İnovasyon (Yenilik) Türleri

2.1.3.1. Radikal Yenilik

Radikal fikirler sonrasında önceden denenmemiş ürün/hizmet ya da yöntemlerin geliştirilmesi büyük atılımlarla oluşuyorsa radikal inovasyon meydana gelmektedir. Radikal inovasyonla, müşterileri algısında büyük oranda değişmiş ürün veya hizmet, yeni ürün ve yöntemlerin geliştirilmesiyle ekonomik faydaya dönüştürülür (Ecevit Satı, 2013: 60). Radikal inovasyon yeni olan tüketici davranışları, müşteri ve endüstri için önemli değişikliklere sebep olan hizmet, yeni ürün ve yöntemler geliştirilerek

69

oluşturulan inovasyonlardır. Endüstrideki işletmelerin haricinde seyrek olarak girişimci bireyler veya örgütlerin gerçekleştirdiği ve bir endüstriyi değiştiren ya da oluşturan inovasyonlardır. Örneğin; kredi kartı radikal bir inovasyondur (Gümüş, Dayal ve Bilim, 2014: 42).

Radikal yenilikler yoğun geliştirme çabaları sonucunda meydana gelen, endüstri veya müşteri için tamamıyla yeni inovasyonlardır. Bir örgüt içinde uygulanan radikal yenilikler aynı zamanda uygulayan birimin gerçekleştirdiği iş süreçlerinde de yapılan değişimleri içermektedir. Radikal inovasyonun olması için işletmelerin bazı yeteneklere sahip olması gereklidir. Bunlar yaratma, işleme, tanıma, ve fırsatları geliştirme olarak sayılabilir. İşletmelerin sahip olduğu bu yetenekler ürün hakkında araştırma yapılmasını ve ürünün kavramsal becerilerini kapsamakla birlikte bilimsel icat, teknik ve dış araştırma olanaklarıyla şekillenir. İcat yetenekleri veya Ar-Ge faaliyetleri yaratıcı fikirlerle doğru orantılıdır. Tasarım yeteneği, icatların iş hayatında kullanılmasını ifade eder. Pazar içerisinde ürün veya hizmetlerin tanınması tüketici beklentilerine göre tasarlamayı kapsamaktadır (Ecevit Satı, 2013: 60).

Radikal yeniliklerin önemli özelliği tamamıyla yeni, yüksek oranlarda riskli ve araştırma maliyeti gerektirdiklerinden radikal yenilik kararları verilirken işletmeler dikkatli davranmalıdır. Buna karşın yenilik sonrası sektörde ilk ürün olmasının avantajıyla radikal yenilik sonrasında elde edilecek olan başarının getirisi de yüksek olacaktır (Gümüş, Dayal ve Bilim, 2014: 42).

2.1.3.2. Kademeli (Artımsal) Yenilik

Mevcut hizmet, ürün ve iş yapış yöntemlerindeki değişim ve gelişim iyileştirme faaliyetlerinin sürdürülmesini ifade eder. Bir ürününün hayat döngüsünün ileri aşamalardaki kademeli yeniliklerin yapılacağı alanı meydana getirmektedir. Örneğin kredi kartına çip eklenmesi, yapılacak işlemlerin ve bilgilerin bu çipin içinde tutulması artımsal inovasyondur (Gümüş, Dayal ve Bilim, 2014: 43).Artımsal yenilikler radikal olarak ürün hizmet, veya pazarı değiştirmez (Kılıç, 2013: 69).

Kademeli inovasyonlar, süreç ve tüketici yönlüdür. Tüketicilerin mutlu, organizasyonların rekabetçi ve verimli olmasını sağlar. Kademeli inovasyonlar, çok az

70

düzeyde yeni teknolojiyi içine alarak tüketicilere daha az yarar sunar. Örneğin; Ford otosan, tam otomasyonlu kalıp değiştirme hattı ile aynı hatta farklı parçaları üretmiştir. Bunlar maliyetlerde azalmalara neden olmaktadır. Maliyet azaltımları daha düşük fiyata aynı performansı göstermesi için ürünlerde küçük değişiklikler yapılmasını içerir. Kademeli inovasyonların sıklığı, işletmeler için yüksek Pazar payı sağlayabilir. Kademeli inovasyonlar işletmelerin uzun dönemli yaşamaları için kritik öneme sahiptir. Kademeli inovasyonlar işletmelere pazar payını genişletmek ve Pazar liderliği için fırsat sunarlar. Bu sayede işletmeler riskli fırsatlardan vazgeçerek daha az riskli pazarlara ve ürün genişletme stratejilerine yönelirler. İşletmeler, üründe sürekli gelişmeler veya ürün performansı yoluyla mevcut tüketicileri tatmin ederek gelişim ve başarı sağlarlar. Bu alanda yapılan yatırımlar daha az risk içermekte ve hızlı sonuç vermektedir (Kılıç, 2013: 71).

2.1.3.3. Ürün Yeniliği

Yeni ürünü/hizmeti piyasaya sürmek ya da bunların içeriğinde ya da kullanım amacında önemli değişimler yapılması olarak tanımlanmaktadır. Ürün ve hizmetlerdeki geliştirmeler ürünün teknik özelliklerinde, yazılımında, bileşenlerinde ya da diğer fonksiyonel özelliklerinde de olabilir (Ecevit Satı, 2013: 65). Ürün inovasyonları çoğunlukla teknoloji yönelimli işletmelerde yapılmakta ve işletmelerin sahip olduğu rekabetçi durumlarını geliştirmelerine yardımcı olup pazardaki varlıklarını sürdürmelerini sağlamaktadır (Kılıç, 2013: 62). Yeni ve farklı ürün geliştirilmesi veya var olan üründe farklılık, yenilik ve değişiklik yapılarak ürünün pazara sunulması olarak ifade edilir. Ürün yeniliği işletmenin pazardaki başarısının bir işaretidir (Elçi, 2007: 3- 5). Ürün yeniliği, yeni bilginin başarılı kullanımını içermektedir. Ar-Ge, teknik tasarım, yönetim, üretim ve yeni/gelişmiş ürünün pazarlamaya yönelik ticari faaliyetleri kapsamaktadır (Kılıç, 2013: 63).

Ürün yeniliği yeni ürün veya mevcut ürünlere uyarlamaların yapılması şeklinde olabilir ya da tamamıyla farklı yeni ürün çizgisini yakalayarak da yapılabilir. Yeni ürün ve hizmetler müşteri kazanmak, yeni pazar ve pazarı genişletebilmek amacıyla da tasarlanmaktadır (Ecevit Satı, 2013: 67). Ürün yeniliğine, cep telefonlarında bulunan kameralar örnek olarak verilebilir.

71

2.1.3.4. Hizmet Yeniliği

Bir işletmenin pazara sunduğu ve alıcıların elde ettiği faydalar, hizmet olarak adlandırılır. İşletmeler tarafından hizmet ve ürün sunulabildiği gibi, sadece ürün ya da sadece hizmet sunabilir. Örneğin havalimanları hizmet sunar. Hizmet inovasyonu, yeni tasarımlar ile pazarlama yöntemlerinin geliştirilmesi ya da tasarımların uyarlanarak kullanılmasıyla firmanın rekabet gücünün yükseltilmesidir. Yeni ya da değiştirilmiş hizmet sistemindeki yenilikler ve farklılıklar, hizmetlerin sunulmasında yeni teknoloji kullanılması hizmet inovasyonunu doğurmaktadır. Bu yenilikler firmaların teknolojik örgütsel yetenekleri ve insan kaynakları becerilerini arttırarak yeniden yapılanmalarını gerektirmektedir. Ürün inovasyonundan farkı vardır bu da sunulan hizmetlerin daha çok müşteri çekecek şekilde değiştirilmesi ve farklılaştırılması hizmet inovasyonudur (Ecevit Satı, 2013: 72). Örneğin Havayolu firmalarının elden bilet alım hizmetini internetten veriyor olması ya da havalimanında self servis teknolojisiyle sunulan hizmetler bir hizmet inovasyonudur.

Hizmet inovasyonunda hizmet dağıtım süreçleri müşteri beklentisini karşılayıp karşılamadığı kontrol edilmelidir. Hizmet inovasyonu müşteri sadakatini sağlamak amacıyla müşteri sorunlarının çözümüne odaklı olmalıdır. İşletme daimi müşterilerine yeni inovasyonlar sunmazsa müşterilerin, güven ve bağlılık özelliği kalmayacak ve onların algılama risklerinin yönetimi zorlaşacaktır. Pazar trendlerine uygun olarak yenilik yapılmazsa hizmet alan müşteri, hizmet yenilikleri yapan diğer işletmeleri tercih edecektir (Ecevit Satı, 2013: 72).

2.1.3.5. Süreç Yeniliği

Yeni ve farklı üretim dağıtım yöntemlerinin geliştirilmesi veya var olan yöntemlerin iyileştirilip geliştirilmesidir. "Üretim faaliyetlerinde yapılan değişikliklerle sınırlı kalmayıp, işletme faaliyetleri kapsamında olan tüm süreçlerin gözden geçirilerek iyileştirilmesi, yapılandırılması ve geliştirilmesiyle köklü değişiklikler yapılması" olarak tanımlanmaktadır. İş süreçlerinin performanslarını arttırmak amacıyla radikal yöntemler uygulama olarak ifade edilmektedir (Ecevit Satı, 2013: 73).

72

Süreç yeniliği üretimde, maliyetleri azaltarak, kaliteyi koruyarak ve arttırarak firmaya katkı sağlamaktadır. Süreç yeniliği işletmelerde verimliliği arttırmaya yardımcı olmaktadır. Süreç yeniliği, tedarik depolama, siparişleri yerine getirme, yeni ürün geliştirme, müşteri hizmetleri, satın alma, teslimat, stok yönetimi gibi işletmede yapılan işlerin tümününün yeni yöntemlerle yapmak ve maliyetlerin azaltılmasıyla verimliliğin arttırılmasının hedeflendiği tüm yenilikçi uygulamaları içermektedir (Kılıç, 2013: 66). Örneğin havayolu firmalarında uçaktan yolcu indirilmesi, uçağın temizlemesi, yeni yolcuların uçağa alınıp kalkış süresinin düşürülmesi, kısa mesafelerde bagaj hizmetinin olmaması, elektronik bilet kesme sistemi gibi uygulamalar süreç yeniliğidir.

2.1.3.6. Pazarlama Yeniliği

Firma müşteri ihtiyaçlarına en iyi şekilde cevap vermek, satışlarını arttırmak, müşterilerin yeni pazarlara veya yeni pozisyonlara kaydırılması için "ürün tasarımı veya paketinde, ürünün pazarda yerini bulmasında, ürün promosyonunda veya ürünün fiyatlandırılmasında yeni ve farklı tasarımların geliştirilerek pazarlama yöntemlerinin kullanılıp var olanların iyileştirilip geliştirilmesi" olarak tanımlanmaktadır (Gümüş, Dayal ve Bilim, 2014: 40).

Pazarlama yeniliği yapılırken üç aşama izlenmelidir. Bunlar; ürün/hizmet keşfi, geliştirilmesi ve dağıtımıdır. Keşfetme aşamasında hedef kitlenin sorunlarının belirlenerek önerilerin belirlenmesidir. Geliştirme aşamasında ise bilinen sorunlara alet ve çözüm ve geliştirilmesidir. Dağıtım aşamasında, dağıtım anlık olmadığından, aralıksız olarak devam ettirilmesi gerekir (Gümüş, Dayal ve Bilim, 2014: 40). Havayolu hizmetlerinde pazarlama yeniliğine havayolu firmalarının üyelik kartına indirimli fiyatlar uygulaması örnek verilebilir.

2.1.3.7. Organizasyonel (Örgütsel) Yenilik

İşletmenin ticari uygulamaları, işyeri organizasyonları, iş yapış yöntemleri ya da dış ilişkilerinde ileri yönetim tekniklerin kullanılması ve yeni ya da büyük çapta değiştirilmiş kurumsal stratejilerin uygulanması olarak tanımlanmaktadır. İşletmeler örgütsel yeniliği rekabet avantajı sağlamak, yönetimsel maliyetleri düşürerek

73

performansı iyileştirmek, iş tatmini ve emek verimliliğini arttırmak ya da arz maliyetlerini düşürmek için yapar. İşyeri kuruluşlarının dış ilişkilerde yeni örgütsel yöntemlerin ilk kez kullanılması firmanın ticari uygulamalarını kapsar. Örgütsel yeniliğin ayırt edici özellikleri arasında firmada önceden kullanılmamış ve yönetimin stratejik kararlar alması sonucunda örgütsel yöntemler (işyeri organizasyonu, ticari uygulamalar veya dış ilişkilerde) vardır (Gümüş, Dayal ve Bilim, 2014: 38-40).

Organizasyonel yenilik aşağıdaki değişimlerle ortaya çıkmaktadır (Ecevit Satı, 2013: 83):

o Örgüt yapısının değiştirilmesi,

o İleri yönetim tekniklerinin uygulanması

o Yeni veya değiştirilmiş stratejilerin uygulanması.

Bir firmanın dış ilişkilerinde yeni örgütsel yöntemler; araştırma kuruluşları veya müşterilerle yeni işbirliği türlerinin ortaya çıkması; tedarikçilerle birleşme yöntemleri, üretim, dağıtım, tedarik, yardımcı hizmetlerdeki ticari faaliyetlerin ilk kez dışarıdan sağlanması, işe alım veya taşerona verilmesi gibi, diğer firmalar veya kamu kurumlarıyla ilişkilerin yeniden organize edilmesini kapsar (Ecevit Satı, 2013: 85).

Havalimanlarının araştırma ve üretiminin dış kaynaklardan tedarikçi ve taşeronlar aracılığıyla sağlanması örnek olarak verilebilir.

2.1.3.8. Sosyal Yenilik

Toplumsal sorunların çözümü için geliştirilen ve uygulama fırsatı bulan yeni yaklaşımlar, uygulamalar, iş modelleri, yapılanma, ve süreçleri ifade eder. Toplumun tümüne fayda sağlayacak değişiklik, yenilik, iyileştirme faaliyetlerinin uygulanması ve geliştirilmesini ifade etmektedir. Sosyal yenilik, öteki yenilik türlerinden ayrılmaz. Toplumsal yeniliğin yetersiz kalması halinde diğer yenilik faaliyetleri toplumsal ve ekonomik şartların iyileştirilmesine katkı sağlamaz. Sosyal yenilik eko-inovasyon gibi kavramları içinde barındırır (Ecevit Satı, 2013: 86).

Sosyal yenilikler; sosyal sorunların çözümüne yönelik olarak sosyal girişimin temelinde, sosyal girişimcilerin ortaya koyduğu yeni yöntem, yapı ve araçlarını işaret

74

etmektedir. Sosyal girişimlerin toplumun farklı kesimlerine ulaştırılıp işbirliği yapılarak geniş kitlelere erişmesi sosyal faydanın sağlanması açısından önemlidir (Ecevit Satı, 2013: 86).

Sosyal yeniliklerin genel nitelikleri (Ecevit Satı, 2013: 86) o Uzun ömürlüdür ve dayanıklıdır.

o Toplumun çeşitli unsurları aynı çatı altında toplayabilir. o Sosyal girişimleri gerekli kılmaktadır.

o Negatif ve pozitif sonuçlarıyla büyük toplumsal kesimleri etkiler. o Sosyal problemlerin uzun vadeli analizini gerektirmektedir. o Sosyal farkındalık ve desteğe gereksinim duyulmaktadır.

o Teknoloji ve medya gibi altyapı faktörleriyle desteklenmeyi gerektirir.

2.1.3.9. Ekolojik Yenilik

Eko-inovasyon, ürün, hizmet, süreç ve sistemlerin çevreye olumsuz etkilerinin azaltılarak veya tamamıyla giderilerek yeniden yaratılması çabasıdır. Eko- inovasyon, verimli kaynak kullanımı ile üretim maliyetini, kirlilik denetimi ile çevresel maliyetleri azaltmakta, imaj pazarlama ve paydaş ilişkilerinde sağladığı gelişmelerle işletmenin pazardaki rekabet gücünü arttırmaktadır. Çevreye yapılan tahribatın boyutlarının artması ve sürdürülebilir yaşamın sağlanabilmesi için gereklilik haline gelmiştir (Ecevit Satı, 2013: 91).

İşletmelerin eko inovasyonda aktif görev almaları için iş birliğine gidilmeli; işletmeler, hükümetler, tüketiciler arasında bir ortaklık oluşmalıdır. Bunun sağlanmasında, işletmelerin eko-inovasyon konusunda aktif ve kararlı olması ve eko inovasyonu hedefleyen yasal düzenlemelerin geliştirilmesi, pazara yönelik araçların kullanılması önemli başlıklar olarak gösterilebilir. Önceleri çevre koruma tedbirlerinin ve düzenlemelerin maliyetli yatırımlar gerektirmesinden dolayı rekabeti engelleyici girişimler olduğu düşünülmüştür. Toplumsal çevre bilincinin artmasıyla işletmeler eko- inovasyon yapmaktadır. Yapılan bazı çalışmalarda eko inovasyonun işletmelerde rekabet ve ekonomik performans açısından avantaj sağladığı sonucuna varılmıştır. (Ecevit Satı, 2013: 92).

75

2.1.3.10. Teknolojik ve Teknolojik Olmayan Yenilikler

Teknolojik yenilik, teknolojik süreç ve ürün yeniliklerini kapsamaktadır. Ürün, fiziksel ürünü ve hizmeti ifade etmektedir. Teknolojik ürün yenilikleri, tüketiciye iyileştirilmiş veya yeni hizmetler sunulması için performans özellikleri arttırılmış bir ürünün geliştirilmesi ve ticarileştirilmesini ifade etmektedir (Ecevit Satı, 2013: 95).

Teknolojik olmayan yenilik, yeni ve etkin iş yapma yöntemlerinin uygulanması ve geliştirilmiş olan ürün ya da hizmetin daha çok müşteri çekecek şekilde tasarlanması ve pazarlanmasını gerektirmektedir. Örgütsel yenilik ve pazarlama yeniliği bu sınıfa girmektedir (Ecevit Satı, 2013: 95).