Anababa Ben Durumu

Anababa ben durumu dış kaynaklardan ve esas olarak da anne ve babadan alınmış tutum ve davranışları içerir. Çocuğa anne ve baba betileri olarak katkıda bulunan ve

duygusal yönden önemli olan tüm kişilerin tutum ve davranışlarının karışımıdır (James ve Jongeward, 1993). Kabaca yaşamımızın ilk beş yılı olarak gösterilen erken dönemdeki, kişinin algıladığı, sorgulanmayan ve maruz kalınan dış durumların beyindeki kayıtlarının muazzam bir koleksiyonudur. Bu, bireyin toplumun beklentilerine cevap vermek için evini terk etmesinden ve okula başlamasından önceki, yani sosyal doğumundan önceki süreçtir. Çocuğun anababasını yaparken gördüğü ve onlardan duyduğu her şey Anababa’da kaydedilir. Herkesin içinde, yaşamının ilk beş yılında dış uyaranlardan deneyimlediği Anababa vardır. Herkesin Anababası, kendisine özel erken deneyimlerin kayıtları olduğu için benzersizdir (Harris, 1995).

Anababa’daki veriler içselleştirilir ve gözden geçirilmeden düz bir şekilde kaydedilir. Küçük çocuğun durumu, bağımlılıkları ve anlamlarını kelimelerle kurma konusundaki yeteneksizliği, bunları düzenlemesini, doğrulamasını ya da açıklamasını imkansız hale getirir. Eğer anababa düşmanca ve diğer insanlarla kavga eden biriyse, çocuk hayatta kalmak için bir başkasına zarar verileceğiyle ilgili bir kavgayı dehşetle kaydeder. Bu kayıtların, gerçek nedenleri, yani babanın işini kaybetmesi nedeniyle sarhoş olduğu ya da annenin yeniden hamile kaldığını öğrenmesi sebebiyle ne yapacağını şaşırmış olduğu bilgilerini içermesinin hiç yolu yoktur. Çocuğun anababasından duyduğu ya da onların yaşamlarında gördüğü bütün öğütler, kurallar ve kanunlar Anababa’da kaydedilmiştir. Aynı şekilde, mutlu bir annenin keyifli cıvıldamaları ve gururlu bir babanın zevkli bakışı da kaydedilir. Kayıt aygıtının her zaman açık olduğunu hesaba kattığımızda, Anababa’daki verilerin ne kadar geniş olduğunu da anlamaya başlarız. Buradaki önemli nokta, bu kurallar akla yatkınlık açısından iyi de olsa kötü de olsa, iki karış boyundaki çocuk için mutlu etmek istediği ya da boyun eğdiği insanlardan, yani tüm güvenlik kaynaklarından “gerçek” olarak kaydedilmeleridir. Bu kayıtlar kalıcıdır, kişi bunu silemez ve tüm yaşam boyunca tekrar ulaşılabilir durumdadır. Bu tekrarların yaşam boyunca güçlü etkisi vardır (Harris, 1995). Albano (1974)’ya göre bu dönem, yaşamın birçok alanı ile ilgili yönergeler veren geniş miktarda veri içerir. Çocukluktaki bu hizmet içi eğitim, kişiyi hayatı boyunca güdüler. Görgü kuralları, önyargılar, dini inançlar (ya da onların yokluğu), ahlak, arkadaş ve eş seçimi, beslenme biçimi, politik ilişkiler, çocuk büyütme, yaşam kurma, finansal yükümlülüklerini sağlama, bedel ödeme, koca/karı/baba/anne olma, evi temizleme, bir arabaya sahip olma ve onu kullanma, eğlenme, duyguların boşaltılması, oyun oynama, alkolik olma, dakiklik, güvenilirlik, dürüstlük, tembellik, insanlarla

birlikte olma gibi birçok konuda amaçlarını seçmesinde ve hayatını yaşamasında ona rehberlik eden gerçekler sunar (Akt. Guy, 1977)

Babcock ve Keepers (1976)’a göre Anababa ben durumu çok sayıda yapılar içerir (yapılar, bir şey yapmak ya da bir şey hakkında düşünmek için hazırlanmış bilgisayar programları gibidir). Bu yapıların yararlı olabilmesi için, Yetişkin ben durumumuz tarafından periyodik olarak gözden geçirilmesine ve faydalı olmayan bilgilerin atılmasına ihtiyaç vardır (Akt. Guy, 1977).

Anababa ben durumunun iki bölümü vardır. Çeşitli TA analistleri birine Koruyucu AB, diğerine de Eleştirel AB demişlerdir. Bu ikisi, Anababa ben durumunun işlevlerini yansıtır. Koruyucu Anababa kendini, değişik ilişkilerde, başka insanların varlığına anlayış göstererek ortaya koyar. İlgili, özen gösterici, bağışlayıcı, destekleyici, izin verici, şefkatli, koruyucu ve endişelidir (Akkoyun,1998). Eleştirel Anababa kendini görünüşte keyfi, mantıksız, inanca dayalı ve uygun görmeyen tutumlarla ortaya koyar. Diğer insanları kontrol etmek için yasaklayıcı, yargılayıcı bir şekilde davranır ve yanlışlarını bulmak için bilinçli bir çaba harcar.

2.1.1.1. Eleştirel Anababa Ben Durumu (Critical Parent Ego State)

Eleştirel Anababa, genellikle kişinin içinde bulunduğu kültürün kurallarını onaylayarak ya da onaylamayarak engelleyici olan, keyfe bağlı ve katı kurallar grubudur (Pitman, 1990).

Anababalar çocuklarıyla ilişkilerinde din, politika, çocuk yetiştirme, konuşma, gelenek, uygun giysi, cinsel rol beklentileri gibi birçok konuda gerçekleri temel almak yerine, yanlış düşünmeleri ya da stereotipik davranış kalıplarını temel alarak, çocuklarında bazı davranış kalıpları oluşturmaya çalışmaktadırlar. Anababalar bu davranış kalıplarını oluştururken, eleştirici, önyargılı, kısıtlayıcı, baskılı ve talep edici davranabilmektedirler. TA kuramcılarına göre, bu tür tutum ve davranışlar çocuklarda Eleştirici Anababa ben durumunun temelini oluşturmaktadır (James ve Jongeward, 1993; Arı, 1989; Alisinanoğlu, 1995).

TA kuramına göre Eleştirici Anababa ben durumu kişide yargılayıcı, talep edici, buyurucu, kuralcı, eleştirici tutum ve davranışlar olarak ortaya çıkmaktadır. Anababa ben durumunun eleştirici yönüne göre davranan kişi başkalarının çocuk ben durumunu yıldıran, baskılı ve bilgiç bir kişi olarak ortaya çıkmaktadır. Çoğunlukla Eleştirici

Anababa ben durumunu kullanan bir eş, öğretmen veya arkadaş, diğer insanları öfkelendirip, uzaklaşmalarına neden olabilir(Corey, 1982; Arı, 1989; Alisinanoğlu, 1995).

Eleştirici Anababa ben durumunu fazla kullanan insanlar, kolayca öfkelenen, şüpheci, kendi çıkarlarını ön plana alıp başkalarının çıkarlarını düşünmeyen, müdahale ve engellemelerden çabuk tahrik olan ve hükmeden kişilerdir (Bacanlı, 2002).

2.1.1.2. Koruyucu Anababa Ben Durumu (Nurturing Parent Ego State) Koruyucu Anababa ben durumu, Eleştirici Anababa ben durumunun tersine anababaların bakıp-büyütücü, koruyucu, anlayışlı, kabul edici, cana yakın, ilgili, merhametli, vefakar, yardımsever, güvenilir tutum ve davranışları üzerine kurulmuştur. Bu tür tutum ve davranışlarla büyüyen çocuklar, ileride kendi çocuklarına ve diğer insanlara, öğrendikleri aynı sevimli ilgi sözlerini yineleyip, aynı koruyucu sınırları koyabilirler. (James ve Jongeward, 1993).

Koruyucu Anababa ben durumuna göre davranan kişi, diğer insanlara karşı şefkatli, besleyici, koruyucu, anlayışlı ve sevecen davranmakta, daha çok diğer insanların Çocuk ben durumuna seslenmektedir (Arı, 1989; James ve Jongeward, 1993; Alisinanoğlu, 1995).

Koruyucu Anababa ben durumları baskın olan kişiler, geleneklerdeki hızlı değişmelere karşı çıkılmasını ve sürekliliğini tercih ederler. İnsanlar arasındaki sevgi ve saygıyı besleyip, ilişkileri sürdürmeye çalışırlar ve başkaları tarafından da yardımcı, sadık, sorumlu ve ‘danışılabilecek’ iyi kişiler olarak algılanırlar (Bacanlı, 2002).