Genel Bilgiler Tarihçe 1

Van ve çevresinin coğrafya ve savunma bakımından önemli bir konumu olduğu için çok eski dönemlerden beri yerleşim alanı olmuştur. Çeşitli arkeolojik araştırmalar sonucunda Yeni-taş Çağından, Kalkolitik Çağda ve Tunç Çağının başlarında bu yöreye yerleşme olduğu kesin-lik kazanmıştır. O zaman adı Tuşba olan Van şehri yaklaşık 300 yıl Urartu Devleti’ne başkentkesin-lik yapmıştır. İ.Sardur Tuşba’nın özünü teşkil eden Van Kalesi’ni kurmuştur. Van adı, Urartuca Biane adının zamanla Viane, daha sonra Van’a dönüşmesinden oluşmuştur.

Van şehri M.Ö. 2000 yıllarında Doğu Anadolu yaylasına yayılan ve dilleri Türkçe’ye ben-zeyen Hurriler’in merkezi bölgesi olmuştur. Hurri Mitani devletinin Hititler tarafından yıkılması sonucu Nairi (Asurlular) ve Urartular tarih sahnesinde yerlerini almışlardır.

Van Kalesi’nin güneyinde bulunan eski Van şehrindeki Urartu Krallığı’na,Medler tarafın-dan son verilmiş; Medlerden sonra Persler, Mekadonyalılar, Sasaniler, Romalılar, Bizanslılar;

Van Bölgesi’nde egemenlik kurmuşlar. 1071 Malazgirt zaferinden sonra bu yöre Türkler’in eline geçmiş. Bu dönemde; Ahlatşahlılar, Selçuklular, İlhanlılar, Karakoyunlular, Akkoyunlular ve Sa-feviler bölgede etkin olmuşlardır. Van, Osmanlı Devleti tarafından alınarak önemli bir merkez haline getirilmiştir. Osmanlılar döneminde Van, eyalet statüsü kazanmıştır.

Birinci Dünya Savaşı sırasında, 20 Mayıs 1915’te Ruslar, Van’ı işgal etmişlerdir. 2 Nisan 1918’de kahraman Türk Ordusu, Van’a girerek düşman işgaline son vermiştir. Van, düşman iş-gali sonrasında “Bağlar Mevkii” denilen bugünkü yerine yeniden kurulmuştur. Van,1923 yılında vilayet olmuş, Cumhuriyet sonrası hızla gelişerek çağdaş bir kent konumuna ulaşmıştır.

Coğrafi Durum

Van, kuzeyde Ağrı ilinin Doğubayazıt, Diyadin, Hamur ilçeleri; batıda Van Gölü ile Ağrı ilinin Patnos; Bitlis ilinin Adilcevaz, Tatvan ve Hizan ilçeleri, güneyden Siirt ilinin Pervari ilçesi, Şırnak ilinin Beytüşşebap ilçesi, Hakkâri ilinin Yüksekova ilçesi ile sınırlıdır. İlin doğusunda ise İran İslam Cumhuriyeti yer alır. Van ili 21.334 km²’dir.

Van Gölü havzasının, güneyinde 2.500 – 3.000 m, bazı yerlerde 3.500 m’yi aşan yük-seltiler görülür. Bu dağların Van Gölü çanağına doğru uzanması, gölün kıyısının çok girintili ve çıkıntılı olmasına neden olmuştur. İlin doğu tarafı, güneyine göre daha alçak (2.200-2.400 m.) olup, geniş platolar ortaya çıkmaktadır. Bu yörede mevcut akarsular doğudan batıya doğru birbirlerine paralel şekilde akarlar ve göle ulaşırlar.

1 Bu bölümdeki Van ile ilgili genel bilgiler TÜİK’in “Seçilmiş Göstergelerle Van 2013” isimli araştırma raporundan derlenmiştir.

Van, deniz etkilerinden uzak ve yüksek dağlarla çevrili olduğundan genel olarak karasal iklim egemendir. Van Gölü’nün çevresindeki diğer göl ve barajların varlığı, kışların komşu ille-re göille-re daha yumuşak geçmesine yol açar. Yazları yağışlı ve sıcak geçer. Kışlar uzun süille-rer.

Bunun nedeni göl çevresindeki dağlarda karın eksik olmayışıdır. Havalar iyice soğuduğunda sular donar. İlkbahar ayları serindir. Nisan, mayıs aylarında ilkbahar yağmurları yağar. İlkbahar yağışlarının ağırlıklı yer tutması karasal iklimin bir özelliğidir. Yaz mevsimi; gündüzleri sıcak, geceleri serin geçer.

Van ili doğal orman sahasına sahiptir. Ormanların alt sınırı herşeyden önce nemlilik de-recesine bağlıdır. Bölgenin başka bir özelliği de ormanların üst sınırının çok yüksek olmasıdır.

Bölgenin batısında ormanların üst sınırı 2.400 m, doğusunda ise 2.800 m kadardır. Van Gölü çevresi, insanlık tarihinin en eski zamanlarından beri yerleşilmiş bir sahadır. Bu nedenle, yö-rede bitki örtüsü insanlar tarafından büyük ölçüde tahrip edilmiş ve özellikle ormanlar ortadan kaldırılmıştır.

İdari ve Sosyo-Ekonomik Durum

İdari Yapı: Van‘daki ilçe ve belediye sayısı (Büyükşehir Belediyesi hariç) 13’dür. Van ilinin nüfusu, 2015 Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi sonuçlarına göre 1.096.397 kişidir.

Doğu Anadolu Bölgesinde yer alan Van ili 21.334 km² yüzölçümü ile Türkiye yüzölçümünün

%2,7’sine denk gelmektedir. Nüfus bakımından en büyük ilçeleri sırasıyla İpekyolu, Erciş, Tuş-ba ve Edremit’tir.

Ekonomi: Hayvancılık, ilin geleneksel geçim ve istihdam sektörüdür. Van’da hayvancılı-ğın temel sektör olmasında il arazisinin önemli bölümünün çayır ve mera olmasının payı bü-yüktür. İlde tarımsal üretimi artırmak amacıyla ürün değişikliği çalışmaları yapılmaktadır. Tarım kolunda çalışanların toplam istihdam oranı ise Türkiye ortalamalarının üstündedir.

Ticaret, turizm ve sanayi faaliyetleri de ekonomide önemli bir yer tutmaktadır. İl ekono-misinde sanayi; hammaddeyi yerinde işlemek, ihtiyaçları temin etmek ve istihdama olan kat-kılarından dolayı önemli bir işlev görmektedir. İlde gıda ve içki, dokuma ve giyim, lastik-plastik sanayi tesisleri faaliyette bulunmaktadır. Van ili Saray ilçesi Kapıköy Sınır Kapısı üzerinde yapılan sınır ticaretinin il ekonomisinde önemli bir yeri bulunmaktadır.

Van ilinde bulunan Yüzüncü Yıl Üniversitesi (YYÜ) 20 Temmuz 1982 tarih ve 41 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile kurulmuş ve çağdaş bilimi hedefleyen ve bu yöndeki geliş-meleri izleyen, gelişmiş üniversiteler arasındaki yerini almıştır.

Şehirleşme oranı, nüfus artış hızı, kişi başına gayri safi yurtiçi hâsıla, sanayi iş kolunda çalışanların toplam istihdama oranı bakımından Türkiye ortalamalarının altındadır.

Yıllar itibariyle Van ve Türkiye nüfusunun artış gösterdiği görülmektedir. Van il nüfusunun Türkiye Nüfusu içerisindeki payı %1,39’dur.

Van ili, büyükşehir statüsü kazandıktan sonra il merkezi kaldırılmış yerine üç merkez ilçe kurulmuştur. Toplam 13 ilçesi bulunan ilde nüfusu en çok olan İpekyolu (285.272) ilçesi’dir. Nü-fusu en fazla olan bir diğer ilçe Erciş’dir (173.795). Toplam nüNü-fusun %26’sı İpekyolu ilçesinde yaşamaktadır.