18.14 Hem araştırma hem de geliştirme faaliyetlerinden kaynaklanan harcamaların tamamı da dâhil olmak üzere işletme içi yaratılan maddi olmayan duran varlık kalemine ilişkin harcamalar, bu Standarda göre muhasebeleştirme kriterini sağlayan başka bir varlığın maliyetinin bir parçasını oluşturmadığı sürece, gerçekleştiği anda gider olarak muhasebeleştirilir.
Modül 18 – Şerefiye Dışındaki Maddi Olmayan Duran Varlıklar
Notlar
Araştırma safhası, yeni bilimsel ya da teknik bilginin ve anlayışın kazanılması varsayımıyla yürütülen orijinal ve planlanmış araştırmaları kapsar. Araştırma faaliyetlerine ilişkin örnekler aşağıdadır:
Yeni bilgi elde edilmesine yönelik faaliyetler;
•
Araştırma bulguları ve diğer bilgilerin uygulanmasına yönelik olarak değerlendirme ve
• nihai seçim araştırması;
Malzeme, aygıt, ürün, süreç, sistem veya hizmetler için alternatif araştırması ve
•
Yeni veya geliştirilmiş malzeme, aygıt, ürün, süreç, sistem veya hizmetlerin olası
• alternatiflerinin oluşturulması, tasarlanması, değerlendirilmesi ve nihai seçimi.
Geliştirme safhası yeni ya da önemli ölçüde iyileştirilmiş malzemelerin, aygıtların, ürünlerin, süreçlerin, sistemlerin ya da hizmetlerin ticari üretim ya da kullanımına başlanmadan önceki üretime ilişkin plan ve tasarıma dair araştırma bulgularının ve diğer bilgilerin uygulanmasını kapsar.
Üretim ve kullanım öncesi prototip ve modellerin tasarımı, yapımı ve test edilmesi;
•
Yeni teknoloji içeren alet, model ve kalıpların tasarımı;
•
Ticari üretim açısından ekonomik olmayan bir ölçekteki pilot tesisin tasarlanması, inşası
• ve çalıştırılması ve
Yeni veya geliştirilmiş malzeme, aygıt, ürün, süreç, sistem veya hizmetler için karar
• verilmiş bir alternatifin tasarımı, inşası ve denenmesi.
Hem araştırma hem de geliştirme faaliyetlerinden kaynaklanan harcamalar bu Standarda göre muhasebeleştirme kriterini sağlayan başka bir varlığın maliyetinin bir parçasını oluşturmadığı sürece, gerçekleştiği anda gider olarak muhasebeleştirilir.
18.15 Bir önceki paragrafın uygulanmasına örnek olarak, aşağıdaki kalemlere ilişkin olarak yapılan harcamalar gider olarak muhasebeleştirilir ve bu tür harcamalar maddi olmayan duran varlık olarak muhasebeleştirilmez:
(a) İşletme içi yaratılan markalar, ticari başlıklar, yayın hakları, müşteri listeleri ve içerik itibarıyla benzer nitelikte olan kalemler.
(b) Faaliyete başlanmasına ilişkin harcamalar (kuruluş maliyetleri gibi); bir tüzel kişiliğin oluşturulması için yapılan yasal ve sekretarya türü maliyetler, yeni bir tesis veya işyeri açmak için yapılan harcamalar (yani açılış öncesi maliyetler) ve yeni faaliyetlerin başlatılması veya yeni ürün veya süreçlerin oluşturulması için yapılan harcamalar (yani faaliyet öncesi maliyetler) gibi kuruluş maliyetlerinden oluşabilir.
Modül 18 – Şerefiye Dışındaki Maddi Olmayan Duran Varlıklar
(c) Eğitim faaliyetleri.
(d) Reklam ve tanıtım faaliyetleri.
(e) Bir işletmenin kısmen veya tamamen yerinin değiştirilmesi veya yeniden yapılandırılması.
(f) İçsel olarak yaratılmış şerefiye.
Örnekler – gider ya da maddi olmayan duran varlık olarak muhasebeleştirilen harcamalar
Ör 34 20X1 yılında bir mum üreticisi mumların önemli ölçüde daha uzun süre yanmasını sağlayacak yeni bir parafin geliştirmek amacıyla aşağıdaki hammadde ve işçilik giderlerine katlanmıştır:
Geliştirilmiş parafin bileşenlerini bulmak amacıyla kimyasal maddelerle yapılan
• deneyler, 1.000 PB
Geliştirilen farklı parafin bileşenlerinin uygunluğunu değerlendirmek amacıyla
• harcanan 3.000 PB
Geliştirilen en etkin parafinin patentle kayıt altına alınmasına ilişkin maliyet, 1.500
• PB
Üretim öncesi prototiplerin geliştirilmesi ve test edilmesi, 2.300 PB
•
İlk ticari üretime ilişkin harcama, 5.000 PB (üretilen parafinin yarısı raporlama
• dönemi sonu– 31 Aralık 20X1 tarihi - itibariyle satılmıştır)
Yeni ürünün reklamının yapılması, 2.000 PB
•
Aşağıdaki tutarlar 31 Aralık 20X1 tarihi itibariyle işletmenin kâr veya zararının belirlenmesinde gider olarak muhasebeleştirilecektir.
Araştırma ve geliştirme maliyetleri 6.300 PB (1.000 PB deneysel harcamalar + 3.000 PB
• değerlendirme harcamaları + 2.300 PB geliştirme ve test etme harcamaları)
Satılan malın maliyeti 2.500 PB (5.000 PB ÷ 2, üretilen malın yarısı raporlama dönemi
• süresince satılmıştır).
Satış giderleri 2.000 PB (reklam giderleri).
• Ayrıca,
• Edinilen patent için bir maddi olmayan duran varlığın 1.500 PB maliyetle
muhasebeleştirilmesi gerekir. Söz konusu patent işletme içi yaratılan maddi olmayan duran varlıklar yaratılmasının bir parçası olarak satın alınmış olmasına rağmen
Modül 18 – Şerefiye Dışındaki Maddi Olmayan Duran Varlıklar
muhasebeleştirmeye ilişkin hükümleri karşılar. Bunun nedeni ise, 18.4(a) Paragrafının ayrı olarak edinilen maddi olmayan duran varlıklar için her zaman yeterli görülmesidir.
Patent, 18.18 – 18.24 Paragrafları uyarınca itfa edilir. Raporlama tarihinde patentin değer düşüklüğüne uğradığına ilişkin herhangi bir gösterge varsa, söz konusu varlık Bölüm 27 Varlıklarda Değer Düşüklüğü uyarınca değer düşüklüğü testine tabi tutulur.
• 31 Aralık 20X1 tarihinde stoklar(varlık) 2.500 PB tutarındaki üretim maliyetini kapsar (5.000 PB ÷ 2, raporlama dönemi sonunda eldeki mallar üretilen malların yarısı olduğu için). Söz konusu 2.500 PB sadece malzeme ve işçilik giderlerinden oluşur. Sonuç olarak, sabit ve değişken genel üretim giderlerinden sistematik bir şekilde dağıtılan tutarları da içerecek şekilde artmıştır (bakınız: Bölüm 13 Stoklar).
Ör 35 Bir işletme, zaman içerisinde önemli bir müşteri listesi oluşturmuştur. Söz konusu listenin işletme için çok değerli olduğu düşünülmektedir.
İşletme, 1 Ocak 20X1 tarihinde bir başka işletmeden 100.000 PB tutarlı bir müşteri listesi edinmiştir. Yönetim işletme dışı edinilen bu müşteri listesini üçüncü taraflara satabilmektedir. İşletme, bu işletme dışı edinilen müşteri listesini korumak ve geliştirmek amacıyla 20X1 yılında personel gideri olarak 10.000 PB lik bir ek maliyete katlanacağını tahmin etmektedir.
Söz konusu işletme işletme içi yaratılan müşteri listesini maddi olmayan duran varlık olarak muhasebeleştiremeyebilir. Çünkü Bölüm 18, bir işletmenin işletme içi yaratılan maddi olmayan duran varlıkları muhasebeleştirmesini yasaklamaktadır (bakınız: 18.15(a) Paragrafı).
Listeyi oluşturma maliyetleri işi geliştirmeye ilişkin maliyeler bütününden ayrılamaz.
İşletme dışı edinilen müşteri listesi, ilk muhasebeleştirmede 100.000 PB maliyetle ölçülmelidir. Çünkü söz konusu liste, 18.4 Paragrafındaki muhasebeleştirme kriterini karşılamaktadır. Liste ayrılabilir nitelikte (üçüncü bir kişiye satılabilir) olduğu için maddi olmayan duran varlık tanımını karşılamaktadır.
Ancak, işletme dışı edinilen müşteri listesinin korunması ve geliştirilmesi için katlanılan ek 10.000 PB dönem kâr veya zararının belirlenmesinde gider olarak muhasebeleştirilir.
Müşteri listelerine (işletme dışı edinilen veya işletme içi yaratılan) ilişkin sonraki
harcamalar gerçekleştiğinde her zaman kâr veya zararda muhasebeleştirilir (bakınız: 18.14 Paragrafı). Bunun içindir ki, bu tür bir harcama işletmenin bütününün geliştirilmesi için katlanılan harcamalardan ayrılamaz ve bu nedenle söz konusu harcama 18.4 Paragrafındaki muhasebeleştirme kriterlerini karşılamaz.
Ör 36 20 Şubat 20X1 tarihinde bir işletme yeni perakende satış mağazasını resmi olarak açmak üzere bir organizasyon düzenlemiştir. Söz konusu organizasyonun maliyeti 20.000 PB’dir.
Düzenlenen organizasyon mağazanın tanıtımına önemli katkıda bulunmuştur. İşletme, Şubat 20X1’de, yeni perakende satış mağazası açılmadan önce, yeni satış personellerini işe almış ve 30.000 PB harcama ile eğitmiştir.
Modül 18 – Şerefiye Dışındaki Maddi Olmayan Duran Varlıklar
Dönem kârı belirlenirken personelin açılış öncesi eğitimine ve açılışa ilişkin harcamalar, oluştukları dönemde gider olarak muhasebeleştirilmelidir (bakınız: 18.15(b) and (c) Paragrafları).
Ör 37 Bir işletme, ürünlerinin reklamının yapılması için, 31 Aralık 20X1 tarihinde yerel bir gazeteye reklam vermiştir. Gazete reklamının işletmeye maliyeti 20.000 PB olup, bu tutar 1 Aralık 20X1 tarihinde ödenmiştir. Söz konusu reklam, gazetede sadece 31 Aralık 20X1 tarihinde görüneceğinden, işletme reklamın, Ocak 20X2’de ürünlerin satışına ek katkı sağlamaya devam edeceğini öngörmektedir.
İşletmenin yıllık dönem sonu 31 Aralık’tır.
Gazete reklamına ilişkin maliyet (20.000 PB), 31 Aralık 20X1 tarihinde (reklam yayınlandığında) sona eren döneme ilişkin kâr tutarının belirlenmesinde gider olarak muhasebeleştirilmelidir (bakınız: 18.15(d) Paragrafı)). Söz konusu tutar ertelenemez ve ek satışların olduğu dönemde gider olarak muhasebeleştrilemez.
Ör 38 Haziran 20X1 tarihinde bir işletme işletme içi faaliyetlere ilişkin politikaları ve usulleri yeniden düzenlemek amacıyla 20.000 PB maliyetle dışardan danışmanlar
görevlendirmiştir. İşletmenin yeniden düzenlenmesi üç ay sürecektir ve bu düzenlemenin öngörülebilir bir gelecekte işletme maliyetlerini önemli ölçüde azaltması beklenmektedir.
Dönem kâr veya zararı belirlenirken işletmenin yeniden düzenlenmesine ilişkin maliyetler, işletmenin düşen işletme maliyetlerinden faydalanmayı beklediği dönemde değil, danışmanların işletmeye hizmet verdiği dönemde (20X1 yılında) gider olarak muhasebeleştirilmelidir. Söz konusu harcama maddi olmayan duran varlık olarak muhasebeleştirilmeye ilişkin hükümleri karşılamamaktadır (bakınız: 18.15(e) Paragrafı).
18.16 Paragraf 18.15, hizmetlerin sunulması veya malların teslim edilmesi öncesinde yapılan peşin ödemenin varlık olarak muhasebeleştirilmesini engellemez.
Örnek – peşin ödemeler
Ör 39 Bir işletme ürünlerinin tam sayfa reklamını yapması için yerel bir gazeteye 31 Aralık 20X1 tarihinde 10.000 PB ödemiştir. Söz konusu reklam yerel gazetenin 20 Ocak 20X2 tarihli baskısında görünecektir. İşletmenin finansal yıl sonu 31 Aralık’tır.
İşletme, 31 Aralık 20X1 tarihinde yerel gazeteye önceden ödenmiş 10.000 PB tutarındaki reklam maliyetini varlık olarak (peşin gider) sunmalıdır. Peşin ödenmiş varlık reklam yerel gazetede yayınlandığı (yani hizmet alındığında) 20 Ocak 20X2 tarihinde gider olacak muhasebeleştirilecektir.
Modül 18 – Şerefiye Dışındaki Maddi Olmayan Duran Varlıklar
Reklam gideri hiçbir zaman maddi olmayan duran varlık olarak muhasebeleştirilme hükümlerini karşılamaz(bakınız: 18.15(d) Paragrafı).