İran Sağlık Sistemi Sağlık Organizasyonu

İran İslam Cumhuriyeti, İslami ilkeler çerçevesinde sağlık hizmetlerini bütün vatandaşlarına tarafsız olarak sunmayı anayasal düzeyde kabul etmiştir. İran İslam Cumhuriyeti Anayasasının 29. maddesi tüm İran vatandaşlarının sağlık hizmetlerinden en yüksek düzeyde faydalana-bileceğini düzenlemektedir. Sağlıktaki tek otorite Sağlık ve Tıp Eğitimi Bakanlığı’dır. Birincil, ikincil ve üçüncül sağlık hizmetlerinin tamamına yakını Bakanlığın gözetimi ve denetiminde kamu tarafından sağlanmaktadır. Aşağıdaki şekil İran sağlık sistemi organizasyon yapısını göstermektedir.

Sağlık ve Tıp Eğitimi Bakanlığı ülke genelindeki Tıp Fakülteleri aracılığıyla sağlık sek-törünü yönetmektedir. Her eyalette en azından bir tane Tıp Fakültesi bulunmaktadır. Tıp Fa-kültesinin Başkanı, sağlık alanında o bölgenin en üst düzey yöneticisi olup doğrudan Bakan’a bağlıdır. Tıp Fakültesinin Başkanı kendi bölgesindeki tıp eğitimi, kamusal sağlık hizmetlerinin sunumu ve kamu sağlık tesislerinin yönetiminden sorumludur. Şekilde 6’da görüldüğü üzere, İran sağlık sistemi basamaklı bir şekilde organize edilmiştir. Birinci basamak sağlık merkezle-rine giden hastalar daha sonra ikinci ve üçüncü basamaklara sevk edilmektedir.

İran’da kamu hastaneleri birinci, ikinci ve üçüncü basamak sağlık hizmetleri sunmakta-dırlar. Hükümetler son 20-30 yıldır kamunun birinci basamak sağlık hizmetlerini ülkenin her tarafında sunmasını sağlayacak politikaları uygulamaktadırlar. Bazı birinci basamak sağlık hiz-metleri kamu sağlık birimlerinde ücretsiz olarak verilmektedir.

Özel sektörün de İran sağlık sistemi içerisinde önemli bir rolü bulunmaktadır. Özel sektör genellikle şehirlerde ikinci ve üçüncü basmak sağlık hizmetleri sunmaktadır. İran sağlık siste-mindeki diğer önemli bir kurum da Sivil Toplum Kuruluşlarıdır (STK) . Çok sayıda STK İran’lı-lara sağlık hizmetleri sunmaktadırlar. STK’ların aktif oldukları alanİran’lı-lara örnek oİran’lı-larak kanser, meme kanseri, diyabet hastalıkları talasemi verilebilir.

Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre İran Sağlık düzeyi performansı ile dünya ülkeleri

İran sağlık eğitimini çok önemsemektedir. 1980’li yıllarda ciddi bir sağlık personeli açığı oluştuğundan sağlık eğitiminde ihtiyaçları karşılayacak şekilde değişime gidilmiştir. Aşağıda sağlık eğitimi ile ilgili bazı bilgiler verilmektedir:

Ülkede il düzeyi sağlık hizmetlerinde Tıp Bilimleri Üniversiteleri ve İl Sağlık Hizmetleri Merkezleri önemli devlet kurumlarıdır. İran’ın demografik ve epidemiyolojik yapısı, sağlık hizmetlerinin bir ağ ile sunumunu zorunlu kılmıştır. Ayakta tedavi ve yatarak tedavi hizmetlerini bölge hastaneleri sunmaktadır. İlçe sağlık merkezlerinin faaliyetleri ağ yöneticisi tarafından koordine edilmektedir. Birinci basamakta aile hekimliğine geçme hazırlıkları yapılmakta, her 3000-3500 nüfusa bir aile hekimi planlanmaktadır. Hasta yataklarının % 10’u özel sektöre, toplam sağlık harcamalarının da % 20’si özel sektöre aittir.

İran’da Sağlık Sigortası

Resmi istatistiklere göre İran’da nüfusun %90’dan fazlası herhangi bir sigorta kuru-muna bağlıdır. İran’da farklı sigorta şekilleri bulunmaktadır. İran’daki sosyal güvenlik sistemi Türkiye’nin Sağlıkta Dönüşüm Programından önceki sistemine benzemektedir. Kamu, sosyal güvenlik işlevini çeşitli sigorta kurumları aracılığıyla yürütmektedir. Aşağıdaki şekilde İran sağlık sistemindeki sigorta kurumları görülmektedir:

Sosyal Güvenlik Kurumu İran’daki en büyük sigorta kurumlarından biridir. Kamu çalışan-ları hariç bütün çalışanlar Sosyal Güvenlik Kurumu’na prim ödeyerek Kurumun hizmetlerinden faydalanmaktadırlar. Kurumun şehirlerde çok sayıda hastanesi ve poliklinikleri bulunmakta-dır. Kurum’a kayıtlı olup primlerini ödeyenler bu kurumlardan bedelsiz olarak sağlık hizmeti almaktadırlar. Sağlık Hizmetleri Sigorta Kurumu kamu çalışanları, öğrenciler ve kırsal bölge sakinlerine hizmet vermektedir. Orduda görevli olan personel ise Askeri Personel Sigorta Ku-rumu aracılığıyla sağlık hizmetlerini almaktadır. Sigortası olmayan İran vatandaşları için de STK niteliğindeki İmam Humeyni Vakfı tarafından yönetilen ve muhtaç insanlara yardım eden İmdad İmam Komitesi destek olmaktadır.

Sağlık sigortası sunan kurumlardan sadece birine prim yatırmak, sağlık hizmeti almak için yeterlidir. Fakat belirli koşulları karşıladıktan sonra primi yatırmak üzere ikinci bir sigorta kurumuna da üye olunabilmektedir. Sigorta kurumlarının sundukları hizmetler farklı oldukların-dan birden fazla sigorta kurumuna üye olan İran vatandaşları bulunmaktadır. Sigorta kurumları ilaç faturalarının %70’ini; hastane masraflarının ise %90’ını karşılamaktadır (Wikipedia, 2016).

İran’da Sağlık Turizmi

Sağlık turizminin İran’da büyümekte olan bir piyasa olduğunu belirten analistler, sadece 2012 yılı itibariyle 2011’in iki katına ulaşarak 1.5 milyar dolardan daha fazla gelir elde eden İran’ın 200.000 sağlık turistine ev sahipliği yaptığına dikkat çekiyorlar. Bir önceki yıla kıyasla toplam sağlık turisti sayısı yüzde 135 artarak, 2013’ün ilk yarısında 85.670’den fazla kişi İran’ı ziyaret etmiş bulunuyor (Pharma Turkey, 2016).

Sağlık turistleri Azerbaycan, Türkmenistan, Irak, Türkiye, Kuveyt, Umman, Hindistan ve Pakistan’dan geliyor ve özellikle Azerbaycanlı ve Ummanlı turist sayısının hızlı bir şekilde arta-cağı tahmin ediliyor. Ziyaretlerin çoğu transplant, göz, ortopedi ve diş hekimliği amacıyla İran’ı tercih ediyor. Bu alanlarda İran, düşük maliyetlerle yüksek kalitede uzmanlık sunuyor. Türkiye, Birleşik Arap Emirlikleri, Ürdün, Bahreyn ve Suudi Arabistan gibi bölge ülkeleriyle ve Güneydo-ğu Asya’daki diğer ülkelerle karşılaştırıldığında, İran maliyet rekabetçi bir konumda bulunuyor.

İran hükümeti sağlık turizmindeki fırsatların farkında olarak daha iyi hizmet sunmak amacıyla altyapısına yatırım yapıyor. Örneğin Azerbaycanlı turistler için tıbbi hizmetler sınırda sağlanı-yor. Sağlık turistlerini sınırdan alarak uygun sağlık tesislerine götürmek için taksi hizmetleri de sunuluyor. İran, özellikle Körfez ülkelerinden hastalara hizmet eden, İslam dünyasından gelen sağlık turistlerinin merkezi haline gelmeye odaklanmış bulunuyor (Pharma Turkey, 2016).

Analistlere göre savaştan sonra İran’ın sağlık hizmetleri sektörü hızlı bir şekilde gelişiyor ve ülke çok önemli büyüme alanları ve yatırım fırsatlarına ev sahipliği yapıyor. Yaptırımlar, sağlık hizmetleri pazarının büyümesini etkilemekle birlikte, analistler İran’ın, sadece İranlılara değil,