Arasındaki Ahlaki Yargı Farklılıklarının
İncelenmesi
Hatice Büşra ARMAĞAN
1Yrd. Doç. Dr. Aylin SÖZER ÇAPAN
2Günümüzde eğitim artık anne karnında başlayıp doğumdan itibaren devam eden bir süreç halinde ilerlemektedir. Çocuk büyüdükçe bulunduğu ortam da ona bağlı olarak değişir. İlk girdiği ortam ailesi olduğu için eğitimi doğumdan sonra burada devam eder. Çocuğun bu dönemde gözle görülür bir şekilde fiziksel gelişimi hızla ilerlemektedir. Aynı zamanda ahlaki gelişimin de temellerinin atıldığı okul öncesi dönemde ailenin rolü büyük önem taşımaktadır.
Kolhberg’e göre ahlak, bilişsel bir yapı olup bu yolda iyi-kötü ve doğru-yanlış konularda bilinçli yargılamayı, karar vermeyi ve bu karar doğrultusunda davranışta bulunmayı içerir (Arnold, 2000, Akt: Ekşi, 2006). Ahlak gelişiminin tanımına bakıldığında Piaget’e göre, bilişsel gelişim gibi birbirini izleyen dönemler halinde ortaya çıkmaktadır ve çocuğun çevreyle etkin etkileşimi ahlak gelişimini de etkilemektedir (Özdemir, 2003). Ahlaki gelişim bilişsel gelişime paralel olarak ilerler. Bir duruma ahlaki bir çerçeveden yaklaşmak, aynı zamanda değerlendirmek, neden sonuç ilişkisi kurmak, davranışın zararlı olup olmadığını tanımlamak bilişsel bir yaklaşım gerektirmektedir. Bu iki gelişimin paralelliğine değinen ilk kuramcı Dewey’dir. Dewey’in ahlaki gelişim üzerindeki çalışmaları kuramsal düzeyde kalmıştır (Çağdaş ve Seçer, 2002).
Kohlberg ahlaki gelişimi üç büyük düzeyde ele almış, bilişsel gelişim ile paralelliğini savunmuştur. Yaptığı çalışmalarda hikâyelere yer veren kuramcı, bu hikâyelerde geçen olayların yorumlarını değerlendirip kişilerin göstermiş olduğu gerçeklere önem vermiştir (Aydın, 2003).
1 İstanbul Aydın Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü
İlkokul Birinci Sınıfa 60-66 Aylık Başlayan Çocuklar İle 70-72 Aylık Başlayan Çocuklar Arasındaki Ahlaki Yargı Farklılıklarının İncelenmesi
Piaget de çocukların problemlere yaklaşımlarını ahlaki yargı boyutlarında ele alıp iki dönemde incelemiştir:
Dışa bağlı dönem: 10 yaştan önceki çocuklar bu dönemde kuralları gözleri kapalı kabullenirler. İşlenen bir suçtaki görünen zarar istemeden de yapılmış olsa, çocuk için büyük bir suç teşkil etmektedir (Özdemir, 2003). Özerk dönem: Bu dönemde bulunan çocuklar kuralların değişmezliğinin aslında anlaşma ile değişebileceğini fark ederler. Okul çağı çocuklarının ben merkezleri azaldıkça başkalarının haklarına daha çok dikkat etmeye başlarlar (Gander, 1998).
Yeni eğitim sisteminde 2012-2013 yılları arasında 60-66 aylık çocukların okula başlamaları için izin verildiği görülmüştür. Okula başlama ile ilgili gelişimsel anlamda erken görülen süreçte MEB gerekçesine göre; 60-66 ay arasındaki çocukların velisinin yazılı isteği ile gelişim yönünden hazır görüldüğü anlaşılan çocukların ilkokula devamları sağlanabileceği MEB gerekçesinde söylenmiştir. Gelişim yüzünden hazır olmadığı düşünülen çocuklar da okul öncesi eğitim kurumlarına yönlendirilecektir. Ayrıca, gerekçelerden biri de okul öncesi eğitimde 48-60 ay arası çocuklar için 2013 yılı sonuna kadar belirlenmiş olan yüzde 100 okullaşma hedefidir. Okul öncesi eğitim için 30 Eylül 2012 tarihi itibariyle 37-66 ay arasındaki çocukların anaokulunda veya uygulama sınıflarında, 48-66 ay arasındaki çocukların ise anasınıflarında eğitim almaları sağlanması öngörülmüştür (MEB, 2012).
Bu çalışma, ilkokul birinci sınıfa 60-66 aylık başlayan çocuklarla 70-72 aylık başlayan çocukların ahlaki yargıları arasındaki bir farklılığın olup olmadığını belirlemek amacı ile yapılmaktadır.
Araştırmada genel tarama modellerinden ilişkisel tarama modeli kullanılacaktır. Veri toplama aracı olan ahlaki yargı ölçeği 2005 yılında SÖZER ÇAPAN tarafından geliştirilmiş ve Piaget’nin gelişim kuramına paralel olarak hazırlanmış Likert tipi bir ölçektir (Sözer Çapan, 2005).
Hatice Büşra ARMAĞAN, Yrd. Doç. Dr. Aylin SÖZER ÇAPAN
Kişisel bilgi formu: Örneklemde yer alan çocukların doğum tarihini, cinsiyetini, kardeşi olup olmadığını, ailede kaçıncı çocuk, okul öncesi eğitim alıp almadığını, anne ve babasının öğrenim durumunu öğrenmek amacıyla araştırmacı tarafından hazırlanmıştır (Sözer Çapan, 2005). Ahlaki yargı ölçeği: Araştırmacı tarafından geliştirilen bu ölçeğin oluşturulması sırasında ilk olarak ahlaki gelişim ile ilgili literatür çalışması yapılmış, ahlak gelişimi ile ilgili bazı olumlu ve olumsuz davranışlar listelenmiş, bu davranışların doğru ve yanlış ahlaki çıkarımlarının kültüre ve duruma göre farklılıklar gösterdiği tespit edilmiştir. Daha sonra Piaget ve Kohlberg’in yaptığı çalışmalar göz önüne alınarak hikâyeleştirme tekniğinin kullanılmasına karar verilmiştir (Sözer Çapan, 2005).
Araştırmacı tarafından “İkilem”, “Paylaşım”, “Kasti Kaza”, “Yardımlaşma”, “Kurala uyma” alt boyutlarına uygun hikâyeler oluşturulmuştur. Daha sonra uzmanlara gösterilerek her alt boyut için bir hikâyeye karar verilmiştir. “Kasti Kaza” alt boyutu için Cesur’un (Cesur, 2003, Akt. Çapan, 2005) araştırmasında kullandığı hikâye aynen alınmıştır (Sözer Çapan, 2005). Her hikâye için konusuyla ilgili resimli kartlar ve oyuncaklar hazırlanmıştır. Çocukların her hikâye ile ilgili yargılarını belirlemek amacıyla ikişer soru sorulmuştur. Ölçek hazırlandıktan sonra 20 çocuk üzerinde pilot çalışma yapılmıştır. 20 çocukla yapılan pilot çalışma sonrası, herhangi bir sorun olmadığı tespit edilerek ölçeğin geçerlik ve güvenilirlik çalışması için diğer uygulamalara başlanmıştır (Sözer Çapan, 2005).
Ölçeğin geçerli olup olmadığını sınamak için faktör analizi, alt boyutları arasındaki ilişkiyi belirleyen ilgili analiz, madde-toplam ve madde-kalan korelasyon analizi, madde ayırt edicilik düzeyi analizi yapılmıştır. Ölçeğin güvenilir olup olmadığını sınamak için iç tutarlılık analizleri ve iki ayrı uzman tarafından (hakemler arası) değerlendirmeler yapılmıştır. Aynı anda iki uzman tarafından puanlanan 78 adet uygulama yer almaktadır. Puanlamayı yapan diğer kişi alan bilgisi yeterliliğine sahip Marmara Üniversitesi Araştırma Görevlilerinden bir doktora öğrencisidir (Sözer Çapan, 2005).
İlkokul Birinci Sınıfa 60-66 Aylık Başlayan Çocuklar İle 70-72 Aylık Başlayan Çocuklar Arasındaki Ahlaki Yargı Farklılıklarının İncelenmesi
Ahlaki Yargı Ölçeği’nin geçerlilik ve güvenilirlik çalışması sonucunda, maddelerin 5 alt boyut içinde toplandığı ve ölçeğin %80 oranında ahlaki yargı düzeyini ölçebilir nitelikte bir ölçek olduğu sonucuna varılabilmiştir. Maddelerin hangi alt boyutlar içinde yer aldığını belirlerken minimum açıklama yüzdesi 50 olarak kabul edilmiş ve her bir hikâyeye ait maddelerin ilgili alt boyut içinde yer aldığı tespit edilmiştir. Ölçeğin alt boyutları arasındaki ilişki istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur. Ölçeğin Cronbach Alfa değerinin. 69 olarak sınırda görülmesi madde sayısının azlığından kaynaklanmış olabilir (Sözer Çapan, 2005).
Araştırmanın evreni İstanbul ilinde bulunan 60-66 ve 70-72 aylık okula başlamış çocuklardan oluşacaktır. Araştırmanın örneklemi rastgele örneklem seçme modeline göre belirlenecektir. Çalışmanın örneklem grubunda resmi ve özel okullar yer alacaktır.
Anahtar Kelimeler: Ahlak gelişimi, ahlaki yargı, okula başlama yaşı Kaynakça
Aydın, M. Z. (2008). Okulda ahlak eğitimi ve ahlak öğretiminde örnek
olay incelemesi yöntemi. (1. Baskı). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
Çağdaş, A., Arı, R. ve Zarife, S. (2002). Çocuk ve ergende sosyal ve ahlak
gelişimi. Nobel.
Çapan, S. A. (2005). 3-11 yaş çocuklarının ahlak gelişimlerinin Piaget’nin
Ahlaki Gelişim Kuramı’na göre incelenmesi. (Yüksek lisans tezi).
Marmara Üniversitesi, İstanbul.
Ekşi, H. (2006). Bilişsel Ahlak Gelişimi Kuramı: Kohlberg ve Sonrası.
Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi.
Gander, M. J. (2011). Çocuk ve ergen gelişimi. Altın Kitap.
Özdemir, M. Ç. (2003). Öğretmenlik mesleğine giriş. (1. Baskı). Ankara: Asil Yayın Dağıtım
http://www.meb.gov.tr/haberler/2012/12YillikZorunluEgitimeYonelik Genelge.pdf