İhracatta Kullanılması

556 sayılı KHK.’ nin 14/2. maddesi (b) bendine göre “markanın yalnız ihracat

amacıyla mal ya da ambalajında kullanılması markayı kullanma” olarak kabul edilir.

Markanın hangi coğrafi sınırlar içinde kullanılacağı 556 sayılı KHK. m. 14’ de belirtilmemiştir. Ancak daha öncede belirttiğimiz gibi marka hukukunda ülkesellik ilkesinin hakim olması ve m. 14’ e göre markaların ihracat amacıyla kullanılmasının da kullanma sayılması nedeniyle markaların esas olarak Türkiye’ de kullanılması gerekir247_.

Buna rağmen 556 sayılı KHK. m.14/2 (b) uyarınca markanın yalnız ihracat amacıyla mal ya da ambalajlarda kullanılması (ihracat markası) da yeterlidir. Böylece ülkesellik ilkesinin etkisiyle markanın sadece iç pazara sürülen mallar için kullanılmasının marka hukuku anlamında kullanma sayılacağı, ülke pazarına girmeksizin, ihraç edilen mallar üzerindeki kullanımın önemi bulunmadığı biçimindeki görüş terk edilmiştir248_. İhracat markalarının kabul edilmesinin bir takım sebepleri bulunmaktadır:

i) İhracat markaları, belli bir piyasaya dönük olduğu için sadece o piyasanın şartlarına cevap vermeye yöneliktir. Piyasanın şartları kalitenin düşük olmasını ve bu nedenle de daha düşük fiyatı gerektirebilir. Düşük kalite ve fiyat, işletmenin esas markasının sahip olduğu imaja uymayabilir. Bu durumda, işletmeler, sadece o piyasaya özgü mallar veya hizmetler için bir marka oluşturabilir ve esas markalarını ve markalarının sahip olduğu imajı korurlar. İşletme, belli ihracat piyasalarına hitap eden markasını başka piyasalarda kullanmadığı gibi bu markaya işletmenin reklâmlarında, ilanlarında ve kırtasiyesinde de yer vermeyip, markanın sadece malın veya ambalajının üzerine konulmasıyla da kullanma yükümlülüğünü yerine getirebilir249_.

ii) İhraç edilen malların iç piyasada görülmemesi kuvvetli olasılıktır. İhracatçı firmaların hedef alıcıları başka ülkelerden olacağından bunların mallarına iç piyasada rastlanılmaması söz konusu olabilmektedir. Bu halde ülkesellik ilkesi gereği markanın fiili

247 _{Yasaman/Yüksel: age., s. 638.} 248 _{Dirikkan: (Külfet) agm., s. 255.} 249 _{Tekinalp: (Fikri Mülkiyet) age., s. 425.}

kullanımı tartışma konusu edilebilir. 556 sayılı KHK. bu duruma ilişkin istisnai düzenlemesiyle markanın kullanılıyor olduğunu kabul etmektedir250_.

iii) Kimi ürünler Türkiye sınırları içinde arz edilemezler. Örneğin; Türkiye’ de üretilen bir malın markası, ihraç edildiği ülkede telaffuz edilemeyebilir veya anlaşılmayabilir. Bu nedenle; üretici işletme sadece ihraç edeceği ürünlere yönelik olarak gönderilecek ülkenin diline uygun bir marka seçip Türkiye’ de tescil ettirebilirler251_.

Yukarıda sayılan sebepler dolayısıyla kabul edilen ihracat markaları, ihraç edilen mallar dışında ülke içinde üretilen veya satılan mallarda kullanılmasa dahi, markanın kullanılmadığı iddiasıyla iptalini istemek olanaksızdır. Böyle bir olanak kabul edilmeseydi, tescilli markanın sadece ihraç edilen mallarda kullanımı ülke içi kullanım sayılmayacak; böylece mevzuatta öngörülen sürenin beş yıllık geçmesinden sonra markanın iptali, dolayısıyla markanın ülke içinde korunmaması tehlikesi gündeme gelebilecekti. Bu da, marka sahibini marka hakkını devam ettirebilmek için, ülke içinde kullanıma yönelik göstermelik fiillere zorlayabilir252_.

Ancak burada dikkat edilmesi gereken husus, 556 sayılı KHK.’ nin 14/2. maddesinin (b) bendinden açıkça anlaşılmasa da, markanın mal veya hizmet ile somut ilişkisinin Türkiye’ de kurulmuş olması gereğidir253_{. Yani markanın ihraç edilecek mallara} veya ambalajına Türkiye içinde konulması ve malın markalı olarak yurdu terk etmesi gerekir. Türkiye’ de üretilip diğer ülkelere ihraç edilen mal, ithal eden ülkede markalanırsa bu koşul gerçekleşmiş sayılmayacaktır. Zira markanın somut kullanımı Türkiye’ de başlamış olmayacaktır. Öyleyse örneğin bir Türk şirketi, Türkiye’ de ürettiği ve Amerika’ ya ihraç ettiği mallara markasını orada koyduğu takdirde, marka ayrıca Türkiye’ de kullanılmadığı sürece 556 sayılı KHK. m. 14 anlamında kullanma yüklentisi yerine getirilmiş olmayacaktır. Bu tür bir mal ancak marka sahibi veya onun izin verdiği üçüncü

250 _{Kargın: agm., s. 4.}

251 _{Sert: age., s. 69.}

252 _{Dirikkan: (Külfet) agm., s. 255.}

253 _{Bu hüküm 89/104 sayılı Yönerge’ nin 10/2(b)’ de ihraç konusu malların, ilgili üye devlette markalanması} gereğinden açıkça söz edilmiştir. Benzer hükme, MarkenG m. 26.4 (malların Almanya’ yı terk etmeden markalanması gereği) ve MSchG 11.2’ de de yer verilmilştir.

bir kişi tarafından Türkiye’ ye ithal edilirse Türkiye’ de markanın kullanıldığı kabul edilebilir254 _{(556 sayılı KHK. m. 14/2 (d)).}

Yasaman/Yüksel’ e göre ise255_{, böyle bir yorum 556 sayılı KHK.’ ye kaynak olan} 89/104 sayılı Yönerge’ nin 10/2(b) hükmünde yer almayan ve bu hükümden de anlaşılamayan bir yorumdur. Böyle bir değerlendirme, güncel ekonomik yaklaşım ve gereksinimlerle bağdaşmaz. İşletmelerin salt maliyet kaygıları ile üretimlerini iş gücünün daha ucuz olduğu ülkelerde gerçekleştirmelerinin normal ve sıradan olduğu günümüzde, malların yalnızca markalanmak amacıyla Türkiye’ ye getirilmesi zorunluluğu, m.14/2 (b) ile sağlanmak istenen kolaylığa ulaşılmasını engellemektedir. Markanın yöneldiği pazarın yurt dışında olması halinde, marka sahibine hakkın devamı bakımından kolaylık sağlanması amaçlanıyorsa, malların yurt dışında markalanması zorunluluğu bu durumu engelleyecektir.

Kanımızca hem 556 sayılı KHK.’ de hem de kararnameye kaynak olan 89/104 sayılı Yönerge m. 10/2 (b)’ de yer alan söz konusu kullanım hali marka hukukunda kabul edilen ülkesellik ilkesine bir istisnadır ancak, söz konusu maddelerin lafzından da anlaşılacağı üzere “yalnızca ihracata amacıyla kullanım” dan bahsedilmektedir. Bu durumda, madde gereğinin yerine getirilebilmesi ve malların, ihraç malları niteliğinde olabilmesi için söz konusu malların yurt içinde markalanması ve ardından “ihraç” edilmesi gerekmektedir. Ancak bu şekilde 556 sayılı KHK. anlamında kullanım yüklentisi yerine getirilmiş olacaktır.

Ayrıca şunu da belirtmek gerekir ki marka yalnızca ihracatta kullanılsa dahi 556 sayılı KHK. m. 14 anlamında kullanma yüklentisinin gerçekleştirilebilmesi için markanın

ciddi kullanılması gerekmektedir.