Öğrencilerin ilk açık-uçlu soruya verdikleri cevaplar analiz edildiğinde, toplam 242 ifadenin yer aldığı ve bu ifadelerin 15 ana tema etrafında yoğunlaştığı görülmektedir. Tablo 9, öğrenci ifadelerinin frekanslarını ve yüzdelerini sunmaktadır. Buna göre, Fen Bilgisi dersini sevme nedenleri arasında öğrencilerin sıraladığı ilk beş sebep şunlardır: (1) Zevkli bir derstir (n=59; %24.38), (2) Deney yapmayı seviyorum (n=47; %19.42), (3) Öğretmenimiz çok güzel anlatıyor (n=39; %16.11), (4) Öğretmenimi seviyorum (n=22; %9.09) ve (5) Gerekli bir derstir (n=17; %7.02).
Tablo 9: Fen Bilgisi Dersini Çok Seviyorum. Çünkü . . .
f %
1 Zevkli bir derstir 59 24.38
2 Deney yapmayı seviyorum 47 19.42
3 Öğretmenimiz çok güzel anlatıyor 39 16.11
4 Öğretmenimi seviyorum 22 9.09
5 Gerekli bir derstir 17 7.02
6 Problem çözmeyi seviyorum 15 6.19
7 Önemli bir derstir 10 4.13
8 İlgi çekici bir derstir 9 3.71
9 Başarılı olduğum için 6 2.47
10 Fazla ders işlemiyoruz 6 2.47
11 Matematiğe yönelik olduğu için 5 2.06
12 Kolay bir derstir 2 0.82
13 Öğretici bir ders 2 0.82
14 Konu anlatmayı seviyorum 2 0.82
15 Araştırmaya dayalı bir ders 1 0.41
Toplam 242 100
Öğrencilerin ikinci açık-uçlu soruya verdikleri cevaplar analiz edildiğinde, toplam 87 ifadenin yer aldığı ve bu ifadelerin 15 ana tema etrafında yoğunlaştığı görülmektedir. Tablo 10, öğrenci ifadelerinin frekanslarını ve yüzdelerini sunmaktadır. Buna göre, Fen Bilgisi dersinden nefret etme nedenleri arasında öğrencilerin sıraladığı ilk beş sebep şunlardır: (1) Öğretmenimi sevmiyorum (n=17; %19.54), (2) Zor bir ders (n=13; %14.94), (3) Sıkıcı bir ders (n=10; %11.49), (4)
Deney yapmıyoruz (n=7; %8.04) ve (5) Matematik ağırlıklı olduğu için (n=7; %8.04).
Tablo 10: Fen Bilgisi Dersinden Nefret Ediyorum. Çünkü . . .
f %
1 Öğretmenimi sevmiyorum 17 19.54
2 Zor bir ders 13 14.94
3 Sıkıcı bir ders 10 11.49
4 Deney yapmıyoruz 7 8.04
5 Matematik ağırlıklı olduğu için 7 8.04
6 Anlayamıyorum 7 8.04
7 Problem çözmeyi sevmiyorum 6 6.89
8 Öğretmenden korkuyorum 4 4.59
9 Öğretmenimiz çok ödev veriyor 4 4.59
10 Çok formül var 3 3.44
11 Başarısızım 3 3.44
12 Deney yapmayı sevmiyorum 2 2.29
13 Çok problem çözüyoruz 2 2.29
14 Fikrimiz alınmıyor 1 1.14
15 Grupla çalışmıyoruz 1 1.14
Toplam 87 100
Öğrencilerin üçüncü açık-uçlu soruya verdikleri cevaplar analiz edildiğinde, toplam 335 ifadenin yer aldığı ve bu ifadelerin 15 ana tema etrafında yoğunlaştığı görülmektedir. Tablo 11, öğrenci ifadelerinin frekanslarını ve yüzdelerini sunmaktadır. Buna göre, Fen Bilgisi dersinin işlenmesinde tercih edilen yol ve yöntemler arasında öğrencilerin sıraladığı ilk beş yaklaşım şunlardır: (1) Deney yöntemi (n=144; %42.98), (2) Problem çözme yöntemi (n=38; %11.34), (3) Düz anlatım yöntemi (n=34; %10.14), (4) Örnek olay yöntemi (n=32; %9.55) ve (5) Öğretmen tutumu (ilgi, sınıfa hakimiyet, seviyeye uygun anlatım, eşit davranma, öğrenci merkezli olma) (n=28; %8.35).
Tablo 11: Fen Bilgisi Dersi Nasıl İşlenirse, Daha İyi Öğrenirim?
f %
1 Deney yöntemi 144 42.98
2 Problem çözme yöntemi 38 11.34
3 Düz anlatım yöntemi 34 10.14
4 Örnek olay yöntemi 32 9.55
5 Öğretmen olumlu tutumu (öğrenci merkezli olma) 28 8.35
6 Teknolojik araçların kullanımı 18 5.37
7 Gezi-gözlem yöntemi 15 4.47
8 Gösteri yöntemi 9 2.68
9 Tekrar yaparak 5 1.49
10 Grup çalışması 4 1.19
11 Araştırma inceleme yöntemi 2 0.59
12 Soru cevap yöntemi 2 0.59
13 Çalışma yaprakları ve testler 2 0.59
14 Bilgisayar destekli öğretim 1 0.29
15 Oyunlarla 1 0.29
BÖLÜM 5
SONUÇ VE ÖNERİLER
Bu bölümde bu araştırmada elde edilen sonuçlara ve bu sonuçlar doğrultusunda geliştirilen önerilere yer verilmektedir. Araştırmanın sonuçları, araştırmanın alt problemleri göz önünde bulundurularak özetlenmektedir.
5.1. Sonuçlar
Bu araştırmada elde edilen sonuçlar aşağıdaki altı madde halinde özetlenebilir. Söz konusu bu sonuçlar araştırmadaki açık-uçlu sorulardan elde edilen verilerle de desteklenmektedir:
1. Öğrencilerin Fen Bilgisi dersine ilişkin tutumları genel olarak olumludur. 2. Özel okullarda öğrenim gören öğrencilerin Fen Bilgisi dersine ilişkin tutumları devlet okullarındaki öğrencilere kıyasla daha olumludur.
3. Erkek öğrencilerin Fen Bilgisi dersine ilişkin tutumları kız öğrencilere kıyasla daha olumludur.
4. Öğrencilerin Fen Bilgisi dersinin öğretimine ilişkin tutumları genel olarak olumludur.
5. Özel okullarda öğrenim gören öğrencilerin Fen Bilgisi dersinin öğretimine ilişkin tutumları devlet okullarındaki öğrencilere kıyasla daha olumludur.
6. Kız ve erkek öğrencilerin Fen Bilgisi dersinin öğretimine ilişkin tutumları arasında herhangi bir farklılık söz konusu değildir.
5.2. Öneriler
Bu araştırmada elde edilen en önemli bulgular şu şekilde özetlenebilir: Özel okullarda öğrenim gören öğrencilerin Fen Bilgisi dersine ve öğretimine ilişkin tutumları devlet okullarındaki öğrencilere kıyasla daha olumludur. Öte yandan, erkek öğrencilerin Fen Bilgisi dersine ilişkin tutumları kız öğrencilere kıyasla daha olumlu
iken, her iki grup öğrencinin Fen Bilgisi dersinin öğretimine ilişkin tutumları arasında herhangi bir farklılık söz konusu değildir.
Özel okullardaki öğrencilerin Fen Bilgisi dersine ve dersin öğretimine ilişkin tutumlarının devlet okullarındaki öğrencilere kıyasla daha olumlu olmasının nedenleri arasında özel okullardaki sınıf mevcudunun az olması dolayısıyla öğretmen-öğrenci etkileşiminin daha fazla olması, okuldaki araç ve gereçlerin yeterli olması, çalışma ortamının uygun olması, velilerin eğitim durumlarının iyi olması dolayısıyla velilerin öğrencileriyle yakından ilgilenmeleri ve öğrencilere derslerinde yardımcı olmaları, öğrencilerin eğitimlerine katkı amaçlı özel ders ve dershanelere devam etmeleri, öğrencilerin sosyo-ekonomik durumlarının iyi olması dolayısıyla evdeki çalışma ortamlarının uygun olması, ders dışı sosyal faaliyetlerle motivasyonlarını artırma imkanları, öğrencilerden aileye katkı amaçlı çalışmalarının istenmemesi, öğrencilerin gelecek kaygılarının bulunmaması dolayısıyla daha rahat ve huzurlu olmaları gibi faktörler sıralanabilir. Dolayısıyla, devlet okullarındaki öğrenme ve öğretme ortamlarını iyileştirmeye yönelik sistemli çabaların ve faaliyetlerin yer alması ve velilerin çocuklarının eğitimine katılımının maksimum düzeyde sağlanması için gerekli düzenlemelerin yapılması gerekir.
Özel okullar ve devlet okullarında öğrenim gören öğrenciler arasındaki Fen Bilgisi dersine ve bu dersin öğretimine ilişkin tutumlar arasındaki farkı en aza indirmek için:
1. Devlet okullarındaki sınıf mevcutları azaltılabilir. Bu durumda öğrenci- öğretmen etkileşimi en üst düzeye çıkacaktır.
2. Devlet okullarındaki araç ve gereç yetersizliği giderilebilir ve her okulda bir laboratuar kurulabilir.
3. Devlet okullarında velilerle sıkı bir etkileşim içinde bulunularak velilerin öğrencileriyle ilgilenmeleri ve öğrencileri için evde uygun bir çalışma ortamı saplamaları istenebilir.
4. Öğrenimleri sırasında ders dışı özel kurs ve dershanelere gidemeyen öğrencilere okul bünyesinde daha uygun şartlarda kurslar açılabilir.
5. Öğrencilerin gelecek kaygılarını ve problemlerini aşmaları için rehberlik yapılabilir. Bu rehberliğin yapılabilmesi için de her okul bünyesinde bir rehberlik servisi kurulmalıdır.
6. Öğrencilere okul içinde çeşitli sosyal aktivite ortamları sağlanabilir ve öğrenciler bu aktivitelere katılmaları için teşvik edilebilir.
7. Öğrencilere verimli ders çalışma ve ders dinleme yöntemleri hakkında bilgi verilebilir.
Kız ve erkek öğrencilerin Fen Bilgisi dersine karşı tutumları arasındaki farkı gidermek için ise:
1. Kız öğrenciler cesaretlendirilebilir ve teknolojik gelişmelerin önemi kavratılarak daha ilgili olmaları sağlanabilir.
2. Özellikle sosyo-ekonomik durumu iyi olmayan ailelerde annelere kızlarının da oğulları gibi bir meslek sahibi olmalarının gerekliliği anlatılarak annelerin kızlarını da oğulları gibi cesaretlendirmeleri ve kız-erkek arasındaki ayrıma son vermeleri sağlanabilir.
Tabii ki tüm bu önerilerin gerçekleştirilmesinde en büyük görev yine öğretmenlere düşmektedir. Öğretmenler sınıf ortamında ayrım yapmamalı, tüm öğrencilerine eşit şekilde davranmalı ve öğrencileriyle ayrı ayrı ilgilenmelidir. Öğretmenler eldeki imkanlar doğrultusunda en uygun yöntem ve teknikleri kullanarak dersi işlemeli ve öğrencilerinin ilgi ve seviyelerini göz önünde bulundurmalıdır. Öğretmen öğrencileri ile sürekli etkileşim içinde bulunmalı ve sınıfta demokratik bir ortam yaratmalıdır. Öğrencilerin sosyo-ekonomik ve ailevi durumlarını bilmeli ve öğrencilerine uygun rehberlik yapmalıdır.
Öğrenci-öğretmen-veli ilişkisi ne derece fazla olursa öğrenci başarısının da o kadar fazla olacağı unutulmamalıdır. Çünkü; okul ve aile birbirini tamamlayan unsurlardır. Öğretmen bu durumu göz önünde bulundurmalı ve velilerle sürekli etkileşim içinde olmalıdır. Öğretmen kendisinin öğrencileri için en büyük örnek olduğunu ve öğrencilerinin karakterlerinin şekillenmesinde büyük payı olduğunu unutmamalı ve iyi bir örnek olmaya çalışmalıdır. Hepsinden önemlisi öğretmen kendisini öğrencilerine sevdirmelidir. Öğretmenini seven bir öğrenci derse karşı daha
ilgili olur ve öğretmeninin gözüne girmek için gayret gösterir. Öğretmenini seven bir öğrenci derse karşı daha olumlu tutum geliştirecek ve başarılı olacaktır.
Bu araştırmada elde edilen bulgular ışığında diğer araştırmacılar için aşağıdaki öneriler sunulabilir:
1. Özel okullarda öğrenim gören öğrencilerin Fen Bilgisi dersine ve bu dersin öğretimine ilişkin tutumlarının devlet okullarındaki öğrencilere kıyasla neden daha olumlu olduğunu irdeleyen daha çok sayıda nitel ve nicel araştırmaya ihtiyaç vardır.
2. Kız ve erkek öğrencilerin Fen Bilgisi dersine ilişkin tutumları birbirinden farklılaşırken, neden bu dersin öğretimine ilişkin tutumları arasında herhangi bir farklılığın olmadığını irdeleyen daha çok sayıda nitel ve nicel araştırmaya ihtiyaç vardır.
KAYNAKLAR
Aktaş Armas, Y. (2002). Okul öncesi dönemde fen eğitimi. Yaşadıkça Eğitim Dergisi, 76, 4-7.
Appleton, K. (2002). Science activities that work: perceptions of primary school teachers. Research in Science Education, 32, 393-410.
Bahar, M. (2003). Fen bilimlerinde etkin öğrenme: bir öğrenme modeli ve uygulamaları. Niğde Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim ve Bilim Dergisi, 2, 75-89.
Balkan Kıyıcı, F. (2004). Fen bilgisi öğretiminde oluşturmacı yaklaşım uygulamasının akademik başarıya etkisinin belirlenmesi. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7, 177-188.
Boddy, N., Watson, K., & Aubusson, P. (2003). A trial of the five Es: a referent model for constructivist teaching and learning. Research in Science Education, 33, 27-42.
Budak, S. (2000). Psikoloji Sözlüğü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
Çağlar, A. & Şahin, F. (1997). Fen eğitiminde analoji (benzetme)lerin önemi. Yaşadıkça Eğitim Dergisi, 51, 21-24.
Çepni, S., Bacanak, A. & Küçük, M. (2003). Fen eğitiminin amaçlarında değişen değerler: fen-teknoloji-toplum. Değerler Eğitimi Dergisi, 1(4), 7-29.
Dawson, C. (2000). Upper primary boys’ and girls’ interests in science: have they changed since 1980? International Journal of Science Education, 22(6), 557- 570.
Dede, Y. & Yaman, S. (2003). Fen ve matematik eğitiminde proje çalışmalarının yeri, önemi ve değerlendirilmesi. Gazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23(1), 117-132.
Demirci, B. (1994). Fen bilimleri öğretim programı hazırlamada temel ilkeler. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(1), 97-103.
Demirci, B. (2002). Ortaöğretimde yabancı dille fen eğitimi üzerine bir araştırma. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(4), 34-45.
Demircioğlu, H. & Geban, Ö. (1996). Fen bilgisi öğretiminde bilgisayar destekli öğretim ve geleneksel problem çözme etkinliklerinin ders başarısı bakımından karşılaştırılması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13, 183- 187.
Demirkuş, N. (1999). Fen bilgisinde öğretim yöntemleri ve uygulamalarının verimli hale getirilmesi. Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 11, 414-425.
Derman, A. (2002). Fen bilgisi dersinde öğrencilerin kullandıkları öğrenme strateji ve stilleri. Selçuk Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13, 185-205.
Dhindsa, H.S. & Chung, G. (2003). Attitudes and achivement of Bruneian science students. International Journal of Science Education, 25(8), 907-922.
Ergül, N.R. (2000). Çağdaş fen bilgisi öğretmeni nitelikleri. D.E.Ü. Buca Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12, 85-87.
Eşme, İ. (2003). Fen bilgisini niçin öğreniyoruz? nasıl öğrenmeliyiz? Abece Eğitim ve Ekin Dergisi, 200, 8-10.
Farenga, S.J. & Joyce, B.A. (1998). Science-related attitudes and science course selection: a study of high-ability boys and girls. Roeper Review, 20(4), 247- 255.
Francis, L.J. & Greer, J.E. (2001). Shaping adolescents’ attitudes toward science and religion in northern Ireland: the role of scientism, creationism and denominational schools. Research in Science & Technological Education, 19(1), 39-53.
Genç, M. (2001). İlköğretim Okullarının İkinci Kademesindeki Öğrencilerin Fen Bilgisi Dersine Karşı Tutumlarının Değerlendirilmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Manisa: Celal Bayar Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. George, R. (2000). Measuring change in students’ attitudes toward science over time: an application of latent variable growth modeling. Journal of Science Education and Technology, 9(3), 213-225.
Günay, Y. & Hamurcu, H. (2002). İlköğretim fen bilgisi öğretiminde “kavram haritaları”. D.E.Ü. Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 14, 48-58.
Güner, H., Akcan, K., & Sevinç, Ö.S. (1999). “Bilim toplumu”na geçiş sürecinde fen eğitimcisinin niteliklerine çağdaş yaklaşımlar. D.E.Ü. Buca Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 10, 412-421.
Hoşgörür, V. (1997). Bogardus, Gutman ve Likert ölçekleri. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 10, 346-358.
Kağıtçıbaşı, Ç. (1996). İnsan ve İnsanlar: Sosyal Psikolojiye Giriş. İstanbul: Evrim Basım Yayın Dağıtım.
Kaptan, F. (1999). Fen Bilgisi Öğretimi. Ankara: Anı Yayıncılık.
Kaptan, F. & Korkmaz, H. (2000). Fen öğretiminde tümel (portfolio) değerlendirme. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19, 212-219.
Kaptan, F. & Korkmaz, H. (2001a). Fen eğitiminde probleme dayalı öğrenme yaklaşımı. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20, 185-192. Kaptan, F. & Korkmaz, H. (2001b). İlköğretimde Fen Bilgisi Öğretimi Modülü.
Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınevi.
Kaptan, F. & Korkmaz, H. (2002). Fen eğitiminde proje tabanlı öğrenmenin yaratıcı düşünme, problem çözme ve akademik risk alma düzeylerine etkisi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22, 164-170.
Kesamang, M.E.E. & Taiwo, A.A. (2002). The correlates of the socio-cultural background of Botswana junior secondary school students with their attitudes towards and achievements in science. International Journal of Science Education, 24(9), 919-940.
Korkmaz, H. (2000). Fen öğretiminde araç-gereç kullanımı ve laboratuar uygulamaları açısından öğretmen yeterlikleri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19, 242-252.
Korkmaz, H. & Kaptan, F. (2002). Fen eğitiminde proje tabanlı öğrenme yaklaşımının ilköğretim öğrencilerinin akademik başarı, akademik benlik
kavramı ve çalışma sürelerine etkisi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22, 91-97.
Kurt, A.A. (2001). Tutum ölçeklerinde yapı geçerliliğinin faktör analizi ile incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
Ma, X. & Bateson, D.J. (1999). A multivariate analysis of the relationship between attitude toward science and attitude toward the environment. The Journal of Environmental Education, 31(1), 27-32.
Osborne, J., Simon, S., & Collins, S. (2003). Attitudes toward science: a review of the literature and its implications. International Journal of Science Education, 25(9), 1049-1079.
Özgüven, İ.E. (1998). Bireyi Tanıma Teknikleri. Ankara: Pdrem Yayınları.
Papanastasiou, C. (2002). School, teaching and family influence on student attitudes toward science: based on TIMSS data for Cyprus. Studies in Educational Evaluation, 28, 71-86.
Pell, A. & Jarvis, T. (2003). Developing attitude to science education scales for use with primary teachers. International Journal of Science Education, 25(10), 1273-1295.
Pell, A. & Jarvis, T. (2001). Developing attitude to science scales for use with children of ages from five to eleven years. International Journal of Science Education, 23(8), 847-862.
Pravalpruk, S.W. (1999). Learning and Assessment in the science classroom in Thailand. Assessment in Education, 6(1), 75-82.
Reid, N. & Skryabina, E.A. (2003). Gender and physics. International Journal of Science Education, 25(4), 509-536.
Senemoğlu, N., Gömleksiz, M. & Üstündağ, T. (2001). Öğrenmenin Oluşumu. Ankara: Milli Eğitim Yayınları.
Serin, U. (2001). Celal Bayar Üniversitesi ve Dokuz Eylül Üniversitesi İlköğretim Bölümü Fen Bilgisi Öğretmenliği Ana Bilim Dalı Öğrencilerinin Fen
(Bilimlerin)e Yönelik Tutumlarının Bazı Değişkenler Açısından Karşılaştırılması. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
Temiz, B.K. & Tan, M. (2003). İlköğretim fen öğretiminde temel bilimsel süreç becerileri. Eğitim ve Bilim Dergisi, 28(127), 18-24.
Tepe, D. (1999). Öğrencilerin Fen Derslerine Karşı Tutumları ile Başarıları Arasındaki İlişki. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
Topsakal, S. (1999). Fen Öğretimi. İstanbul: Alfa Basım Yayın Dağıtım.
Trumper, R. (1997). Differences in motivation towards science subjects among kibbutz and urban high school students. Interchange, 28(2), 205-218.
Thomas, G.P. (2003). Conceptualisation, development and validation of an instrument for investigating the metacognitive orientation of science classroom learning environments: the metacognitive orientation learning environment scale-science (moles-s). Learning Environments Research, 6, 175-197.
Tuan, H.L., Chang, H.P., Wang, K.H., & Treagust, D.F. (2000). The development of an instrument for assessing students’ perceptions of teachers’ knowledge. International Journal of Science Education, 22(4), 385-398.
Uluorta, N. & Atabek, E. (2003). Beyin eğitimi ve fen bilgisi laboratuar öğretimindeki yeri. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6, 295- 305.
Yılmaz, H. & Huyugüzel Çavaş, P. (2003). İnşacı perspektife göre 4E fen öğretim döngüsü. Ege Eğitim Dergisi, 3(1), 45-53.
Yontar, T.A. (1999). Fen ve sosyal alanlarda öğrenim gören farklı cinsiyetteki üniversite öğrencilerinin fen kaygısı düzeyleri. Boğaziçi Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11, 71-79.
EK 1: ANKET FORMU: FEN BİLGİSİ DERSİNE VE ÖĞRETİMİNE İLİŞKİN ÖĞRENCİ