Merkezi karşı taraf hizmeti verilen Piyasa’da, temerrüde düşen üyelerin teminatları ile karşılanamayan zararların karşılanması amacıyla tüm üyelerin katılımının zorunlu olduğu bir garanti fonu kurulur. Tüm üyelerin Garanti fonuna katkıda bulunmaları zorunludur. Üyeler tarafından garanti fonuna yatırılacak katkı payları, kendi mülkiyetlerindeki varlıklardan karşılanmalıdır.
Üyelerin garanti fonu katkı payları, yatırılmış ve talep edilmesi halinde yatırılacak ilave garanti fonu katkı paylarından oluşur.
Yatırılmış garanti fonu katkı payları sabit ve değişken garanti fonu katkı paylarından oluşur.
Garanti fonunun MKT Yönetmeliği, Piyasa Yönergesi ve Prosedür hükümleri çerçevesinde kullanılması durumunda, üyelerden ilgili yılın Nisan ayı ile takip eden yılın Mart ayı arasındaki dönemde en fazla dört defa ilave katkı yapmaları istenebilir. Her bir defasında talep edilecek ilave garanti fonu katkı payı, ilgili temerrüt tarihinde yatırılmış olması gereken garanti fonu katkı payını aşamaz. İlave katkı payı talepleri dilimler halinde yapılabilir.
Temerrüde düşen üyenin teminatları, garanti fonu katkısı ve Takasbank tarafından Piyasa’da karşılanmış riskler için yapılan sermaye tahsisi yetersiz kalmadıkça, diğer üyelerin garanti fonu katkılarına başvurulamaz.
Garanti fonu, Takasbank tarafından temsil ve idare edilir. Garanti fonundaki varlıklar amacı dışında kullanılamaz.
6.5.1. Garanti Fonunun Büyüklüğü ve Üyelerce Yapılacak Katkı Payı Miktarı
Garanti fonunun büyüklüğü, en fazla bulunması gereken teminat yükümlülüğüne sahip üye ile ikinci ve üçüncü en fazla bulunması gereken teminat yükümlülüğüne sahip olan üyenin birlikte temerrüdü halinde ortaya çıkacak kaynak ihtiyacının büyük olanından az olamaz.
İlgili kaynak ihtiyacı üyelerin risklerinin işlem teminatları ile karşılanan kısmı dışında kalan bölümünden oluşur. Söz konusu risk, üyelerin pozisyonlarının en az %99,5’lik, en fazla
%99,9’luk güven düzeyi ve 2 iş günlük elde tutma süresi kullanılarak hesaplanan teminat yükümlülükleri ile bulunması gereken teminat yükümlülüğü arasındaki fark kadardır.
LİSANSLAMA SINAVLARI ÇALIŞMA KİTAPLARI 198
Oluşturulacak garanti fonunun büyüklüğünün hesaplanmasında geçmiş asgari bir yıla ait üye bazında gerçekleşmiş gün sonu bulunması gereken teminat yükümlülükleri kullanılır.
Garanti fonunun toplam büyüklüğüne ilişkin hesaplama 3 aydan az olmamak kaydı ile yenilenerek mevcut garanti fonunun yeterliliği sınanır.
Bir üyenin yatırılmış garanti fonu katkı payı, sabit katkı payı tutarından az olamaz. Üyelerin yatırmaları gereken sabit katkı payı tutarları, 300.000 TL’dır. Bu tutar yılda en az bir kez, Piyasa, ulusal veya uluslararası ekonomide yaşanan gelişmeler dikkate alınarak gözden geçirilir ve gerekli görülmesi durumunda değiştirilebilir. Değişken katkı payları alt ve üst sınırlara sahip, birbirini izleyen dilimlerden oluşur.
Her bir üyenin yatırması gereken garanti fonu katkı payının hesaplanmasında, üyelerin son 3 ay içerisindeki maksimum bulunması gereken teminat tutarları dikkate alınarak, ilgili Piyasa Prosedüründe belirlenen risk katsayısı ile çarpılması suretiyle hesaplanan garanti fonu risk tutarı kullanılır. Her bir üyeye ait garanti fonu yükümlülüğü, üyeye ait hesaplanmış olan risk tutarı, sabit katkı payının altında ise sabit katkı payı kadar, değilse risk tutarının bulunduğu dilimin üst sınırı kadar olur.
Garanti fonu katkı payı hesaplanmasında kullanılacak risk katsayısı 0,15 olarak belirlenmiştir.
Garanti fonu risk katsayısı, piyasada yaşanan gelişmeler, ortaya çıkan temerrüt ve risk durumu göz önüne alınarak tüm üyeler veya belirli üyeler bazında Takasbank tarafından değiştirilebilir.
Garanti fonuna konu risk değerlerine ait dilimler ve bunlara karşılık gelen garanti fonu katkı payı tutarları aşağıda verilmiştir.
Tablo 27: VİOP Garanti Fonuna Risk Değerleri, Dilimler ve Katkı Payı Tutarları
Hesaplama n: Garanti Fonuna konu risk değerinin tekabül ettiği aralık
Garanti Fonu katkı payı yükümlülükleri her ayın son iş günü hesaplanarak, takip eden ayın ilk iş günü itibariyle güncellenir.
LİSANSLAMA SINAVLARI ÇALIŞMA KİTAPLARI 199
Üyelerin garanti fonu katkı payı hesaplamaları ilgili üyelerin risk durumu ve Piyasa koşulları gözetilerek Takasbank tarafından takip eden ayın ilk iş günü beklenmeden yapılabilir.
6.5.2. Garanti Fonuna Katkı Payı Olarak Kabul Edilebilecek Kıymetler
Garanti fonuna katkı payı olarak kabul edilecek kıymetler ile değerleme katsayıları aşağıdaki şekilde belirlenmiştir.
Tablo 28: VİOP Garanti Fonuna Katkı Payı Teminatları ve Değerleme Katsayıları
Nakit/Nakit-dışı Katkı Payı Çeşidi Değerleme Katsayısı
Nakit TL 1,00
Nakit Dışı Döviz (USD veya EUR) 0,94
Nakit Dışı Devlet İç Borçlanma Senetleri 0,91 Nakit Dışı Yatırım Fonu Katılma Belgesi (Diğer) 0,88 Nakit Dışı Yatırım Fonu Katılma Belgesi (Hisse yoğun) 0,82
Bulunması gereken katkı payı toplamının en az % 30’luk kısmının nakit Türk Lirası olması zorunludur.
Garanti Fonu içindeki nakit dışı varlıklar üyenin talebi doğrultusunda günlük olarak değiştirilebilir. Nakit katkı payı fazlası günlük olarak çekilebilir.
Değerleme katsayıları bir yıldan fazla olmayan periyotlarda düzenli olarak gözden geçirilir.
Gerekli görüldüğü durumlarda, katsayılar düzenli gözden geçirme beklenmeden güncellenerek üyelere duyurulur.
Kullanılan teminat değerleme yönteminin geçerliliği Takasbank iç sistem birimlerince de kontrol edilip, yılda en az bir kez denetlenir.
Geçiş süreci boyunca, halihazırda var olan teminat mektuplarının değerleme katsayıları, TL cinsinden olanlar için 1,00 olarak, yabancı para cinsinden olanlar için ise 0,94 olarak kabul edilir.
Garanti fonu katkı payı olarak tevdi edilmiş olan DİBS’lerin itfasına 5 iş gününden az süre kalmış olması durumunda, ilgili üyelere elektronik ortamda, kıymetlerin değiştirilmesi için uyarı mesajı gönderilir. İtfaya konu DİBS’lerin yapılan uyarıya rağmen değiştirilmemesi durumunda, talimata ihtiyaç duyulmaksızın itfadan önceki günün sonunda DİBS’ler teminat olma özelliklerini kaybederler. İtfa tutarı, nakit dışı kıymetlere nakit olarak aktarılır. İtfa sonucunda üyenin toplam nakit dışı kıymet varlıkları, bulunması gereken katkı payı toplamının nakit dışı kısmına tekabül eden tutardan fazla ise, fazla miktar kadar itfa tutarı üyenin serbest hesabına nakit olarak aktarılır.