İnternette Haber Yazımı

İnternet gazetelerinin ana sayfalarında özellikle spot haberciliği ön plana çıkmaktadır. Çünkü kullanıcının ilk amacı haberlere “göz gezdirmektir” ve genellikle haberlerle ilgili en önemli unsurların yer aldığı bir spot onun için yeterlidir. Oysa internet haberciliğinin olanakları bunun çok ötesindedir. En basit anlatımla, internet gazetelerinin “yer” sıkıntısı yoktur. Haberlerle ilgili tüm ayrıntılar, haberin arka planı, yapılan açıklamaların tam metinleri internette kolaylıkla yayımlanabilir. İnternet gazetelerinde haber yazımında çeşitli teknikler kullanılır;

T Modeli: Bu modelde T’nin üst çizgisi, olayı özetler ve genelden neden olduğunu açıklar. Haberlerle ilgili önemli unsurların yer aldığı 2-3 cümle ve olayın sonucu, T modelinin üst çizgisini oluşturur. Haberlerle ilgili detaylar ise T modelinin dikey çizgisini oluşturur. Burada muhabir olayı öyküsel biçimde anlatacağı herhangi yazım biçiminde yazabilir. Bir anekdot verir ve olayı aşırıya kaçmamak üzere tüm detayları ile anlatır. Bu bölümde haberin nasıl ve neden olduğuyla ilgili ayrıntılar verilir (Karaduman, 2002: 108).

Ters Piramit Modeli: İnternet haberciliğinde ters piramit modeli öne çıkmaktadır. Ters piramit yöntemi, gazetecilerin 1850’derde telgrafla haber geçmek için geliştirdikleri bir tekniktir. O yıllarda telgraf hatlarındaki kesilmeler dolayısıyla, haberlerle ilgili en önemli unsurlar ilk başta geçiliyordu. Daha sonra bu yöntem, önemli haber yazım tekniklerinden biri olmuştur. Ters piramit yönteminde haber iki kısımdan oluşur. Birinci bölüm olan giriş paragrafında olayın ne olduğu ve sonucu özetlenmiş

67

olarak verilir. Bu paragrafta, 5N+1K’yı oluşturan “ne”, ”ne zaman”, ”nerede” ve “kim” sorularının yanıtları verilir. İkinci bölüm ise haberin gövdesidir. Burada olayın “neden” ve “nasıl” olduğu kronolojik olarak açıklanır. Haberlerle ilgili en önemli unsurların ve sonucu içeren birkaç cümlenin girişte yer alması ve bundan sonra haberin detaylarına geçilmesinden dolayı ters piramit, internet gazeteciliğinde en çok tercih edilen haber yazın tekniklerinden birisidir. Çünkü internet kullanıcılarının web sayfalarını kelime kelime okumadığı, sayfaya sadece göz attığı bilinmektedir. Haberi monitörden okumanın güçlükleri de eklendiğinde, ters piramit modelinin internet gazeteleri için ortaya çıkar (Karaduman, 2005: 147).

On-line Piramit: Stephan Kimber, internet haberleri için on-line piramit modelini ortaya koymuştur. Bu modelde, web sitesinin ilk ekranına başlık ve haberi özetleyen, önemli notları içeren bir paragraf yerleştirilmekte ve buraya da bağlantı vererek haberin detayı için aynı bir veya birkaç katmana geçiş vermektedir. Bu katmanlarda haberin detayı ve arka planıyla ilgili bilgiler sunulmaktadır. On-line piramidi oluşturan katmanların tümü her haber için geçerli değildir. Muhabirin yaratıcılığı ve editörün değerlendirmesine göre bunların tamamı veya bir kısmı kullanılabilir. Bu katmanlar Şöyle sıralanabilir (Güller, 2007:217):

a. Fotoğraflar ve haberdeki ana rollerde bulunan kişilere ilişkin biyografiler. b. Olayın gelişme sürecine ve aşamalarına ilişkin bilgiler

c. Görüşme metinleri

d. Haberle ilgili kurumların ve örgütlerin web sitelerine linkler e. Habere ilişkin ses ve görüntü dosyaları

f. Orijinal dokümanlara, rapor ve basın bültenlerine linkler

Uygun biçimde yapılandırılmış etkin haber piramitleri, haber üstünde gezinme seçenekleri ile olayla ilgili ayrıntılara inme olanağı sağlamaktadır. Bu yöntem, gezindiği sitedeki sadece ana fikirlere göz atmak isteyenlere de, bilgiye ulaşmak isteyenlere de hitap etmektedir.

Doğrusal ve Doğrusal Olmayan Haber Yazımı: Geleneksel haber yazımı doğrusaldır. Özellikle gazete ve dergi haberlerinde, olay birbirini izleyen bir gelişme içinde, doğrusal bir düzlemde, çoğu ayni sayfada biten bir şekilde sunulmaktadır.

İnternette haberler, doğrusal olmayan biçimde yazılmaktadır. Yani haber içindeki unsurlar belirli bir sıra içinde verilmek yerine, internetteki hipermetin özelliğinin sunduğu olanaklarla haberi ara başlıklarla çeşitli parçalara ayırıp farklı web sayfalarında vermek ve habere ilişkin diğer bilgileri linkler aracılığıyla sunmak bu tekniğin özetidir. Örneğin bir kişinin yaptığı konuşmasını haber yapmak yerine, konumsa metninin tamamı verilebilir. Giriş cümlesinde haberi verdikten sonra, konuşma metnini link koymak suretiyle ayrı bir web sayfasında vermek mümkündür. Böylece girişteki kısa haberi herkes okuyabilecek, konuşmanın ayrıntısını merak edenler ise linke tıklayarak metne ulaşabileceklerdir. Bu yöntemde okur haberi anlamak için baştan sona okumak zorunda kalmayacak, birbirinden bağımsız başlıklardan ilgisini çeken bölüme tıklayarak ayrıntılara ulaşabilecektir. Doğrusal olmayan yöntemle hazırlanan haberi okumak için, okurun adım adım ilerlemesi, sayfaları tek tek açarak her kısmı ayrı okuması ve sayfada yer alan sonraki sayfa linkine tıklayarak yazının bir sonraki bölümüne geçmesi gerekmektedir. İnternette haber yazmanın en önemli kuralı, bizden fazla unsuru doğru ve akıcı bir şekilde sayfaya yerleştirmektir. Doğrusal olmayan haber tekniğinde muhabir, okurun haberi inceleyebilmesi için, haberi anlamlı parçalara ayırması gerekir. Doğrusal olmayan haber yazım yöntemi, özellikle internette yayınlanan uzun haberler için uygundur (Güller, 2007:218).

Kümelem Tekniği: Kümelem tekniği, internet haberciliğinde kullanılan bir sunum tekniğidir. Bu teknik özellikle son dakika haberleri için kullanılır. İnternet gazeteciliğinde son dakika gelişmeleri genellikle sayfanın üst bölümlerinde yer alır. Her yeni gelişme en üstte verildiğinden, bir önceki haber en son gelen haberin altında kümelenir ve haber geldikçe bu akış devam eder. Bu teknik, internet gazetecisi için kolaylıktır çünkü her yeni haberi zaman kaybetmeden sayfaya girebilir. Kümelem tekniğinde her gelen haber en üste yazıldığı için, haberler önem sırasına göre değil, "sıcak haber" olmasına göre sıralanır. Kümelem tekniği, son dakika haberlerini vermek için ideal yöntemlerden biridir (Güller, 2007:218).

Anlatım Tekniği: Öyküsel anlatım tekniği, ters piramit tekniğine bir alternatiftir. Olayın geçtiği yer ve şartlar geniş biçimde anlatılmakta, çeşitli anekdot ve diyaloglara yer verilmektedir. Bu teknikte insanlar haber içinde önemli ölçüde göze çarpmakta ve eylemleri anlatılmaktadır. Olaylar gelişim sırasıyla anlatılır; giriş, gelişme

69

ve sonuç bölümleri mevcuttur. Olaydaki insanların eylem ve sözleri, haberin anlatımında önem taşımaktadır (Güller, 2007:219).

Kum Saati Tekniği: Kum saati tekniği, ters piramit ve anlatım tekniklerinin en iyi özelliklerinin karmasından oluşmaktadır. Bu teknikte 3 bolum vardır. Birinci bolümde haber özetle anlatılır, ikinci bolümde haberin detaylarına birkaç cümlelik bir geçiş yapılır, üçüncü bölümde ise öyküsel anlatımla olay belirli bir sıra içinde detaylı olarak anlatılır. Bu teknik, polis, adliyle haberleri ile diğer kronolojik olay anlatımlarında kullanılabilmektedir (Güller, 2007:219).