İstanbul Boğazı’nda Yaşanmış Yangın Tipi Kazaların FMEA Yöntemi ile

Yangın tipi kazalar, başka bir kazanın sonucu olarak çıkabildiği gibi direk çeşitli nedenler ile çıkmış olabilir (Çizelge 5.32). Hangi sebeple çıkarsa çıksın yangın tipi kazaların iki önemli etkisi bulunmaktadır. İlk olarak yangın tipi kazalar, can kaybının en sık yaşandığı kaza tipi olması nedeniyle ayrı bir önem taşıyan kaza tipi durumundadır. İkincisi ise gerek kaza anında gerekse yangını söndürmeye çalışılırken oluşan çevre kirliliğidir. Ayrıca tarihte yaşanmış önemli tanker kazalarının sonucunda yangın çıkmış ve İstanbul’u halkını can, mal ve çevre güvenliği açısından tehdit eder konumda olmuştur.

Uzmanlar tarafından yüksek sayılabilecek bir risk şiddeti ortalaması (4.56) oluşturulmasına rağmen oluşma sıklığının diğer kazalara nazaran daha düşük olması sebebiyle üçüncü sırada risk oluşturmakta olan yangın tipi kazalar tüm kaza risklerine bakıldığında 18 risk değeri ile kabul edilemez risk bölgesinde bulunmaktadır. Yangın tipi kazaların nedenlerine bakıldığında

her iki dönemde de elektrik arızasının en sık kaydedilen neden olduğu görülmüştür (Çizelge 5.32). İkinci dönemde elektrik arızası ile aynı orana (%14.63) sahip olan sıcak çalışma nedeni ise uzmanlar tarafından daha riskli görülmüş ve daha yüksek şiddet seviyesine (5.56) çıkmıştır (Şekil 7.15 ve 7.16). Her iki kaza nedeni de kabul edilemez risk bölgesinde bulunmakta olup mürettebat tarafından uygulanacak bir dizi basit önlemle önlenebilecek kaza nedenleridir. Bu önlemleri kısaca sıralamak gerekirse sıcak çalışma yapılacak mekânın çevresinin kontrol edilerek yanıcı parlayıcı bir tank, varil vb. etkenlerin olmadığının görülmesi gerekir. Ayrıca sıcak çalışmaya başlanmadan önce ortam yeterli havalandırılmalı ve gaz ölçümleri yapılarak ortamın güvenliğinden emin olmalıdır. Yine çalışmaya başlamadan önce olası yangının söndürülebilmesi için gerekli tedbirler (yangın söndürücü ve hortumlar vb.) alınmalı ve çalışmanın olduğu tarafın önünde ve arkasında gözcü bulunmalıdır.

Elektriksel arızalardan çıkan yangınlar, genellikle tesisata çok yük binmesi, eski yıpranmış bileşenlerin kullanılmaya devam edilmesi, ortama uygun yalıtım seviyesine sahip olmayan donanımlar kullanılması sonucu çıkmaktadır. Armatör açısından yukarıda sayılan nedenleri bertaraf etmek bir maliyetmiş gibi görünse de bu nedenler sonucu gerçekleşecek bir kazanın yaratacağı sonuçlar çok daha ağır olacaktır. Günümüz ekonomik koşullarında geminin sefer dışı kalması bile ciddi bir yük olabilecekken, bunun yanında tersane ve tamir masraflarının da olacağı unutulmamalıdır. Bunlara karşın alınacak yapısal önlemler ve kontrollerle bu gibi nedenlerin önüne geçmek kolaylıkla sağlanabilecektir. Bunun yanında gemideki can güvenliğini sağlayıcı ekipmanların geçerliliğinin periyodik olarak kontrollerinin yapılması, tarihi geçmiş ya da kullanılmış ekipmanların yenilenmesi, gemideki acil kaçış işaret ve ışıklarının işlevselliğinin kontrolü ve mürettebatın düzenli bir şekilde yangınla mücadele talimlerinin yaptırılması ve bununla ilgili olarak şirket politikalarının düzenlenmesi durumunda, karşılaşılacak bir yangın felaketine karşı mücadele daha doğru ve uyumlu bir şekilde yapılacaktır. Böylelikle olası zararları mümkün olan en az zarar ile atlatmak mümkün olabileceği gibi can kaybı yaşanmasının da önüne geçilebilecektir.

Yük tutuşmasının önüne geçmek için yükün taşınması sırasında uygulanması gereken havalandırma v.b. talimatlara uyulması gerekmektedir. Diğer kaza nedenlerine baktığımızda gaz sıkışmasının tolere edilebilir bölgede çöp yanması ve makine arızasının ise kabul edilebilir risk bölgesinde olduğu görülmektedir.

Şekil 7.15 İstanbul Boğazı’nda yaşanmış yangın tipi kazaların nedenlerinin 1. dönem risk dağılımı

Şekil 7.16 İstanbul Boğazı’nda yaşanmış yangın tipi kazaların nedenlerinin 2. dönem risk dağılımı

Çizelge 7.5 İstanbul Boğazı’nda yaşanmış yangın tipi kaza nedenlerinin FMEA tablosu

Faaliyet: İSTANBUL BOĞAZ TRAFİĞİ 1. DÖNEM 2. DÖNEM

1985-2003 yılları arası 2004-2009 yılları arası

Olay: İSTANBUL BOĞAZI'NDA YAŞANAN YANGIN TİPİ KAZALAR

meydana gelen kazalar

meydana gelen kazalar

Potansiyel Kaza Nedenleri

Hatanın Sonuçları Hataların Nedenleri Şiddeti

İlk Dönem Hata Olasılığı İlk Dönem Risk Değeri Değişim Şiddeti İkinci Dönem Hata Olasılığı İkinci Dönem Risk Değeri Sıcak Çalışma

Sıcak çalışma prosedürlerini uygulamayan gemilerde yangın

çıkması kaçınılmazdır.

Çalışma alanında gerekli yangın söndürme tertibatının bulundurulmaması, çalışma alanı yakınında yanıcı maddelerin bulundurulması,

olası yangına müdahale edecek eleman bulundurulmaması

5.56 4.6 25.7 5.56 10 55.6

Elektrik Arızası

Elektrik tesisatı bakımları yapılmayan ya da tesisatı aşırı yüklenen gemilerin tesisatı yangın

çıkarabilir.

Elektrik devrelerinin ve panellerinin düzenli bakımının yapılmaması, aşırı yük binmelere

karşı dikkat edilmemesi

5.04 10 50.4 5.04 10 50.4

Yük Tutuşması

Yükün taşınması için gerekleri yerine getirilmemesi durumunda

yük kızışması yaşanabilir.

Sefer sırasında yükün kontrolü, doğru ve kurallara uygun istifleme ve havalandırma

yapılmaması

5.35 2.3 12.35 5.35 3.3 17.8

Gaz Sıkışması

Mahallerde gerekli kontrolün ve önlemlerin olmaması durumunda

patlamalar yaşanabilir.

Yükün ve gaz oluşumunun düzenli kontrol edilmemesi, mahallere girmeden önce gaz ölçülmemesi, kapalı alanlarda sigara içilmesi

4.74 2.3 10.9 4.74 3.3 15.8

Makine Arızası

Makine dairesinde Grekli önlemlerin alınmaması durumunda

mahalde yangın çıkabilir.

Makine dairesi ve makinenin temizliğine dikkat

edilmemesi, belirli yerlerde sigara içilmemesi 2.31 8.5 19.6 2.31 1.7 3.85

Çöp Yanması

Çöplerin uygun ortamda saklanmaması ve içine yanan cisimlerin atılması ile yangın

çıkabilir.

Çöplerin düzenli aralıklarla toplanmaması, cinslerine göre ayrılmaması ve uygun ortamda

saklanmaması, yanık sigara bırakılması

1 0 0

V T S

7.5 İstanbul Boğazı’nda Yaşanmış Alabora Tipi Kazaların FMEA Yöntemi ile