Küme Esaslı Tasarım Yaklaşımının Süre, Maliyet ve Kalite

İnşaat projeleri bünyelerinde çok fazla belirsizlik barındırmaktadır. Bu belirsizliklerin ortalama seviyesi; projelerin büyüklüğünden, kullanılan sözleşme

18

tipinden ve uygulama metotlarından bağımsız olarak hemen hemen bütün projelerde benzerdir (Howell vd 1993). Projeleri özgün kılan bu belirsizlikler, proje çıktılarının önceden kesin olarak tahmin edilmesini olanaksız kılmaktadır (Oberlender 2003). Ancak; bir projenin başarılı olarak kabul edilebilmesi için proje tamamlandıktan sonra ortaya çıkan yapı, planlanan yapı ile örtüşmelidir (Oakland ve Marosszeky 2006). Bu anlamda; müşteri ihtiyaçlarının nasıl karşılanacağı ile beraber projenin öngörülen süre, maliyet ve kalitesinin kesin olarak belirlendiği planlama süreci, inşaat yönetiminin en önemli unsurlarından birisi olmasıyla birlikte aynı zamanda inşaat projeleri için bir kılavuz niteliğindedir.

Teknolojinin gelişimiyle beraber günümüz inşaat sektöründe aynı amaca hizmet veren farklı uygulama metotları, inşaat malzemeleri ve ekipmanlar kullanılmaktadır. Planlama sürecinde ise bu metot, malzeme ve ekipmanlar dikkate alınarak farklı alternatifler oluşturulmakta, değerlendirilmekte ve içlerinden en uygunu seçilmektedir (Ballard ve Zabelle 2000, Bennett 2003). Dolayısıyla; planlama süreci aslında bir karar verme sürecidir. Bütün karar verme süreçlerinin merkezinde ise bir amaca yönelik en iyi alternatifin seçimi olarak tanımlanan optimizasyon kavramı bulunmaktadır (Chong ve Zak 2001). Etkin bir optimizasyonun gerçekleştirilebilmesi için bütün alternatiflerin mümkün olduğu kadar detaylandırılması gerekmektedir. Çünkü; planlama sürecinde alınan kararların projenin süre, maliyet ve kalitesine büyük etkisi olmasına rağmen, bu kararlar yetersiz veri ile alınmaktadır. (Allen vd 1995).

Uygulandıkları sektörden bağımsız olarak bütün projelerin planlama sürecinde, diğer alternatifler ile uğraşmayarak zamandan tasarruf etmek adına, en iyi alternatif mümkün olduğu kadar hızlı bir şekilde seçilerek detaylandırılmaya çalışılmaktadır (Bernstein 1998, Ballard ve Zabelle 2000, Raudberget 2010). Nokta Esaslı Tasarım (NET) olarak tanımlanan bu yaklaşımda sadece bir alternatif için kararlar alınmasından dolayı karar verme süreci genelde lokal optimizasyon ile sonuçlanmaktadır. Ancak; inşaat projelerinde yürütülen üretim faaliyetleri etkileşim içerisindedir. Diğer bir ifadeyle; bir faaliyetin tamamlanması sadece projenin değil aynı zamanda o faaliyete bağlı diğer faaliyetlerin süresini, maliyetini ve kalitesini etkilemektedir. Bu anlamda; inşaat projelerinin planlama sürecinde etkin bir optimizasyon için lokalden ziyade bütün alternatiflerin detaylandırılarak değerlendirildiği global bir optimizasyon gerçekleştirilmelidir. Ballard ve Zabelle (2000) her ne kadar NET yaklaşımında zamandan tasarruf edildiği düşünülse de, bu yaklaşımın faaliyetlerin yeniden yürütülmesi ve dolayısıyla da israf riskini arttırdığını belirterek bu riski azaltmak adına inşaat projelerinde Küme Esaslı Tasarım (KET) yaklaşımının uygulanmasını önermişlerdir.

KET Toyota tarafından geliştirilmiş olan ve planlama sürecinde eş zamanlı olarak birden fazla alternatiflerin değerlendirildiği bir metottur (Bernstein 1998, Ballard ve Zabelle 2000, Parrish vd 2007, Raudberget 2010). Bu yaklaşımda birden fazla alternatifler arasındaki ödünleşim sistematik olarak incelenmekte ve uygun olmayanları elenmektedir (Raudberget 2010). Dolayısıyla; planlama sürecince uygun alternatiflerin hepsi mümkün olan en son ana kadar taşınmakta (See vd 2012) ve bunların detaylandırılmasına olanak sağlanmaktadır (Parrish vd 2007). Sobek vd (1999) KET için tasarım uzayının belirlenmesi, kesişim ile alternatiflerin çözüm kümesine dahil edilmesi ve alternatiflerin uygulanabilirliğinin sağlanması olmak üzere 3 temel ilke

19

belirlemişlerdir. Bu anlamda; öncelikle projelerde belirlenen her bir amaç için o amacın kriterlerini sağlayan bütün alternatifler bir araya getirilerek bir küme oluşturulmakta ve böylece tasarım uzayı belirlenmektedir. Bu kümelerin oluşturulmasındaki amaç çözüm bulmaktan ziyade amaca ulaşabilmek için nelerin yapılabileceğine vurgu yapmaktır (Bernstein 1998). Sonraki aşamada ise bu kümeler kesiştirilerek bütün amaçları sağlayan alternatifler tespit edilmektedir. Son olarak; her bir alternatifin uygulanabilirliği değerlendirilerek içlerinden en uygunu seçilmektedir.

İnşaat projelerinde kaynak kullanımına bağlı olarak herhangi bir üretim faaliyeti için çok sayıda uygulama alternatifi geliştirilebilmekte ve projede uygulanan her alternatife bağlı olarak da KYY sonucu elde edilen projeye ait alternatif şebekelerin süresi, maliyeti ve kalitesi değişmektedir. Proje yönetiminin ise üç temel amacı; bir projeyi en kısa sürede, bütçe dahilindeki en düşük maliyette ve müşteri ihtiyaçlarını asgari seviyede karşılayacak kalitede tamamlamaktır. Ancak; bu üç amaç birbirleriyle ilişkili olmasına rağmen aynı zamanda birbirleriyle çelişkilidir. Diğer bir ifadeyle; bu üç unsurdan herhangi birinde yapılacak olan olumlu değişiklik diğer iki unsuru olumuz bir şekilde etkileyebilmektedir. Dolayısıyla; bu üç unsur arasında bir uzlaşma sağlayarak projenin optimize edilebilmesi için her bir amaca kabul edilebilecek sınır değerleri belirlenmelidir. Bu kapsamda; KET ilkeleri projelerin süre, maliyet ve kalite optimizasyonu sürecine uyarlanacak olursa, tasarım uzayı süre, maliyet ve kalite olmak üzere üç kümeden oluşmalıdır (Şekil 2.2). Süre ve maliyet için üst sınırlar ise proje için öngörülmüş süre ile proje için ayrılmış olan bütçe olmalıdır. Kalitede ise amaç kaliteyi arttırmak olduğu için mantık olarak bir alt sınırın belirlenmesi gerekmektedir. Ancak; kalite kavramı çok boyutlu olup göreceli bir kavramdır. Bunun yanında; kalitenin belirlenmesinde öznel değerlendirmeler nesnel değerlendirmelere göre daha baskındır. Dolayısıyla; tasarım uzayında hesap edilebilen her bir kalite göstergesi için ayrı bir küme oluşturulmalıdır (Şekil 2.3). Bu kapsamda; diğer amaçları sağlayıp sağlamadığına bakılmaksızın herhangi bir amacı sağlayan alternatif şebekeler o amacın kümesine dahil edilmelidir. Sonuç olarak; tasarım uzayında bulunan bütün kümelerde ortak olan şebekeler proje için optimum çözüm kümesini ortaya koyacaktır (Şekil 2.4).

Şekil 2.2. Tasarım uzayını oluşturan kümeler

Ş9 Ş1 Ş10 Ş1 Ş8 Ş3 Ş1 Ş4 Ş2 Ş10 Ş9 Ş6 Ş3 Ş7 Ş3 Ş10 Ş5 Ş7 Ş7 Ş5 Ş2 Ş6 Ş11 Ş4 Maliyet Süre _Kalite

20

Şekil 2.3. Tasarım uzayına hesap edilebilen birden fazla kalite göstergesinin dahil edilmesi

Şekil 2.4. Kümelerin kesiştirilmesi ile elde edilen çözüm kümesi