Maddi olmayan duran varlıkların muhasebeleştirilmesi ve raporlanması açısından, 9 Temmuz 2009’da yayımlanan IFRS for SMEs (bakınız: Bölüm 18 Şerefiye Dışındaki Maddi Olmayan Duran Varlıklar) ile tam set IFRS’ler (bakınız: IAS 38 Maddi Olmayan Duran Varlıklar) arasındaki farklılıklar genel olarak aşağıdaki gibidir:
IFRS for SMEs’in dili daha sade olarak tasarlanmıştır ve ilkelerin nasıl uygulanacağı konusunda
• oldukça az sayıda açıklayıcı hüküm içermektedir.
Tam Set IFRS’ler bütün araştırma maliyetlerinin oluştuğunda gider olarak muhasebeleştirilmesini
• gerekli kılar. Ancak, projenin ticari açıdan ekonomik olduğu belirlendikten sonra katlanılan geliştirme maliyetleri, aktifleştirilir. IFRS for SMEs araştırma ve geliştirme maliyetlerinin tamamının gider olarak muhasebeleştirilmesini gerektirir.
Tam set IFRS’ler, işletme birleşmesi sonucunda edinilen maddi olmayan duran varlıkların,
• güvenilir şekilde ölçümüne ilişkin muhasebeleştirme kriterlerini her zaman karşıladığını varsayar.
IFRS for SMEs’de yasal veya sözleşmeye bağlı diğer haklardan kaynaklanan bir işletme birleşmesi sonucunda edinilen, maddi olmayan duran varlığın gerçeğe uygun değerinin güvenilir bir şekilde ölçülememesi durumuna ilişkin bir istisna (söz konusu varlık şerefiyeden ayrılamayabilir veya ayrılabilir durumda olmasına rağmen, aynı veya benzer varlıklar için bir takas işlemi kaydı veya bu işletme ait bir kanıt bulunmadığı ve diğer taraftan gerçeğe uygun değerin tespiti, ölçülebilir olmayan değişkenlere bağlı olduğu için) bulunmaktadır.
Tam Set IFRS’ler yararlı ömrü belirli olmayan maddi olmayan duran varlıkların maliyet
• bedelinden, varsa, değer düşüklüğü zararları düşülerek izlenmesini gerektirir. IFRS for SMEs bütün maddi olmayan duran varlıkların (belirsiz ömürlü maddi olmayan duran varlıklar dahil) sınırlı ömre sahip olduklarını gözönünde bulundurur. Bütün maddi olmayan duran varlıkların (belirsiz ömürlü maddi olmayan duran varlıklar dahil) itfa edilmesini gerektirir.
Tam set IFRS’ler maddi olmayan duran varlıkların ilk muhasebeleştirmeden sonra yeniden
• değerleme yöntemine göre ölçülmesine izin verir. IFRS for SMEs ilk muhasebeleştirmeden sonra yeniden değerleme yönteminin kullanılmasına izin vermez.
Tam Set IFRS’ler maddi olmayan duran varlıkların kalıntı değerinin, yararlı ömrünün ve de itfa
• yönteminin yıllık olarak gözden geçirilmesini gerektirir. IFRS for SMEs sadece en güncel yıllık raporlama tarihinden beri önemli bir değişiklik olduğuna ilişkin bir göstergenin bulunması halinde gözden geçirmeyi gerektirir.
Tam Set IFRS’ler (bakınız: IAS 20
• Devlet Teşviklerinin Muhasebeleştirilmesi ve Devlet
Yardımlarının Açıklanması Standardı), devlet teşvikleri yolu ile edinilen maddi olmayan duran varlıkların muhasebeleştirilmesinde yöntem seçimine izin verir. IFRS for SMEs (bakınız: Bölüm 24 Devlet Teşvikleri) devlet teşviklerinin muhasebeleştirilmesinde tek bir muhasebe yöntemi öngörür.
Değer düşüklüğü testine ilişkin farlılıklar için bakınız: Modül 24 Varlıklarda Değer Düşüklüğü
Modül 18 – Şerefiye Dışındaki Maddi Olmayan Duran Varlıklar
BİLGİNİZİ TEST EDİN
Aşağıda yer alan soruları cevaplayarak, IFRS for SMEs uyarınca maddi olmayan duran varlıkların muhasebeleştirilmesine ve raporlanmasına yönelik hükümlere ilişkin bilginizi test ediniz.
Testi tamamlayınca cevaplarınızı testin sonunda yer alan cevaplarla kontrol ediniz.
Tüm tutarların önemli olduğunu varsayın.
Aşağıda yer alan ifadelerden en doğru olanını işaretleyiniz.
Soru 1
Bir maddi olmayan duran varlık (şerefiye dışındaki) , (a) fiziki özü bulunmayan tanımlanabilir bir varlıktır (b) fiziki özü bulunmayan parasal olmayan bir varlıktır.
(c) fiziki özü bulunmayan tanımlanabilir ve parasal olmayan bir varlıktır.
Soru 2
Bir maddi olmayan duran varlık aşağıdaki şıklardan biri söz konusu olduğunda tanımlanabilir niteliktedir:
(a) ayrılabilir olduğunda (işletmeden ayrılabilir olması veya işletme bünyesinde bölünebilmesi ve ya bireysel olarak ya da ilgili bir sözleşme, varlık veya borç ile birlikte satılabilmesi, aktarılabilmesi, lisanslanabilmesi, kiralanabilmesi veya takas edilebilmesi).
(b) sözleşmeye dayalı veya diğer yasal hakların işletmeden ya da diğer hak ve
yükümlülüklerden aktarılabilir ya da ayrılabilir olup olmamasına bakılmaksızın söz konusu haklardan kaynaklanması.
(c) ya (a) ya da (b) şıkkının söz konusu olması (d) hiçbiri
Modül 18 – Şerefiye Dışındaki Maddi Olmayan Duran Varlıklar
Soru 3
Maddi olmayan duran varlıklar, ilk muhasebeleştirmeden sonra nasıl ölçülmelidir?
(a) gerçeğe uygun değerle
(b) gerçeğe uygun değerle ya da maliyet bedelinden birikmiş itfa payları ile birikmiş değer düşüklüğü zararlarını düşerek (aynı muhasebe politikası, aynı sınıfta yer alan bütün maddi olmayan duran varlık kalemleri için geçerlidir).
(c) gerçeğe uygun değerle ya da maliyet bedelinden, birikmiş itfa payları ile birikmiş değer düşüklüğü zararlarını düşerek (kalem bazında seçilir).
(d) maliyet bedelinden, birikmiş itfa payları ile birikmiş değer düşüklüğü zararlarını düşerek
Soru 4
Maddi olmayan duran varlığın maliyeti, ilk muhasebeleştirmede hangi durumda gerçeğe uygun değerle ölçülür?
(a) işletme içinde oluşturulmuştur.
(b) bir işletme birleşmesinin parçası olarak edinilmiştir.
(c) devlet teşviği yolu ile edinilmiştir.
(d) yukarıdaki durumlardan hepsi.
(e) yukarıdaki (b) ve (c) durumlarından her ikisi.
(f) yukarıdaki durumlardan hiçbiri.
Soru 5
Bir işletme, temel tüketim mallarından birisi için ticari marka edinir. Ticari markanın yasal olarak kalan ömrü, beş yıldır; ancak, her on yılda bir çok düşük bir bedelle yenilenebilmektedir. Edinen işletme ticari markayı sürekli olarak yenilemeyi amaçlamaktadır ve kanıtlar da bunu desteklemektedir.
(i) ürünün yaşam dönemine ilişkin çalışmalar (ii) piyasaya, rekabete ve çevreye ilişkin eğilimler ile (iii) markanın genişletilmesine ilişkin olanaklara dayanan bir analiz ticari olarak markalanmış bir ürünün edinen işletmeye sınırsız bir süre için net nakit girişleri sağlayacağına kanıt sağlamıştır. Söz konusu maddi olmayan duran varlığın yararlı ömrü:
(a) 5 yıldır – sözleşmeye bağlı hakların başlangıç dönemi.
(b) 10 yıl olarak öngörülür – işletme sınırlı yararlı ömrü güvenilir bir şekilde tahmin edememesi halinde.
(c) 15 yıldır – sözleşmeye bağlı hakların başlangıç dönemi artı yenileme dönemi.
(d) 5 yıldır – sözleşmeye bağlı haklara ilişkin dönem, ancak belirsiz bir dönem boyunca nakit akışı sağlaması beklendiğinden itfa gideri söz konusu değildir.
Modül 18 – Şerefiye Dışındaki Maddi Olmayan Duran Varlıklar
Soru 6
A işletmesi, bir marka adını B işletmesine 250.000 PB tutarla, 31 Aralık 20X2 tarihinde satmıştır. A işletmesi 20X1 yılında markanın geliştirilmesine ilişkin maliyeti 100.000 PB olarak tahmin etmiştir.
B işletmesi ise 20X3 yılında markanın korunması ve geliştirilmesi için 50.000 PB harcadığını tahmin etmiştir.
C işletmesi, markanın gerçeğe uygun değeri 400.000 PB olarak tahmin edildiğinde, 31 Aralık 20X3 tarihinde B işletmesi üzerindeki kontrolü işletme birleşmesi yolu ele alır.
Bu örnek için, itfa tutarını gözardı ediniz.
Marka ismi, hangi değerle ve hangi tarihte muhasebeleştirilmelidir?
(a) A işletmesi tarafından, 31 Aralık 20X3 tarihinde, 100.000 PB; B işletmesi tarafından, 31 Aralık 20X2 tarihinde, 250.000 PB; C işletmesi tarafından, 31 Aralık 20X3 tarihinde (C işletmenin konsolide finansal tablolarında), 400.000 PB, olarak.
(b) A işletmesi tarafından, 31 Aralık 20X1 tarihinde, sıfır; B işletmesi tarafından, 31 Aralık 20X2 tarihinde, 300.000 PB; C işletmesi tarafından, 31 Aralık 20X3 tarihinde (C işletmenin konsolide finansal tablolarında), 400.000 PB, olarak.
(c) A işletmesi tarafından, 31 Aralık 20X1 tarihinde, sıfır; B işletmesi tarafından, 31 Aralık 20X2 tarihinde, 250.000 PB; C işletmesi tarafından, 31 Aralık 20X3 tarihinde (C işletmenin konsolide finansal tablolarında), 400.000 PB, olarak.
Soru 7
Bir işletme, 1 Ocak 20X1 tarihinde bir taksi plakasını, 95.000 PB tutara edinir. Söz konusu tutara, 5.000 TL iadesi mümkün olmayan alım vergileri dahildir. Alım sözleşmesine göre ödemenin tamamının 31 Aralık 20X1 tarihinde yapılması gereklidir. Taksi plakasının edinilmesinde katlanılan yasal giderler 2.000 PB’dir ve 1 Ocak 20X1 tarihinde ödenmiştir. Uygulanabilecek iskonto oranı, yıllık yüzde 10’dur.
İşletme, taksi plakasının başlangıç maliyetini, 1 Ocak 20X1 tarihinde hangi değerle ölçer?
102.000 PB.
(a)
97.000 PB.
(b)
88.364 PB.
(c)
107.000 PB.
(d)
Modül 18 – Şerefiye Dışındaki Maddi Olmayan Duran Varlıklar
Soru 8
Bir işletme, 1 Ocak 20X1 tarihinde 100.000 PB’ye bir patent edinir. Yönetim, 31 Aralık 20X1 tarihinde:
patentin yararlı ömrünün edinim tarihinden itibaren 20 yıl olarak değerlendirir -
işletmenin söz konusu patentin gelecekteki ekonomik faydasının edinim tarihinden itibaren 20 yıl - boyunca eşit olarak tüketeceğini değerlendirir
patentin gerçeğe uygun değerini 130.000 PB olarak değerlendirir.
-
İşletme, patentin 31 Aralık 20X1 tarihindeki defter değerini, hangi değerle ölçer?
100.000 PB.
(a)
95.000 PB.
(b)
130.000 PB.
(c)
23.500 PB.
(d)
Soru 9
İşletme, 31 Aralık 20X5 tarihinde, Soru 8’de tanımlanan patenti, aşağıda yer aldığı şekliyle yeniden değerlendirir:
patentin yararlı ömrünü, edinim tarihinden itibaren 14 yıldır -
işletmenin, söz konusu patentin gelecekteki ekonomik faydasının, edinim tarihinden itibaren 14 yıl - boyunca eşit olarak tüketecektir
Patentin geri kazanılabilir tutarı (gerçeğe uygun değerinden satış maliyetleri düşülmüş tutar) - 70.000 PB’dir.
İşletme, patentin 31 Aralık 20X5 tarihindeki defter değerini aşağıdaki tutarlardan biri olarak ölçer.
72.000 PB.
(a)
100.000 PB.
(b)
64.286 PB.
(c)
70.000 PB.
(d)
Modül 18 – Şerefiye Dışındaki Maddi Olmayan Duran Varlıklar
Soru 10
Bir işletme (yayıncı), 1 Ocak 20X1 tarihinde, rakibine ait yayın hakkını 30.000 PB tutarla edinmiştir.
İşletme, 1 Ocak 20X4 tarihinde bu yeni hakkı kullanarak yayın yapmaya başlamıştır.
İşletme, 31 Aralık 20X8 tarihinde yayın hakkını satmaya karar vermiştir ve söz konusu satışın büyük olasılıkla 12 içinde gerçekleşmesi için harekete geçmiştir. Söz konusu yayın hakkı, 31 Mart 20X9 tarihinde satılmıştır.
İşletme söz konusu yayın hakkını:
(a) elde etme (1 Ocak 20X1) tarihinden 31 Aralık 20X8 tarihine kadar, maddi olmayan duran varlık (şerefiye dışındaki) olarak ve 31 Aralık 20X8 tarihinden elden çıkarma (31 Mart 20X9) tarihine kadar, stok olarak (normal iş akışı çerçevesinde satış amacıyla elde tutulan varlık) muhasebeleştirir.
(b) elde etme (1 Ocak 20X1) tarihinden elden çıkarma (31 Mart 20X9) tarihine kadar stok olarak muhasebeleştirir.
(c) elde etme tarihinden(1 Ocak 20X1) elden çıkarma tarihine kadar(31 Mart 20X9) maddi olmayan duran varlık(şerefiye dışındaki) olarak muhasebeleştirir.
(d) hiçbiri.
Modül 18 – Şerefiye Dışındaki Maddi Olmayan Duran Varlıklar
Cevaplar
S1 (c) bakınız: 18.2 Paragrafı
S2 (c) bakınız: 18.2(a) and (b) Paragrafları S3 (d) bakınız: 18.18 Paragrafı
S4 (e) bakınız: 18.9, 18.11 and 18.12 Paragrafları S5 (b) bakınız: 18.19 and 18.20 Paragrafları
S6 (c) bakınız: 18.14 (A işletmesi), 18.10 (B işletmesi) and 18.11 (C işletmesi) Paragrafları.
S7 (c) hesaplama—(95,000 PB iade edilebilir vergiler dahil satın alma fiyatı) ÷ 1.1 = 86,364 PB satın alma fiyatının bugünkü değeri + 2,000 PB dolaysız maliyetler(yasal ücretler) = 88,364 PB S8 (b) hesaplama—100,000 PB maliyet bedeli eksi (100,000 PB amostismana tabi tutar ÷ 20 yıl
faydalı ömür × 1 kullanılan yıl) birikmiş itfa payları = 95,000 PB
S9 (d) hesaplama—CU100,000 maliyet bedeli eksi [20,000 PB raporlama dönemi başındaki birikmiş itfa payları + (80,000 PB amostismana tabi kalan tutar ÷ 10 yıl kalan yararlı ömür × 1 cari
raporlama döneminin başından beri kullanılan yıl) = 8,000 PB birikmiş itfa payları] = 72,000 PB (değer düşüklüğü testinden önceki defter değeri). Varlıkların yararlı ömrünün önemli ölçüde düşmesine ilişkin değerlendirme değer düşüklüğü testine neden olabilir. Değer düşüklüğü testi varlığın defter değerinin 2.000 PB daha azaltılarak geri kazanılabilir tutarı olan 70.000 PB’ye indirgenmesini gerektirebilir.
S10 (c) bakınız: 18.4 and 18.26(a) Paragrafları. Bir maddi olmayan duran varlığa ilişkin satış kararı söz konusu maddi olmayan duran varlığın sınıfını stok olarak değiştiremez.
Modül 18 – Şerefiye Dışındaki Maddi Olmayan Duran Varlıklar
BİLGİNİZİ UYGULAYIN
Aşağıda yer alan örnek olayları çözerek IFRS for SMEs uyarınca maddi olmayan duran varlıkların muhasebeleştirilmesine ve raporlanmasına yönelik hükümlere ilişkin bilginizi uygulayın.
Örnek olayları tamamlayınca, bu testin sonrasında yer alan listeyle cevaplarınızı karşılaştırın.