GEREÇ VE YÖNTEMLER
EDİRNE MERKEZ İLÇEDE BULUNAN İLKOKULLARDA
ELEKTROMANYETİK KİRLİLİK
ÖZET
Dünyamız çok büyük bir elektromanyetik alan kaynağıdır. Yaşamımızı kolaylaştırmak ve hemen her sektörde kullanmak üzere teknolojik aletler geliştirilmiş olup, bu aletlerin çok büyük bir kısmı elektrik enerjisi ile çalışmaktadır. Günümüzde teknoloji kullanımı giderek artarken, artan kullanımın getireceği sağlık riskleri de beraberinde buna paralel bir artış göstermektedir.
Bu çalışmada Edirne Merkez ilçe ve bağlı köylerde bulunan ilkokullarda EMA ölçüm değerlerinin dünyada ve Tükiye’de mevcut yasal sınır değerlere göre durumunu ortaya koymak, ilkokullarda EMA değerlerini değiştirebilecek ve elektromanyetik alan oluşuma sebebiyet vererek çalışan araç gereçlerin EMA düzeylerine etkisini belirlemek, konuyla ilgili mercilere EMA ve sağlığa etkileri konusunda gerekli önlemlerin alınması konusunda önerilerde bulunulması.gibi hedeflerin yanı sıra EMA ölçümleri ile ilgili bölgemizde ve ülkemizde yapılacak analitik çalışmalara örnek ve öncü olmak, Türkiye’de okullardaki EMA düzeylerinin uluslararası ve güncel standartlar düzeyine getirilmesine katkıda bulunmak amaçlanmaktadır.
117
Araştırmanın evreni Edirne ili merkez ilçede bulunan 26 ilkokul binası iç ve dış ortamlarından oluşmaktadır. Çalışmamız evrenin tümünde gerçekleştirildi. Ölçümlerde spektrum analizör olarak 700MHz - 9.4GHz frekans aralığında ölçüm yapabilen Spectran HF 60100 V4 Analyzer + Hyper LOG 60100 Anten kullanıldı. Ölçümler okulların iç ve dış ortamı olmak üzere iki farklı alanda, yerden 90 cm yükseklikte olmak üzere iç ortamda dersliklerin dört köşesinden ve ortasından alınan değerlerin ortalaması alınarak, dış ortamda ise okul dışında okulun dış dört köşesinden 1 metre uzaklıktan ve yerden 90 cm yükseklikten gerçekleştirildi. Dört ölçümün aritmetik ortalaması alınarak ortalama EMA değeri belirlendi.
Yapılan ölçüm sonuçlarına göre ölçüm yapılan 26 okuldan, ölçüm sonuçlarına göre en düşük değer 0,530 V/m değeri ile Şükrüpaşa ilkokulunda saptanırken, en yüksek değer1,679 V/m değeri ile 50.yıl ilkokulu’nda saptandı. Sonuç olarak çalışmamız sonucu elde edilen ölçüm sonuçları hem ICNIRP tarafındane belirlenmiş sınır değerlerinin, hem ülkemizde EMR ile ilgili sınır değerlerinin altındadır. Ayrıca Avrupa birliği ülkelerinden ICNIRP sınır değerlerini kabul eden veya kendi sınır değerlerini oluşturup uygulamakta olan ülkelerin de sınır değerlerinin altında sonuçlar elde edildiği görülmüştür.
Edirne Merkez ilçede bulunan ilkokullarda elektromanyetik radyasyon değeri ulusal sınır değerlerin üzerinde değildir
118
ELECTROMAGNETIC POLLUTION in PRIMARY SCHOOLS in PROVINCIAL CENTER of EDİRNE
SUMMARY
Our world, is not only a planet we live, is a big electromagnetic field source, too. Technological tools have been developed for use in different sectors and many of them work with electricity. Nowadays, as the use of energy continues to grow, health risks are growing parallel with the use of new technology
The aim of this study; is to measure EMF values of primary schools in the provincial center of Edirne and present the status of these values by the legal levels in Turkey and in the World. To determine the effect of the equipment that create EMF in these schools. To make suggestions about the health effects of EMFs and on taking necessary measures. To be exem- plary and Pioneer to the other researches about EMFs.
The Universe of this research occurred by the interior and the exterior environment of the 26 primary schools in the provincial center of Edirne. No sample was taken, the research was conducted in the universe. Spectran HF 60100 V4 Analyzer + Hyper LOG 60100 anten- nae was used for the measurements between 700MHz - 9.4GHz frequency. Measurements were done at the height of 90cm from the floor. Mean of measurements from the four corners and the middle of the room was taken for the interiors, mean of measurements 1 m away from corners was taken for exteriors.
119
We determined the lowest value 0,530 V/m in Şükrüpaşa Primary School, the highest value 1,679 V/m in 50 Yıl Primary School. All measurement values in our research are both under the international limit values of WHO and ICNIRP and under the national limit values that determined by Turkish legislations.
As a result, all electromagnetic radiation values that measured in this research are not above the national limit values.
120
KAYNAKÇA
1. Frank AL, SlesinN. Nonionising Radiation. Maxcy-Rosenau-Last, PublicHealth and Preventive Medicine, Wallace RB. (Ed).New York:McGraw-Hill Medical; 1998:526- 535.
2. Miles I.From IT in the home to home informatics, Forester T.(Ed).Computers in the human context: Information technology, productivity and people. Cambrigde: The MIT Press; 1989:198-212.
3. Çınar K. Elektromanyetik alan. Bilim ve Teknik Dergisi; 2006;465(39):80. (Erişim Tarihi: 12.10.2016)
https://services.tubitak.gov.tr/edergi/user/yaziForm1.pdf?dergiKodu=4&cilt=39&sayi= 465&sayfa=80&yaziid=21994
4. Sarıkayha NM. Bir İşyerinde Elektromanyetik Alan Ölçümü Yapılması Ve Sonuçlarının İş Sağlığı Ve Güvenliği Yönünden Değerlendirilmesi (tez). Ankara: T.C Çalışma Ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İş Sağlığı Ve Güvenliği Genel Müdürlüğü; 2014.
5. Elmas O. 50 Hz Elektromanyetik Alan Maruziyetinin Kalp Üzerine Anlık Etkisi (tez) Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi; 2007.
6. Electric Field Lines [internet].The Physics Clasroom (Erişim Tarihi: 12.10.2016). http://www.physicsclassroom.com/class/estatics/Lesson-4/Electric-Field-Lines
121
7. Electric field. [internet]. Aplusphysics (Erişim Tarihi: 12.10.2016). http://www.aplusphysics.com/courses/honors/estat/fields.html
8. Habash RW, Elwood JM, Krewski D, Lotz WG, McNamee JP, Prato FS. Recent advances in research on radiofrequency fields and health: 2004-2007. J Toxicol Environ Health B Crit Rev; 2009.
9. PrataS.Understanding and controlling electromagnetic fields in your life. EMF handbook.Corte Modera: Waite Group Press;1993.
10. Fife B, Electromagnetic radiation.Health hazard of electromagnetic radiation.Colorado Springs: Health Wise Publication; 1998.
11. Sanalan Y.Nükleer olmayan radyasyon da var. Elektromanyetik Kirlilik Etkileri Sempozyumu, Ankara;1998:1-4.
12. Elektromanyetik alanların Etkileri, [internet] Tmmob Elektrik Mühendisleri Odası İzmir Şubesi(Erişim Tarihi:
18.10.2016).http://www.emo.org.tr/ekler/99bb08f940d7461_ek.pdf
13. Manyetizma.[internet].Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Akademik ve Blog Sistemi (Erişim Tarihi: 12.10.2016).http://abs.mehmetakif.edu.tr/upload/_2341_unite3.pdf 14. Magnetic Fields. [internet].(Erişim Tarihi: 08.10.2016).
http://www.physbot.co.uk/magnetic-fields-and-induction.html
15. Elektromanyetik Alanların Etkileri. [internet].(Erişim Tarihi: 08.10.2016).
http://www.recepguner.com/elektromanyetik-alanlarin-etkileri/
16. Sher L.The effects of natural and man-made electromagnetic fields on mood and behavior: the role of sleep disturbances. Medical Hypotheses;2000:54(4):630-633. 17. ContiP, GiganteGE, CifoneMG.Biological effects and dosimetry of static and ELF
electromagnetic fields.New York; 1985:338.
18. ÇerezciO, Kartal Z, Pala K, TürkkanA.Elektromanyetik alan ve sağlık etkileri.Türkkan A (Editör).Bursa: F.Özsan Matbaacılık;2012.
19. What are electromagnetic fields[internet]. WHO(Erişim Tarihi:16.10.2016). http://www.who.int/peh-emf/about/WhatisEMF/en/
20. Choul CK, Bassen H.Radio frequency electromagnetic exposure: Tutorial review on experimental dosimetry, Bioelectromagnetics.1996;17(3):195-208.
21. Polat AÖ.Karaman İli Şehir Merkezi Ve Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Yunus Emre Yerleşkesi’nin Elektromanyetik Kirlilik Haritasının Çıkarılması(tez). Mersin:
122 Mersin Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü;2013.
22. Polat Ö. Elektromanyetik Radyasyonun İnsanSağlığı Üzerindeki Etkilerinin ÖğretmenVe Öğrenci Görüşleri Doğrultusundaİncelenmesi (tez). Kahramanmaraş: Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi; 2016.
23. Knave B.Non-Ionizing Radiation.Stellman JM, McCann M, Warshaw L, Brabant C. (Eds.).Encyclopedia of Occupational Health and Safety, Geneva:1996:491-499. 24. Diler N, Özker M, Özgürbüz G. Teknomerkez araştırma raporu,Biyoelektromanyetik;
2009.
25. Radiation[internet].(Erişim Tarihi: 18.10.2016). http://www.hse.gov.uk/radiation/ 26. Safety and Health Topics, Radiation [Internet](Erişim Tarihi: 18.10.2016).
https://www.osha.gov/SLTC/radiation/index.html
27. Nuclear Chemistry[internet].(Erişim Tarihi: 18.10.2016).
http://2012books.lardbucket.org/books/principles-of-general-chemistry-v1.0/s24- nuclear-chemistry.html
28. Kwan-Hoong NG.Non-ionizing radiations–sources, biological effects, emissions and exposures, ınternational conference on non-ıonizing radiation at UNITEN
ICNIRP:2003
29. Elektromanyetik tayf [internet].Wikipedia (Erişim tarihi: 18.10.2016). https://tr.wikipedia.org/wiki/Elektromanyetik_tayf
30. Arslantaş N. Elektromanyetik Alan Şiddetinin Okul ve Sağlık Kuruluşları Üzerindeki Etkisinin İncelenmesi (tez).Ankara: Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu; 2012. 31. Elektromanyetik Spektrum [internet].(Erişim Tarihi:19.10.2016).
http://www.bilgimanya.com/elektromanyetik-spektrum-nedir-kisaca/ 32. Occupational Health and Safety Administration Radiation: Non-ionizing
Radiation[internet].(Erişim Tarihi: 19.10. 2016 ).
https://www.osha.gov/SLTC/radiation nonionizing/index.html
33. Düzgün S. Elektromanyetik Alanların İnsan Sağlığı Üzerindeki Zararlı Etkileri(tez).Adana: Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü;2009. 34. Radyasyon ve Biz[İnternet].TAEK(Erişim Tarihi: 19.10. 2016).
http://www.taek.gov.tr/ogrenci/r02.htm
35. Güler İ, Çetin T, Özdemir AR, UçarN. Türkiye elektromanyetik alan maruziyet raporu. Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu; 2010.
123
36. İnce T. Elektromanyetik Kirlilik(tez). Ankara:Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü; 2007.
37. DaşdağS. Dalga dalga geliyorlar ve siz farkında değilsiniz. İstanbul: Hayykitap Yayınevi;2001:14-151.
38. Bibi A. Kablosuz Haberleşme Tesislerinde Anten Tesislerinin Çevre Duyarlılığı Açısından İncelenmesi; Oluşturduğu Etkiler Ve Alınabilecek Tedbirler, Dünya Uygulamaları Ve Türkiye İçin Çözüm Önerleri (tez). Ankara: Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu; 2015.
39. Electromagnetic fields and public health, exposure to extremely low frequency electromagnetic fields, Fact Sheet No:322, Geneva: WHO; 2007.
40. Extremely low frequency fields, Environmental Health Criteria No:238, Geneva: WHO;2008.
41. GrunnerO. Intermittent electromagnetic fields and their effect on awareness and headache. Fysiatr Revmatol Vestn1980;58(4):206-15.
42. Electromagnetic fields 300Hz-300GHz, Environmaental Health Criteria 137, Geneva: WHO; 1993.
43. Electromagnetic Fields and Public Health, Public Perception of EMF Risks, Fact Sheet 184, Geneva:WHO; 1998.
44. Vaizoğlu SA. Yüksek Gerilim Hatlarına Ve Diğer Faktörlere Bağlı Düşük Frekanslı Elektromanyetik Kirlilik Durumunun Ve Bazı Sağlık Etkilerinin Belirlenmesi(tez). Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2001.
45. WashburnEP, Orza MJ, Berlin JA, NicholsonWJ, ToddAC, Frumkın H, Chalmers, TC. Residential proximity to electricity transmission and distribution equipment and risk of childhood leukemia, childhood lymphoma, and childhood nervous system tumors: systematic review, evaluation, and meta-analysis. Cancer Causes Control, 1994; 5:299- 309.
46. Armstrong B, Thériault G, Guénel P, Deadman J, Goldberg M, Héroux P.Association between exposure to pulsed electromagnetic fields and cancer in electric utility workers in Quebec, Canada, and France. AmJ Epidemiol1994;140:805-820.
47. Savitz DA, Loomis DP.Magnetic field exposure in relation to leukemia and brain cancer mortality among electric utility workers. Am J Epidemiol1995;141:123-134. 48. FloderusB, Persson T, Stenlund C, Wennberg A, Ost A., KnaveB.Occupational
exposure to electromagnetic fields in relation to leukemia and brain tumors: a case- control study in Sweden.Cancer Causes Control1993;4:465-476.
49. Loscher W, Mevıssen M. Linear relationship between flux density and tumor co- promoting effect of prolonged magnetic field exposure in a breast cancer model.
124 Cancer Lett1995;96:175-180.
50. Kheifets L, Afifi AA, ShimkhadaR.Public health impact of extremely low-frequency electromagnetic fields.Environ Health Perspect2006;114:1532-1537.
51. Tabrizi MM, Hosseini SA. Role of electromagnetic field exposure in childhood acute lymphoblastic leukemia and no ımpact of urinary alpha- amylase--a case control study in Tehran, Iran. Asian Pac J Cancer Pre2015;16(17):7613-8.
52. Bunch KJ, Keegan TJ, Swanson J, Vincent TJ, Murphy MF. Residential distance at birth from overhead high-voltage powerlines: childhood cancer risk in Britain 1962- 2008.Br J Cancer2014;110(5):1402-8.
53. Teepen JC, Van Dijck JA. Impact of high electromagnetic field
levelson childhood leukemia incidence. Int J Cancer2010;131(4):769-78.
54. Kheifets L, Ahlbom A, Crespi CM, Draper G, Hagihara J, Lowenthal RM et all.Pooled analysis of recent studies on magnetic fields and childhood leukaemia. Br J
Cancer2010;103(7):1128-35.
55. Elliott P, Toledano MB, Bennett J, Beale L, De Hoogh K, Best N et all.Mobile phone base stations and early childhood cancers: case-control study. BMJ2010;340:3077. 56. Reiter RJ. Static and extremely low frequency electromagnetic field exposure: reported
effects on the circadian production of melatonin.J Cell Biochem 1993;51:394-403. 57. Silva V, Hilly O, Strenov Y, Tzabari C, Hauptman Y, Feinmesser R.Effect of cell
phone-like electromagnetic radiation on primary human thyroid cells. Int J Radiat Biol2016;92(2):107-15.
58. Windham GC, Osorio AM. Female Reproductive Toxicology. In: LaDou J(Ed.) Current Occupational and Environmental Medicine 3rd ed.Columbus:McGraw-Hill Co;2004:397-413.
59. Li DK, OdouliR, Wi S, Janevic T, Golditch, I, Bracken TD et all. A population-based prospective cohort study of personal exposure to magnetic fields during pregnancy and the risk of miscarriage. Epidemiology. 2002;13, p:9-20
60. London SJ, Thomas DC, Bowman JD, Sobel E, Cheng, TC, Peters JM. Exposure to residential electric and magnetic fields and risk of childhood leukemia. Am J Epidemiol1991;134:923-937.
61. BlaasaasKG, Tynes T, Lie RT. Risk of selected birth defects by maternal residence close to power lines during pregnancy. Occupational and Environmental
Medicine2004;61(2):174-6.
62. Şeker S, Çerezci O. Radyasyon kuşatması, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi; 2000.
125
63. Nordström S, BirkeE, Gustavsson L. Reproductive hazards among workers at high voltage substations. Bioelectromagnetics1983;4:91-101.
64. Uslu BA, Kılıç DK, Gülyüz F, Değer Y, Uçar Ö. Effect of electromagnetic wave emitted from mobile phone on some reproductive parameters in adult male guinea pigs. Atatürk Üniversitesi Vet. Bil. Derg2012;7(2):77-84.
65. Gorpinchenko I, Nikitin O, Banyra O,Shulyak A.The influence of direct mobile phone radiation on sperm quality. Cent European J Urol2014;67(1): 65–71.
66. Davoudi M, Brossner C, Kuber W.The influence of electromagnetic waves on sperm motility. Journal für Urologie und Urogynäkologie2002;19:18–22.
67. Sobel E, DavanipourZ, SulkavaR, Erkinjuntti T, Wikstrom J, HendersonVWet all.Occupations with exposure to electromagnetic fields: a possible risk factor for Alzheimer's disease. Am J Epidemiol1995;142:515-524.
68. Sobel E, Dunn M, Davanipour Z, Qian Z, Chui HC.Elevated risk of Alzheimer's disease among workers with likely electromagnetic field exposure.
Neurology1996;47(6):1477-81.
69. Qiu C, Fratiglioni L, Karp A, Winblad B, Bellander T. Occupational exposure to electromagnetic fields and risk of Alzheimer's disease. Epidemiology Cambridge 2004;15(6):687-94.
70. Harmancı H, Emre M, Gurvit H, Bilgic B, Hanagasi H, Gurol E et all. Risk factors for Alzheimer disease: a population-based case-control study in Istanbul, Turkey.
Alzheimer Dis Assoc Disord2003;17(3):139-45.
71. LaiH, SinghNP.Magnetic-field-induced DNA strand breaks in brain cells of the rat. Environ Health Perspect 2004;112:687-694.
72. Cardis E, Deltour I, Vrijheid M, Evrard AS, Sanchez M, Moissonnier M, et
all.Acoustic neuroma risk in relation to mobile telephone use: results of the Interphone international case-control study. Cancer Epidemiol2011:35(5):453-64.
73. İlhan MN. Bir Tıp Fakültesi Hastanesinde Elektromanyetik Alan Haritası Çıkarılması Ve Sağlık Çalışanlarındaki Sağlık Etkilerinin Belirlenmesi (tez). Ankara: Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2008.
74. Franco G, Perduri R, MuroloA. Health effects of occupational exposure to static magnetic fields used in magnetic resonance imaging: a review. Med Lav2008:99:16- 28.
75. Sevgi L. Teknoloji, toplum ve sağlık: cep telefonları ve elektromanyetik kirlilik tartışmaları. İstanbul: Doğuş Üniversitesi; 2010.
126
77. Baysal U. Elektromanyetik Alanların Sağlık Etkilerinin Değerlendirilmesi. Çevre Ve Halk Sağlığı İçin Emanet 2011 Elektromanyetik Alanlar Ve Etkileri Sempozyumu Bildirisi, İstanbul, Türkiye. 2011:258-261
78. Güner R. Elektromanyetik Alanların Çalışanların Sağlık Ve Güvenliğine Etkisi ve Alınacak Tedbirler (tez). Ankara: T.C. Çalışma Ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İş Teftiş
Kurulu Başkanlığı;2014.
79. Özgümüş B. Zonguldak Kent Merkezinin 100kHz – 3GHz Bandında Elektromanyetik Kirlilik Araştırılması (tez). Zonguldak: Zonguldak Karaelmas Üniversitesi; 2010. 80. ICNIRP. ICNIRP Guıdelınes For Lımıtıng Exposure To Tıme‐Varyıng Electrıc,
Magnetıc And Electromagnetıc Fıelds (Up To 300 Ghz). Health Physıcs 1998:74 (4):514.
81. Yılmaz R. Elektromanyetik kalkanlama özelliği olan malzemeler. Electronic Journal of Vocational Colleges 2014;4(1):136-48.
82. Seyhan N. Elektromanyetik kirlilik ve sağlığımız. Nöropsikiyatri Arşivi Dergisi 2010; 47:158-61.
83. Baz İstasyonlarından Yayılan Elektromanyetik Alanların Sürekli İzlenmesi Projesi, 2013 [internet]. Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (Erişim Tarihi 18.10.2016). http://www.btk.gov.tr/tr-TR/Sayfalar/Baz-Istasyonlarindan-Yayilan-Elektromanyetik- Alanlarin-Surekli-Izlenmesi-Projesi
84. Türkiye Cumhuriyeti Anayasası, Madde 56, Resmi Gazete Sayı No:17863 (9 Kasım 1982).
85. Çevre Kanunu, Resmi Gazete Sayı No:18132, Kanun no: 2872 (11 Kasım 1983). 86. Toplum Sağlığı Merkezi Ve Bağlı Birimler Yönetmeliği, Resmi Gazete Sayı No:29258
(5 Şubat 2015).
87. Mobil Telekomünikasyon Şebekelerine Ait Baz İstasyonlarının Kuruluş Yeri, Ölçümleri, İşletilmesi ve Denetlenmesi Hakkında Yönetmelik, Resmi Gazete Sayı No: 24130 (4 Ağustos 2000).
88. Elektronik Haberleşme Cihazlarından Kaynaklanan Elektromanyetik Alan Şiddetinin Uluslararası Standartlara Göre Maruziyet Limit Değerlerinin Belirlenmesi, Kontrolü Ve Denetimi Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik, Resmi Gazete Sayı No:29497 (9 Ekim 2015).
89. RileyK. Electromagnetic measurment. Tracing EMFs in Building Wiring and Grounding. Tucson: CreateSpace Independent Publishing Platform; 1995.
90. Deveci SE, Açık Y, Gülbayrak C, Demir AF, Karadağ M, Koçdemir E. İlköğretim öğrencilerinin cep telefonu, bilgisayar, televizyon gibi elektromanyetik alan oluşturan cihazların kullanım sıklığı. FıratTıp Dergisi 2007;12(4):279-283.
127
91. Uygunol O. Coğrafi Bilgi Sistemi Yardımıyla GSM Baz İstasyonlarında Elektromanyetik Alan Kirliliğinin Tespiti ve Konya Örneği (tez). Konya: Selçuk Üniversitesi;2009.
92. Karadağ T, Özdemir AR, Abbasov T. Bir üniversite yerleşkesinde uzun süreli elektromanyetik alan ölçümleri ve kirlilik haritaları. Pamukkale Üniv Müh Bilim Derg. 2014;20(8):314–8.
93. Karadağ T, Abbasov T. Bir üniversite hastanesi binası ve çevresinde elektromanyetik alan ölçümleri. EMANET; 2013.
94. Karadağ T, Özdemir AR, Abbasov T. Seçilmiş bir pilot bölgede uzun süreli ve sürekli elektromanyetik kirlilik seviyelerinin ölçülmesi ve haritalanması. Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi 2014;2(3):239–46.
95. Bilim M, Develi İ, Kabalcı Y. GSM 900 MHz frekans bandındaki elektromanyetik yoğunluğun günün farklı zaman dilimleri için ölçülmesi ve değerlendirilmesi. Elektrik- Elektronik ve Bilgisayar Sempozyumu, Elazığ, Türkiye.2011:195–9.
96. Yildiz D, Kurnaz C, Karagol S. Samsun Atakum ilçesine ait elektromanyetik kirlilik ölçümleri ve değerlendirmeler. EMANET; 2015.
97. Kurnaz Ç, Bozkurt MC. Ordu ili Ünye ilçesine ait elektromanyetik kirlilik ölçümleri ve değerlendirmeler. Elektrik-Elektronik ve Bilgisayar Sempozyumu, Tokat, Türkiye.2016:243–7.
98. Sevencan AC, Sevencan F, Vaizoğlu S, Güler Ç. Ankara’da bir ilköğretim okulunun iç ve dış çevresel özelliklerinin değerlendirilmesi. Genel Tıp Dergisi2011;11-14.
129 EKLER
130 Ek – 1
131 Ek-2
132 Ek-3