İlköğretim programına yönelik araştırmalar

2.7.3.1 İlköğretim programının Krathwohl ve diğerleri (2001)’nin hazırladığı ölçek ile incelendiği araştırmalar

Bekdemir ve Selim (2008) çalışmalarında “Revize Edilmiş Bloom Taksonomisi”nin tanıtılması ve yeni ilköğretim Matematik programının “Cebir” öğrenme alanı örneğinde uygulanması yapılmıştır. Revize edilen taksonomi ile yapılan inceleme sonucunda Matematik Programı Cebir öğrenme alanındaki kazanımların bilgi birikimi boyutundan daha genel olarak kavram ve işlemlerin geliştirilmesinin hedeflendiği, bilişsel süreç basamakları açısından anlama ve ugulama ağırlıklı olup, analiz etme ve yaratma basamakların yeterince olmadığı belirlenmiştir

Demir (2015) tarafından yapılan “Yenilenmiş Bloom Taksonomisi’ne Göre 2005 Yılı Sosyal Bilgiler Öğretim Programında Yer Alan Kazanımlar ve Seviye Belirleme Sınavı Soruları”isimli yüksek lisans tezinin, 2005 yılı Sosyal Bilgiler Öğretim Programı(SBÖP) genel amaçları, kazanımları ile Seviye Belirleme Sınavı (SBS)’ndaki sorulan Sosyal Bilgiler sorularının Yenilenmiş Bloom Taksonomisi(YBT) açısından incenmesi amaçlanmıştır. Nitel durum incelemesi yöntemiyle yapılan çalışmada 16 genel amaç, 149 kazanım ve 2008-2013 yıları arasında sorulan 227 SBS Sosyal Bilgiler sorusu YBT’ye göre incelenmiştir. Çalışma sonucunda YBT’nin bilişsel süreç basamakları açısından amaç ve kazanımların uyuşmadığı, program amaç ve kazanımlarının SBS sorularına kıyasla üst basamaklarda yer alan, SBS sorularının %80’ini alt düzey bilişsel basamakları kapsadığı belirlenmiştir. Bilgi birikimi boyutundan olgusal ve kavramsal bilgi boyutlarında yoğunlaştığı, işlemsel ve üstbilişsel bilginin yeterince yer almadığı görülmüştür.

Özdemir, Altıok ve Baki (2015) tarafından yapılan “Bloom’un Yenilenmiş Taksonomisine Göre Sosyal Bilgiler Öğretim Programı Kazanımlarının İncelenmesi” isimli çalışmalarında 2005-2006 öğretim yılı itibariyle uygulanan 4.-7.sınıf Sosyal Bilgiler ders programlarındaki bilişsel alan kazanımlarının, Bloom Taksonomisi’nin revize edilen halinde bulunan bilgi birikimi ve bilişsel süreç boyutları bakımından tespiti yapılmıştır. Nitel çalışma modeli ile yapılan çalışmada doküman analizi kullanılmıştır. Çalışma sonucunda Sosyal Bilgiler kazanımlarının bilgi birikimi boyutunda “kavramsal bilgi” basamağında yoğunlaştığı, bilişsel alan basamaklarından “anlama” basamağında (%40) yoğunlaştığı belirlenmiştir. Çalışma sonuçlarına göre

86

program kazanımlarının öğrencilerin problemleri çözme becerilerine, özgün fikirler ve ürünler ortaya koymalarına, yaratıcı ve eleştirel düşünme becerilerini geliştirmelerine, kendi öğrenme süreçlerini fark etmelerine, izlemelerine, denetlemelerine ve düzenlemelerine destek olacak şekilde yenilenmesi öneri olarak sunulmuştur.

Tutkun ve diğerleri (2015)’nin çalışmalarında Bloom Taksonomisi ve Andersn ve Kratthwohl öncülüğünde revize edilen taksonominin karşılaştırmaları olarak incelenmesi ve revizede yapılan değişiklerin ortaya konulması amaçlanmıştır. Nitel araştırma türlerinden tanımlayıcı (descriptive) yöntem kullanılarmıştır. Çalışma sonucunda Bloom’un eğitimsel sınıflamasında öğrenme, düşünme ve bilişin işlevleri altı basamakla, revize taksonomide bilişsel alan basamakları yine altı basamakta tanımlanmış fakat daha güncel bir yapı ortaya konulmaya çalışılmıştır. Revize sınıflamada bilgilerin kavramsal, yöntemsel, bilişötesi şeklinde bilgi türü ile ilişkilendirilmiştir. Yeni taksonomide “üstbiliş” eklenmiş ve öğrenme alanları orijinal taksonomiden farklı olarak ifade edilmiştir.

Zorluoğlu ve diğerleri (2017) tarafından yapılan araştırmada 2013 yılı Fen Bilimleri Öğretim Programındaki kazanımların bilişsel düzeyleri revize edilen BloomTaksonomisi ölçüt alınarak incelenmiştir. Döküman incelemesi yöntemiyle yapılan çalışmada 330 kazanım incelenmiştir. Çalışma bulgularına göre kavramsal bilgi düzeyindeki kazanımların en fazla olduğu, en az üstbilişsel bilgi düzeyine yönelik kazanım bulunduğu, bilişsel süreç boyutu bakımından en fazla anlama düzeyi en az ise değerlendirme düzeyinde kazanımların bulunduğu, üst düzey bilişsel boyutların sınırlı ölçüde dağıldığı görülmüştür. Öğrenci öğrenmelerini aktif kılan üst düzey bilgi boyutlarına yönelik kazanımların bulunmadığı önemle belirtilmiştir.

Yaz ve Kurnaz (2017) ‘ın yaptıkları çalışmalarında 2013 yılı Fen Bilimleri Öğretim Programı’nda yer alan kazanımların Yenilenmiş Bloom Taksonomisi esas alınarak (YBT) teknik ve taksonomik açıdan incelenmiştir. Döküman analizi kullanılarak yapılan çalışmada Fen Bilimler Öğretim Programında yer alan 330 kazanım incelenmiş ve YBT’ye göre tekrar analiz edilerek 481 kazanım incelenmiştir. İnceleme sonucunda program kazanımlarının “Anlama” bilişsel süreç basamağında yoğunlaştığı, bilgi boyutu bakımından ise “Kavramsal Bilgi” boyutunun ön planda olduğu görülmüştür. Kazanımların yaklaşık olarak %69 oranından YBT ‘nin alt bilişsel düzey basamakalarına (hatırlama, anlama, uygulama), %31 oranında ise üst

87

düzey bilişsel basamaklara (analiz, değerlendirme ve yaratma) ait olduğu görülmüştür. Bilgi birikimi boyutu bakımından %63 oranında “Kavramsal Bilgi” bulunduğu saptanmıştır. Elde edilen veriler ışığında MEB 2013 programının üst düzey bilişsel becerilere yönelik hazırlanması amacı olmasına rağmen bu tür kazanımlara yeterince yer verilmediği görülmüştür. Kazanımların bilgi boyutları bakımından 2013 program vizyonuyla örtüştüğü görülmüştür.

2.7.3.2 İlköğretim programının diğer taksonomilerle incelendiği araştırmalar Bümen (2006) tarafından yapılan çalışmada revize edilen Bloom Taksonomisi ve program geliştirmeye yönelik etkilerinin açıklanması ve kullanım örneklerinin ifade edilmesi amaçlanmıştır. Yeni taksonomide bilişseş süreç boyutu ve bilgi birikim boyutu olmak üzere iki boyutlu bir Çizelge oluşturulmuştur. Öğretim planlamalarında taksonomi kullanımıyla, öğretme ve değerlendirme süreçlerinin tasarlanması çalışılmıştır. Katkıları çok fazla olan taksonominin öğretmen yetiştirme programlarına dahil edilmesi ve eğitimde “hedefler sorununun” yeniden ele alınmasına gereksinim duyulduğu ifade edilmiştir.

Yılmaz (2012)’ın ilköğretim Fen Bilimleri dersi ders, çalışma ve kılavuz kitaplarının beş zihin modeli açısından değerlendirilmesi amacıyla yaptığı çalışmasında nitel araştırma yöntemlerinden biri olan Betimsel Analiz kullanılmıştır. Çalışma 2011-2012 eğitim öğretim yılında ilköğretim birinci kademe altıncı sınıflarda kullanılan öğrenci ders ve çalışma kitapları ile öğretmen kılavuz kitabı ile gerçekleştirilmiştir. Beş zihin modelini ve alt boyutlarını (disiplin, sentez, yaratıcı, saygı ve etik zihinleri) temsil edecek ölçütlerve bu ölçütlerin ders kitabında belirteceği maddeler saptanmış sonrasında hazırlanan ölçek ile 285 etkinlik tek tek incelenmiş ve hangi zihin tipini kapsadığı belirlenmiştir. Toplam etkinlik sayısı üzerinden yüzde ve frekans değerleri hesaplanarak veriler analiz edilmiştir. İncelemeler sonucunda; kitapların her ünitesinde tüm zihin tiplerini içeren etkinliklerin bulunmadığı, zihin tipleri arasında dengesiz bir dağılım olduğu, bazı zihin tiplerinin hiç kullanılmadığı görülmüştür. Keskin ve Yaman (2014) tarafından yapılan sosyal bilgiler öğretim programı ve ona uygun olarak hazırlanan ders kitaplarının çok kültürlü eğitime hangi düzeylerde ve ne şekilde yer verildiği tespit edilmeye çalışılmıştır. Sosyal bilgiler programı ve ders kitapları doküman analizi (belgesel tarama) tekniği ile incelenmiştir. Çalışma

88

sonucunda son yayınlanan sosyal bilgiler dersi programı ve ders kitaplarının çok kültürlü eğitime vurgu yaptığı tespit edilmiştir.

Erdaş ve diğerleri (2015) tarafından yapılan çalışmada ilköğretim fen eğitiminde teknoloji okuryazarlığına yönelik boyutları incelenmiştir. 2000,2004 ve 2013 yılları İlköğretimFen Programları teknoloji okuryazarlığı boyutları açısından analiz edilmiştir. İncelemelerde araştırmacılar tarafından geliştirilen “Teknoloji Okuryazarlığının Boyutları ve Alt Boyutları Çizelgesi” kullanılmıştır. Çalışma sonucunda okuryazar bireyler yetiştirme konusunda 2004 yılı programının 2000 ve 2013 yıllarında geliştirilen öğretim programlarından daha önde olduğu ortaya konulmuştur

Çilingir ve Artut (2016) ‘un 2013-2014 eğitim-öğretim yılında 4.sınıflarda okutulan matematik ders kitaplarındaki “Geometrik Şekiller” konusu soruları ile TIMSS 2011 ‘de sorulan geometrik şekiller sorularının TIMSS 2011’de belirtilen bilişsel alanların ölçüt alınarak karşılaştırılması amaçlanmıştır. Sorular zihinsel (bilgi, uygulama ve akıl yürütme) ve öğrenme alanlarına göre incelenmiş ve sınıflandırılmıştır. Döküman analizi tekniğinin kullanıldığı nitel çalışmada, ders kitaplarında yer alan 48 adet, TIMSS 2011 matematik testinde bulunan 24 adet soru araştırmacı ve bir uzman tarafından TIMSS 2011’deki bilişsel alan basamakları ölçüt alınarak sınıflandırılmıştır. İki uzman son olarak bir araya gelerek soruları birlikte değerlendirmişlerdir. Araştırma güvenilirliği bu şekilde sağlanmıştır. Çalışma sonucunda TIMSS 2011’deki soruların 4.sınıf matematik ders kitabından daha homojen bir dağılıma sahip olduğu, ders kitaplarındaki soruların genellikle bilgi basamağına ait sorular olduğu, TIMSS sorularının daha üstbilişsel alanları kapsadığı saptanmıştır.

Ünsal ve Korkmaz (2017) ‘ın gerçekleştirdiği “Felsefe Dersi Öğretim Programındaki Kazanımların Farklı Taksonomiler Bağlamında İncelenmesi” isimli çalışmalarında 2009 yılında yapılandırmacılık anlayışıyla yeninenen felsefe dersi öğretim programı kazanımları farklı taksonomiler kullanılarak analiz edilmiştir. Nitel çalışma türlerinden doküman analizi yöntemi kullanılmış ve 11.sınıf felsefe dersinin öğretim programındaki kazanımlar ile analiz yapılmıştır. Kazanımlar incelenirken Bloom ve diğerlerinin geliştirdiği bilişsel; Kratthwohl, Bloom ve Masia tarafından geliştirilen duyuşsal, Simpson tarafından geliştirilen devinişsel alan taksonomileri kullanılmıştır.

89

Yapılan analizler sonucunda; Felsefe dersi öğretim programında yer alan 58 kazanımın; 49’u bilişsel,9’u duyuşsal alan taksonomisinde yer almıştır ve devinişsel alana yönelik kazanım bulunmamıştır. Bilişsel alandaki kazanımların 10’u bilme,24’ü kavrama,8’i analiz,7’si değerlendirme basamaklarında bulunmaktadır. Duyuşsal alanda yer alan kazanımların tamamı ise alma basamağına aittir.

3. YÖNTEM

Bu bölümde araştırmanın modeli; veri kaynağı, araştırmada kullanılan veri toplama araçları, bu araçların güvenirlik ve geçerlilik çalışmaları, verilerin analiz şekli açıklanmıştır.