İdari Usullere Uygun Olarak İhdas Edilme

İdari yaptırımlar idare tarafından idari usullerce tatbik edilirler 282. İdari yaptırımlarda uygulanan usuller diğer yaptırımlarda uygulanan usullerden farklıdır

283_{. İdari yaptırım bir idari işlem niteliğinde olduğu için idari yaptırım uygulamasında}

usulde bir sakatlık idari işlemin usul açısından sakatlığına neden olur 284. Usulde farklılık hem yaptırıma karar vermede hem de uygulamada ortaya çıkar 285. Örneğin cezai yaptırımlar kural olarak C. Savcısı tarafından infaz edilirken, idari yaptırımlar idare tarafından infaz edilir 286. Ceza yaptırımları ise ceza muhakemesi süreci sonunda yargısal kararlar ile oluşur.

8.Diğer Özellikler

İdari yaptırımlar ceza yaptırımları ile uygulanabileceği gibi bağımsız olarak da uygulanabilir 287.

niteliğinde olacaktır. Bu duruma disiplin mahkemelerinin verdiği kararları idari yaptırım olarak nitelemek gerekecektir (OĞURLU, “idari yaptırımlar ” , s. 45 ).

281 _{GÖZLER, bu kurulların mahkeme niteliğinde olduğunu ve verdiği kararların yargı kararı} niteliğinde olduğunu ifade etmektedir (GÖZLER, idare hukuku – C. 1, s. 33–34 ) Yazar disiplin mahkemelerinin bağımsızlığı konusunda şüphelerin olduğunu belirtmekle birlikte bu mahkemelerin kuruluşu ve üyelerinin atanma biçimi ve çalışma usullerinin Anayasamızın 138’inci maddesinde öngörülen “mahkemelerin bağımsızlığı” ilkesi ve 139’uncu maddede öngörülen “hâkimlik ve savcılık teminatı” esaslarıyla bağdaştığını söylemenin oldukça güç olduğunu belirtmektedir ( GÖZLER Kemal, Hukuka Giriş, Bursa 2006, s.112 ).

282 _{ÇAĞLAYAN, s. 24.}

283 _{GÖLCÜKLÜ , “idari ceza hukuku” , s. 137. ; DONAY, “para cezaları”, s. 8; OĞURLU, “idari} yaptırımlar ” , s. 42.

284 _{SOYASLAN , “yürütme organı”, s.144.} 285 _{OĞURLU, “ idari yaptırımlar ” , s. 47.}

286 _{MAHMUTOĞLU , “düzene aykırılıklar hukuku” , s.129.} 287 _{GÖZÜBÜYÜK / TAN, s. 491.}

İdari yaptırımlar belli bir kişiyi hedef alırlar 288. Belirli bir kişiyi hedef aldıkları için de kişinin sübjektif durumu, davranışları idari yaptırım uygulanırken dikkate alınır 289.

İdari yaptırımlar hem gerçek kişilere hem de tüzel kişilere uygulanabilir. Bu husus kabahatler kanunun 8. maddesinde düzenlenmiştir. Ceza yaptırımlar bakımından ise hem gerçek kişilerin hem de tüzel kişilerin sorumluluğu vardır.

İdari yaptırımlar sosyal düzeni daha özelde idari düzeni koruma amacı taşıdıkları için ülkelerin idari düzenlerin farklılığına paralel olarak tür ve miktar bakımından değişiklik gösterebilirler 290.

İdari yaptırımlar adli sicile kaydedilmezler291 _{ve adli tevbihe konu}

olmazlar292_.

D.İDARİ YAPTIRIMLAR HUKUKUNA HÂKİM OLAN İLKELER

1.HUKUK DEVLETİ İLKESİ

Anayasamızın ikinci maddesine göre Türkiye Cumhuriyeti bir hukuk devletidir. Hukuk devletinde vatandaşların hukuki güvenlikleri güvence altındadır ve vatandaşlar devletin eylem ve işlemlerine karşı yargı yoluna başvurabilirler 293_.

Anayasa mahkemesine göre ise hukuk devleti ;

“her eylem ve işlemi hukuka uygun, insan haklarına saygı gösteren, bu hak ve özgürlükleri koruyup güçlendiren, her alanda adaletli bir hukuk düzeni kurup bunu geliştirerek sürdüren, Anayasa’ya aykırı durum ve tutumlardan kaçınan, hukuku tüm devlet organlarına egemen kılan, Anayasa ve hukukun üstün kurallarıyla kendini bağlı sayıp yargı denetimine açık olan, yasaların

288 _{GÖLCÜKLÜ , “idari ceza hukuku” , s. 131; OĞURLU, “idari yaptırımlar” , s. 41.} 289 _{OĞURLU, “idari yaptırımlar ” , s. 41.}

290 _{OĞURLU, “idari yaptırımlar” , s. 42. “Örneğin Fransa’da kaçak işçi ve göçmen sorunu büyük} olduğu için bu alanda idari yaptırım fazladır. Bizde ise böyle bir sorun olmadığı için bu alanda idari yaptırım çok fazla değildir. Yine balıkçılık ile geçinen bir ülkede balık avcılığı konusunda idari para cezaları, balık avcılığı ruhsatının geri alınması, avcılık ruhsat süresinin uzatılması, gemi araç ve yakalan balıklara el koyma gibi yaptırımlar fazlaca uygulanabilirken, kara avcılığının olduğu bir ülkede ise daha çok kara avcılığı ile ilgili yaptırımların öngörülmesi ve uygulanması doğaldır (

OĞURLU, “ idari yaptırımlar ” , s. 42 ) . 291 _{GÖLCÜKLÜ , “idari ceza hukuku” , s.215.} 292 _{MAHMUTOĞLU , idari para cezaları , s. 51.}

293 _{ÖZBUDUN Ergun, Anayasa Hukuku, Ankara 2005, s.112 vd. ; KABOĞLU İbrahim Anayasa} Hukuku Dersleri, İstanbul 2005, s.391 vd. ;GÖREN Zafer, Anayasa Hukuku, Ankara 2006, s.135 vd.

üstünde yasakoyucunun da bozamayacağı temel hukuk ilkeleri ve Anayasa bulunduğu bilincinden uzaklaştığında geçersiz kalacağını bilen devlettir” 294.

Hukuk devleti ilkesinin işler hale gelebilmesi bazı şartların gerçekleşmesi gerekir. Bu şartları şu başlıklar altında toplayabiliriz 295 : yasama - yürütme - yargı organlarının hukuka bağlı olması, idarenin yargısal denetime tabi olması, hâkim ve savcılık teminatı, idarenin mali sorumluluğu. İdari yaptırımlar hukuku bakımından hukuk devleti ilkesinin en anlamlı gereği “idarenin yargı denetimine tabi olması” dır296. Bilindiği üzere toplumsal barış sadece kişilerin kendi aralarındaki husumetlerden bozulmaz. İdarenin eylem ve işlemleri de toplumsal barışı, toplumsal düzeni bozabilir. Bu nedenlerle idarenin işlem ve eylemlerinin de yargı denetimine tabi olması gerekir. Bu husus 1982 anayasamızın 125. maddesinde “İdarenin her türlü eylem ve işlemlerine karşı yargı yolu açıktır” ifadesi ile somutlaşmıştır. Anayasa mahkemesi de verdiği kararlarında hukuk devleti kavramının önemli gereklerinden birinin idarenin işlem ve eylemlerinin yargı denetimine tabi olması ilkesi olduğunu belirtmiştir 297.

Kişilerin idarenin her türlü eylem ve işlemlerine karşı yargı yoluna gidebilmesi kişilerin sahip olduğu savunma hakkı ile de sıkı ilişki içersindedir. Savunma hakkı ilkesi birçok ilke gibi esas itibariyle ceza hukuku kökenli bir ilkedir. Ancak bu ilke hukuk devleti olmanın bir gereği olarak hukukun her alanında geçerlidir. Bu bakımdan ilke idari işlemler karşısında bireyleri koruma fonksiyonuna sahiptir. Kabahatler kanununun 25. ve 26. maddelerinde de bu ilkeyi işler hale

294 _{AYM , E: 1985/31 , K: 1986/11 , K.T : 23/03/1986,}

http://www.anayasa.gov.tr/eskisite/KARARLAR/IPTALITIRAZ/K1986/K1986-11.htm , ( 27.07.07). 295 _{GÖZLER , İdare Hukuku Dersleri , s. 96 vd.; GÖZÜBÜYÜK / TAN ,s. 39 vd.}

296 _{Bkz. ÜNLÜÇAY Mehmet, İdarenin Yargısal Denetimi Ve Hukukun Üstünlüğü,}

http://www.danistay.gov.tr/1-idarenin_yargisal-enetimi_ve_hukukun_ustunlugu. , ( 27.07.07 ). 297 _{AYM, E:1976/1,K:1976/28,K.T: 25.5.1976; E:1984/1,K:1984/2, K.T: 01.03.1984,}

http://www.anayasa.gov.tr , (27.07.07). AYM başka bir kararında ise yargı denetimini vazgeçilmez koşul olarak görmektedir: Hukuk devletinin başlıca amacı, kamu gücü karşısında kişinin hak ve

özgürlüklerini korumaktır. Bu âmâca ulaşabilmek için kullanılan araçlar aynı zamanda hukuk devleti kavramının öğeleridir. Bunlardan en önemlileri, devletin değişik işlevlerinin ayrı organlar eliyle gördürülmesi anlamına gelen “kuvvetler ayrılığı” ilkesi bağlamında idarenin hukuka bağlılığı ile zarar verici işlem ve eylemlerinden sorumlu tutulması ve yargı güvencesidir. Hukuk devletinde, yönetimin tüm eylem ve işlemlerinin hukuka uygunluğu zorunludur. Bu nedenle hukuk devletinin vazgeçilmez koşullarından birisi, “idarenin yargısal denetimi” dir. AYM, E: 1990/40, K: 1991/33,

K.T:01.10.1991,http://www.anayasa.gov.tr/eskisite/KARARLAR/IPTALITIRAZ/K1991/K1991- 33.htm , ( 07.07.07 )).

getirecek nitelikte fiilin işlendiğini ispata yarayacak bütün delillerin ilgililere gönderileceği belirtilmektedir. Hukuk devleti ilkesi ve bu ilkenin idari yaptırımlar açısından en önemli gereği olan idarenin tesis ettiği her türlü yaptırıma karşı kişilerin yargı yoluna gidebilmesidir.

2. YASALLIK İLKESİ