralel bir tablo göstermektedir. 11 firmanın verdiği cevaplara göre toplanan ilk 3 global rakip analiz edildiğinde aşağıdaki grafikte de görüleceği gibi, Çin en önemli rakip olarak tüm firmalar tarafından kabul edilmektedir. Çin haricinde ise Ukrayna ve Rusya gibi önde gelen üreticiler küme firmalarının global rakip olarak gördüğü diğer ülkelerdir.
Şekil 25 – Küme Firmalarının Global Rakip Olarak Gördüğü Ülkeler
5.2.3. Global Rekabetin Önündeki Engeller
Küme firmaları ile yapılan görüşmeler ve anketlerde dokuz tane temel kriterden hangilerinin global rekabette önemli engel olduğu değerlendirilmiştir. Bu dokuz kriter aşağıda listelenmektedir.