ICNRP (1998) ve Avrupa Birliği Ülkeler

900 MHz 41,25 1800 MHz 58,33 İsviçre 900 MHz 4 1800 MHz 6 İsveç 900 MHz 4 Luksemburg 900 MHz 4 Bulgaristan 900 MHz 6,1 Polonya 900 MHz 6,1 Macaristan 900 MHz 6,1 Rusya 900 MHz 6,1 İtalya 900 MHz 6,1 Belçika 900 MHz 10,2 Çin 900 MHz 12 Yunanistan 900 MHz 32,9 İngiltere 900 MHz 46,4 1800 MHz 61,4

Görüldüğü üzere çalışmamızda ve diğer birkaç çalışmada ortam ölçümleri sınır değerler altında saptanmaktadır. Sınır değerler deneysel çalışmalar ve gözlemler sonucu oluşturulmuş olsa da halen hakkında birçok çalışma yapılmaya devam eden elektromanyetik alanların uzun dönemli etkileri tam olarak açıklığa kavuşturulamamıştır. Bu sebeple hem bizim çalışmamızdaki veya diğer çalışmalardaki gibi anlık/kesitsel ölçümler her ne kadar yasal sınır değerler altında çıkmış olsa da bu durumun yüzde yüz koruyuculuk ifade ettiğini söylemek ne yazık ki mümkün değildir.

Çerezci ve ark’nın Bursa ili Nilüfer ilçesinde yapmış olduğu açık ve kapalı alan elektromanyetik alan ölçümleri ve elektromanyetik alanların sağlığa etkileri konulu çalışmada

112

da bulunduğu ve belirtildiği üzere; var olan yasal sınır değerler çocukları tehlikeden koruyamamaktadır(18).

Araştırmamızla ilgili dikkat çekilmesi gereken bir başka husus da, araştırma kapsamında yaptığımız ölçümlerin anlık ölçüm değerlerinden oluşmasıdır. EMR ölçümü yapılan okullardaki değerler göz önüne alındığında, en düşük EMR değeri çıkan okulda eğitim görmekte olan çocuklar ile en yüksek EMR değeri çıkan okulda eğitim görmekte olan çocuklar karşılaştırıldığında, ikisi de yasal olarak belirlenmiş sınır değerlerin altında bulunan bir ortamda eğitim görmektedirler. Fakat ölçümler anlık ölçümlerdir ve belirlenen sınır değerler ICNIRP tarafından 24 saatlik maruziyet göz önüne alınarak belirlenmiştir. İlkokul çağında bir çocuğun okul değiştirmediği varsayılarak, ülkemiz eğitim sistemi gereği en az 4 sene boyunca aynı eğitim kurumunda eğitim alacağı düşünülürse, bu okullardan daha yüksek düzeyde EMR düzeyi saptanan okula giden çocuklarda 4 senelik zaman dilimi boyunca sürekli olarak diğerlerine oranla yüksek düzeyde EMR maruziyeti görüleceği bilinmelidir. EMA’lar ve EMR’un insan sağlığı üzerine etkileri genel itibarı ile uzun dönemli maruziyetler sonucu gerçekleşmektedir. Bu sebepledir ki gerek hekimler, gerek bu konuda çalışma yapmakta olan bilim insanları ve gerekse halk için asıl tanımlayıcı olan EMR maruziyeti sonucu ortaya çıkan ve kişiden kişiye, çocuklardan yaşlılara yaş gruplarında veya başka pekçok faktöre göre değişiklik arz edebilecek olan kümülatif etkilenimdir. Bizim çalışmamız ve buna benzer çalışmalar anlık durumu, kesitsel bir bakış açısı ile ortaya koymaktadır. Diğer tüm maruziyetlerde olduğu gibi, bir etkene maruziyetin sağlık açısından etkisini ortaya koyarken bakılması gerektiği gibi kişi-zaman bazında kümülatif etkilenmeyi uzun dönemli olarak göz önüne alıp, gözleme dayalı çalışmalarla şu anda yapmış olduğumuz çalışmanın bir adım önüne geçilerek, toplum ve halk sağlığı adına daha net ve genellenebilir sonuçlara ulaşılma imkanı bulunabilir.

Konu; hakkında yapılan çalışmaların daha çok genel olarak kısa dönemli ölçümlere dayanması ve uzun dönemli çalışmaların fazla sayıda olmaması sebebi ile hakkında halen araştırmaya açık ve bilimsel belirsizliklerin olduğu bir konudur..

Araştırmamız sonucunda H0 hipotezimiz olan “Edirne Merkez ilçede bulunan ilkokullarda elektromanyetik radyasyon değeri ulusal sınır değerlerin üzerinde değildir.” hipotezi kabul edilmiş olup, ölçüm sonuçları ile bu hipotez doğrulanmıştır. H1 hipotezi olan “Edirne Merkez ilçede bulunan ilkokullarda elektromanyetik radyasyon değeri ulusal sınır değerlerin üzerindedir.” hipotezi ise ölçüm sonuçları ile reddedilmiştir.

113

SONUÇ ve ÖNERİLER

SONUÇLAR

Çallışmamız sonucu elde ettiğimiz sonuçlar şu şekildedir;

1. Çalışma kapsamında belirlenen 26 ilkokuldan, 700 MHz – 9.4 GHz aralığında yüksek frekanslı EMA değerlerini içeren ölçüm sonuçları elde edildi.

2. Ölçüm yapılan 26 okuldan, ölçüm sonuçlarına göre en düşük değer0,530 V/m (iç ortam)değeri ile Şükrüpaşa ilkokulunda saptandı.

3. Ölçüm yapılan 26 okuldan, ölçüm sonuçlarına göre en yüksek değer1,679 V/m (iç ortam)değeri ile 50.yıl ilkokulu’nda saptandı.

4. Okulları kırsal ve kentsel olarak gruplandırarak incelediğimizde ise, hem kırsal hem de kentsel bölgede bulunan okullarda EMA değerleri hem ülkemizde uygulanmakta olan hem de uluslararası sınır değerlerin altındadır. Bununla beraber kırsal bölgedeki okullarda en yüksekEMA ölçüm değeri 1.496 V/m (iç ortam) değeri ile Büyükdöllük Köyü ve

114

Kemalköy İlkokulları’nda elde edilirken, kentsel bölgedeki okullardaki en yüksek EMA ölçüm değeri 1.679 V/m (iç ortam) ile 50.Yıl İlkokulu’nda tespit edilmiştir.

5. Ölçüm sonuçları EMA’lar için BTK tarafından belirlenmiş Ulusal sınır değerlerle kıyaslandığında ulusal sınır değerlerin altında bulundu.

6. Ölçüm sonuçları EMA’lar için ICNIRP tarafından belirlenmiş olan Uluslararası sınır değerlerle kıyaslandığında, uluslararası sınır değerlerin altında bulundu.

7. Sonuç olarak çalışmamız sonucu elde edilen ölçüm sonuçları hem DSÖ (Dünya Sağlık Örgütü) tarafından tanınan ve kabul edilen ICNIRP örgütünce belirlenmiş uluslararası sınır değerlerinin, hem ülkemizde EMR ile ilgili limit değerleri belirlemekle görevli BTK tarafından oluşturulmuş ve konu hakkındaki hükümlerin yazılı olduğu “Elektronik Haberleşme Cihazlarından Kaynaklanan Elektromanyetik Alan Şiddetinin Uluslararası Standartlara Göre Maruziyet Limit Değerlerinin Belirlenmesi, Kontrolü Ve Denetimi Hakkında Yönetmelik”te geçen ulusal EMR sınır değerlerinin altındadır. Ayrıca Avrupa birliği ülkelerinden ICNIRP sınır değerlerini kabul eden veya kendi sınır değerlerini oluşturup uygulamakta olan ülkelerin de sınır değerlerinin altında sonuçlar elde edildiği görülmüştür.

115 ÖNERİLER

1. EMA’lar ve EMR konulu bilimsel çalışmaların gerekliliği konusunda devlet eliyle girişimler yürütülmeli ve bu çalışmaların sıklığı daha da artırılmak suretiyle kamuoyu bilinçlendirilmelidir.

2. İlkokul çocuklarında EMR kaynaklı sağlık sorunları da dikkate alınarak periyodik muayeneler yapılmalıdır.

3. EM kirlilik açısından yüksek risk grupları içerisinde sayılabilecek kurumlardan olan okullarda, konuyla ilgili ölçümler periyodik hale getirilerek okullarda sık sık taramalar yapılmalı ve oluşabilecek sinyal gücü değişiklikleri erken dönem saptanıp konuyla ilgili önlemlerin alınması sağlanmalıdır.

4. Yapımı planlanan yeni ve halen eğitim verilmekte olan eski okullara, mevcut koşullara uygun bir biçimde “Elektromanyetik Kalkanlama” için kullanılan boyalar veya diğer uygulamalar uygulanmalı ve kontrolsüz olarak etkilenim yaratacak sinyal gücü artışlarından çocuklar korunmalıdır.

5. Baz istasyonları ile okullar arası mesafenin 300 metrenin altına düşmesine izin verilmemesi ve konuyla ilgili yasal zeminin oluşturulması gerekmektedir.

6. Halen yürürlükte olan ve dünyada konuyla ilgili yasal sınırları düzenleyip uluslararası kabul gören ICNIRP tarafından düzenlenen limit değerlerin ortam ölçümleri için ¾ ünü kabul eden mevzuatımız acilen tekrar revize edilmeli, konuyla ilgili yasal sınırlarımız yapılacak olan uzun dönemli çalışmalar neticesinde çok daha düşük seviyelere çekilmelidir.

7. Zararı net olarak saptanmamış olsa bile bilimsel belirsizliğin olduğu durumlar için uygulanması önerilen ihtiyat ilkesi acilen uygulanmalı, elektromanyetik kirliliğin neden olabileceği sağlık sorunları için uzun yılların geçmesi gerekeceği unutulmamalıdır. Hiçbir şey sağlık hakkının önüne geçemez. Bu nedenle temel yaklaşım ALARA (As Low As ReasonablyAchiveable - Mümkün Olan En Düşük Doz) prensibi dikkate alınarak ihtiyatlılık ilkesine göre koruyucu önlemler alınmalıdır.

116