Habibe BOZDAĞ
1Yrd. Doç. Dr. Aylin SÖZER ÇAPAN
2En geniş anlamda aile; “evlenme, kan veya evlat edinme bağlarıyla birbirine bağlanmış, aynı evde yaşayan, aynı geliri paylaşan, oynadıkları çeşitli roller çerçevesinde (karı-koca, ana-baba, evlat-kardeş) birbirlerine etki eden kendilerine özgü bir görgüyü yaşatıp sürdüren insanların topluluğudur.” (Hasipek, 1990). Türk Dil Kurumu Bilim ve Sanat Terimleri Ana Sözlüğü’nde ise aile; “evlilik ve kan bağına başka deyişle karı-koca, ana-baba-çocuklar, kardeşler vb. arasındaki ilişkilere dayalı olan bir toplum çekirdeği” olarak tanımlanmaktadır (TDK, 2009).
Aile katılımı çalışmaları, ailelerin, çocuklarıyla birlikte olma fırsatını yakaladıkları, çocuklarının ilgi ve yeteneklerini keşfetmelerini ve geliştirmelerini gözlemleme sansı buldukları ve çocuklarının gelişimlerine önemli katkılar yapmalarına olanak sağlayan çalışmalardır. Bu çalışmalar sırasında, aileler, çocuklarının mutlu ve başarılı olmalarını sağlamayı, okul ve aile ortamı arasında bağlantı kurmayı, yeni beceriler kazanmayı, daha bilinçli iletişimi desteklemeyi, okulda yapılanlardan haberdar olmayı, etkin olarak eğitim programına katılmayı ve eğitimin kalitesini ve sürekliliğini artırmayı sağlamaktadırlar.
Okulöncesi dönemde, çocuğun eğitiminde başarı sağlanması, çocuğun okulda aldığı eğitimin, aile tarafından desteklenmesi ve pekiştirilmesine bağlıdır. Bu nedenle, gerçekleştirilen eğitim etkinliklerinin tümüne ailelerin katılımının artırılması gerekmektedir. Okul ve yaşam arasında böyle bir kaynaşmanın sağlanması ve ailelerin okul içinde gerçekleştirilen eğitimden haberdar olmaları büyük önem taşımaktadır. Aile katılımı konusunda gerçekleştirilecek planlı ve programlı etkinlikler eğitimcileri ve aileleri çok daha olumlu sonuçlara ulaştırmaktadır. Okulöncesi dönemde de, aile katılımı özel bir öneme sahiptir. Çocuk, ailesi ile bir bütündür. Okulöncesi
1 İstanbul Aydın Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü
İlköğretim ve Okul Öncesinde Yapılan Aile Katılımı Çalışmalarının İncelenmesi
eğitimin amaçları belirlenirken, çocuk tek basına düşünülmemeli, başarılı bir okulöncesi eğitim için aile katılımı sağlanarak anne-baba da eğitim süreci içine alınmalıdır. Bu bağlamda aile katılımı, çocukların sağlıklı gelişimlerini sürdürebilmesi ve okula hazırlanması amacı ile düzenlenen eğitim etkinliklerini gerçekleştirmek için, okul personeli ve aile bireylerinin birlikte çaba göstermesidir (Cavkaytar, 2000, s. 136).
Okul-aile ilişkileri ilköğretimi, orta ve yükseköğretimden ayıran en önemli iki temel özellik, “ilköğretimin ilk ve zorunlu öğretim basamağını oluşturmasıdır.” Bu özellikler, aynı zamanda ilköğretimde, bireysel ve toplumsal gereksinimlerin sürekli dikkate alınmasını gerektirir. İlköğretim, “öğrencileri yaşama ve üst öğrenime hazırlama” işlevi de yüklenmiştir (MEB, 2004). Öğrenci özellikleri, ilköğretimden beklenen işlevler, bu öğrenim düzeyinde, öğrenci aileleriyle etkili işbirliğini zorunlu kılmaktadır. Bu olgu, ilköğretimde okul-aile ilişkilerini bilimsel düzeyde araştırılması gereken bir sorun haline getirmiştir. Aile ile okulun toplumsal ilişkiler süreci, deneme-yanılma yoluyla gerçekleştirilecek uygulamalara bırakılamayacak kadar önemli, çağdaş, yönetsel ve demokratik bir etkinlikler bütünüdür. İlköğretim 6-14 yaşlar arası çağ nüfusunun öğrenimini kapsayan, temel ve zorunlu öğretim basamağı olduğundan bu düzeyde, öğrencinin karar, eylem ve davranışlarından birinci derecede ailesi sorumludur. Çünkü bu öğrenim düzeyindeki öğrenciler çocuk olarak kabul edilmektedir (Birleşmiş Milletler, 1995). Okul-aile ilişkilerinin temel amaçları; etkili ve verimli öğrenme süreçlerinin gerçekleştirilmesi, ailenin eğitime ilişkin bakış açısının olumlu yönde değiştirilmesi, öğrencinin öğrenme etkinliklerine güdülenmesi, benlik saygısının geliştirilmesi, öğrencinin çevreyi tanıması, ilgilenmesi, çevreyle etkin bir bütünleşmeyi gerçekleştirmesi ve çevrenin olumsuz etkilerinden korunmasında aileyle anlamlı işbirliği şeklinde sıralanabilir (Beler, 1993; Burns, 1990; Gül, 1998; Özçınar, 2003; Uluğ, 1990).
Günümüz eğitim sisteminde aile katılımının günden güne önem kazandığı görülmektedir. Halen okul öncesi eğitim kurumlarında uygulanmakta olan “Okul Öncesi Eğitim Programı” aile katılımı çalışmalarını da içermektedir. Yapılan çalışmanın, okul öncesi eğitimde uygulanan aile katılımı çalışmalarının ilköğretim eğitiminde etkilerinin ortaya koyulması acısından alanda önem taşıdığı düşünülmektedir. Sonuç olarak
Habibe BOZDAĞ, Yrd. Doç. Dr. Aylin SÖZER ÇAPAN
bu çalışma ile günümüz eğitiminde önemli bir kavram olan okulöncesi eğitimin sosyal beceriler, öz düzenleme becerileri, duygusal zekâ ve aile katılımına etkileri, bireyin temel yasam becerilerini kazandığı ilköğretim kurumlarında incelenmiştir. Bu yönleriyle araştırmanın ülkemizde gerek ilköğretim ve okulöncesi eğitim programlarının geliştirilmesi gerekse okul öncesi eğitimin yaygınlaştırılması ile ilgili çalışmalara ışık tutacağı ayrıca araştırma sonuçlarının ülkemizde yapılan okulöncesi eğitimin yaygınlaştırma çalışmalarına da kaynak niteliği taşıyacağı düşünülmektedir.
Problem Cümlesi
İlköğretim ve okulöncesinde yapılan aile katılımı çalışmaları nelerdir?
Amaç
Araştırmanın genel amacı, ilköğretim ve okul öncesinde yapılan aile katılımı alanında işlenen çalışmaların istatistiksel olarak anlamlı farklarının bulunup bulunmadığını belirlemektir.
Yöntem
Bu çalışma sırasında, nitel veri toplama yöntemlerinden yarı- yapılandırılmış görüşme tekniği ve kişisel bilgi formundan yararlanılması düşünülmektedir. İlköğretim ve Okul Öncesi Eğitim kurumlarındaki uygulanan aile katılım çalışmalarının öğretmen görüşlerine dayalı olarak değerlendirilmesini amaçlayan bu araştırma, tarama modelinde nitel bir çalışma olarak düşünülmektedir. Araştırma verileri, nitel veri toplama yöntemlerinden yarı-yapılandırılmış görüşme tekniğiyle toplanıp, verilerin çözümlenmesinde öncesinde kriter tablosu çıkarılarak betimsel analiz tekniği kullanılması verilerin sayısal çözümlemesinde frekans kullanılarak, bulguların nicel olarak sunulması düşünülmektedir.
İlköğretim ve Okul Öncesinde Yapılan Aile Katılımı Çalışmalarının İncelenmesi
Kaynakça
Cavkaytar, A. (2000). Okulöncesi eğitimde okul, aile, çevre işbirliği:
okul öncesi eğitimin ilke ve yöntemleri. Şefik Yaşar (Ed.). Eskişehir
Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayınları.
Hasipek, S. (1990). Özel durumlarda beslenme. Ankara: Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Ev Ekonomisi Yüksekokulu Yayını. Özbaş. M. ve Badavan. Y. (2009). İlköğretim okulu yöneticilerinin okul-
aile ilişkileri konusunda yapmaları gereken ve yapmakta oldukları işler.
Özçınar, Z. (2003). Öğretmen-öğrenci-velilerin iletişimsel yeterlikleri ve
öğrenci başarısıyla olan ilişkisi. (Yayımlanmamış doktora tezi).
Ankara Üniversitesi, Ankara.
Uluğ, F. (1990). Türk milli eğitim sisteminde örgütlenme ve örgütsel yapı. Ankara: TODAİE-KAYA-M Y 005.
Üstün, E. ve Ural, O. (2010). Aile eğitimi ve erken çocukluk eğitiminde
aile katılım çalışmaları. Ankara: Anı Yayınları.
Vural, D. E. (2012). Okul öncesi eğitimin ilköğretime etkisinin aile katılımı
ve çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. (Doktora tezi). Dokuz