İlişkisel Benlik Saygısı

Araştırmalar bireylerin benlik kavramına bakış açılarıyla ilişkili eğilimlerinin, yakın ilişkileri üzerine kuvvetli etkisi olduğunu göstermiştir. İnsanların kendilerini olumlu ya da olumsuz görme şekillerinin, yakın ilişkilerinin gelişmesi ve sürdürülmesine çok büyük etkisi vardır (Brehm, 1992). Brehm (1992)’e göre, genel benlik saygısı insanların kendileri hakkındaki ayrıntılı duygularından köken alır ve bu sebepten de ilişkilerdeki sorunları açıklarken yetersiz kalır. Dolayısıyla Brehm benlik saygısı ve ilişkisel benlik saygısının teorik olarak birbirinden ayrılması gerektiğini belirtmiş ve yakın ilişkiler konusunda çalışan araştırmacıların dikkatlerini daha önemli bir değişken olan, ilişkisel benlik saygısı adını verdiği kavrama yöneltmeleri gerektiğini ileri sürmüştür. Çünkü ilişkisel benlik saygısı, kişilerin kendilerini yakın ilişkilerinde nasıl hissettikleridir.

Allgood-Merten, Levinsohn ve Hops (1990), Coopersmith (1967) ve Steinhardt, Benzer ve Adams (1999) benlik saygısını, ilişkisel etkileri dikkate almaksızın, bireysel bir görüngü (fenomen) olarak değerlendirirken, Killeen (1993), Satir (1983) ile Solomon ve Serres (1999) gibi diğer bazı araştırmacılar da benlik saygısına ilişkisel açıdan bakmışlardır.

İlişkisel benlik saygısı, bir kimsenin bir başka kişiyle içtenlikle ilişki kurma kapasitesini olumlu değerlendirme eğilimidir. Bu kavram insanların, yakın arkadaş olarak yeterlilik duygularıyla da ilgilidir (Snell ve Finney, 2002). İlişkisel benlik saygısı aynı zamanda, kusurlarımızı ve sınırlılıklarımızı dikkate alarak, diğer insanlar ve

ilişkiler için de sıcaklık ve şefkat gösterme kapasitesi olarak tanımlanabilir (Marshall, 2003).

İlişkisel benlik saygısının gelişiminde bireyin sosyal çevresini oluşturan bireylerle kurmuş olduğu yakın ilişkiler önemli bir yer tutar. Yakın ilişki kuran bireylerin karşılıklı olarak ilişki yeterlikleri ve yetenekleri hakkındaki olumlu ve olumsuz değerlendirmeleri, genel benlik saygısının oluşumuna önemli katkı sağlamakla birlikte, daha çok bireylerin yakın ilişki yeterliklerini algılamasını açıklayan ilişkisel benlik saygısının gelişmesini sağlar (Hamarta, 2004).

Sullivan(1953) ve Kohut (1971)’a göre, erken çocuklukta benlik saygısı gelişimindeki yetersizlikler, çocuğun kendisini ‘sevilmeyecek biri’, diğer insanları da ‘reddedenler’ olarak deneyimlemesine sebep olabilir. Rugel (1992) bu yetersizliklerin bireyin diğerlerini objektif değerlendirmesini de olumsuz etkileyeceğini ve kişinin benliğini destekleyecek bağımsız ihtiyaçlar ve amaçlardan uzaklaşmasına neden olacağını söylemiştir. Feldman (1982)’a göre bu durum, bireylerin yakın ilişkilerindeki ve evliliklerindeki sıkıntıların temeli olabilir (Akt. Kovacs, 1996).

Taylor ve diğerleri (2002), ilişkisel benlik saygısı konusuna aile bağlamında bakmışlar ve “eşi, kardeşi, çocuğu, anne-babası ya da kendisi için önemli başka herhangi birine karşı olan (olumlu ya da olumsuz) duyguların tanımlanması ve kendine değer biçme” olarak tanımlamışlardır.

Sprecher ve Hendrick (2004), zaman içinde yakın ilişkilerdeki kendini açmanın, bireyin ve ilişkinin özellikleriyle ilişkisine baktıkları çalışmalarında; kadınlar için ilişkisel benlik saygısı, erkekler için benlik saygısı boyutunda hem kendi kendilerini açmalarının hem de partnerin kendini açmasının pozitif ve istatistiksel olarak anlamlı olduğunu bulmuşlardır. Kendini ve partnerin kendisini açmasının da hem kadınlar hem de erkekler için ilişki doyumuyla açıkça bağlantılı olduğu bulunmuştur.

Brehm (1992), ilişkisel benlik saygısını romantik aşkın ve kişilerarası çekiciliğin önemli bir yönü olarak ele almıştır. Bu görüşe göre, ilişkisel benlik saygısı yüksek olan kişiler, yakın ilişkilerinde daha derinden meşgul olan ve içten bağlı partnerler olmalıdırlar. Yüksek ilişkisel benlik saygısına sahip oldukları konusunda kendilerine güvenen kişiler, yakın oldukları kişilerle olan bağlılıkları ve yakınlıklarını yansıtacak aşk tiplerini daha fazla bildirmelidirler (Hendrick ve Hendrick, 1986; Rubin, 1970,

1973; Sperling, 1985; Akt. Snell ve Finney, 2002). Yani yüksek ilişkisel benlik saygısına sahip bireylerin, yakın ilişkileriyle ilişkili olarak geniş bir aralıkta deneyimler yaşadıklarını (halen yakın bir ilişki yaşadıkları, halen birisiyle çıktıkları gibi), yakın partnerleri için daha pozitif kişilerarası çekiciliğe sahip olduklarını (sevme, hoşlanma gibi) ve ilişkilerinden daha yüksek doyum aldıklarını bildirmeleri beklenir (Hendrick, 1988; Akt, Snell ve Finney, 2002).

Campbell ve Baumeister ( 2001)’e göre benlik saygısının romantik ilişkilere etkisi karmaşıktır. Murray, Holmes ve Griffin (1996)’e göre yüksek benlik saygılı bireyler tipik olarak romantik partnerleriyle ilgili olumlu değerlendirmeye sahiptirler ve bu da ilişki doyumuyla sonuçlanabilir. Joiner, Alfano ve Metalsky (1992) ise yaptıkları araştırmada, düşük benlik saygılı bireylerin, romantik ilişkilerinde, özellikle kendilerini depresif hissettiklerinde, içlerini rahatlatıcı davranışlar aramayla uğraştıklarını belirtmişlerdir.

Pollina ve Snell (1999), başa çıkma stratejileriyle ilgili yaptıkları çalışmada, ilişkisel benlik saygısının aktif başa çıkma stratejileriyle pozitif ilişkili olduğunu bulmuşlardır. İlişkisel benlik saygısı yüksek olan bireyler, ilişkiye duyulan güveni gösteren, aktif, problem-odaklı yaklaşımı kullanmaktadırlar.

Bireylerin yakın ilişki yeterlikleri konusunda kendilerini olumlu değerlendirme eğilimleri bireylerin yakın ilişkilerinde daha içten olmalarını ve ilişkilerinden daha yüksek doyum almalarını da etkilemektedir. Ayrıca hem ilişkisel depresyon hem de ilişki kaygısıyla aralarında ters bir ilişki bulmuşlardır (Haney ve Snell, 2002). Başka araştırmalar da ilişkisel benlik saygısının hem ilişkisel depresyon hem de sosyal kaygıyla arasında ters ilişki olduğunu bulmuşlardır (Snell ve Finney, 2002).