İcra ve İflas Kanunları Açısından Finansal Kiralama İşlemleri

Finansal Kiralama Kanunu’nun 19. maddesinde, “Kiracının iflası halinde iflas memuru İcra ve İflas Kanununun 221. maddesinin birinci fıkrasıhükmüne göre büro teşkilinden önce, finansal kiralama konusu malların tefrikine karar verir. İflas memurunun bu kararına karşı 7 gün içinde itiraz edilebilir.

Kiracı aleyhine icra yoluyla takip yapılması durumunda, icra memuru, finansal kiralama konusu malların takibin dışında tutulmasına karar verir icra memurunun kararına karşı 7 gün içinde itiraz edilebilir. ‘Bu itirazlar tetkik merci tarafından en geç bir ay içinde karara bağlanır’ hükmü yer almaktadır.

Kiracının iflası halinde iflas memuru İcra ve İflas Kanunu’nun 221.maddesi hükmüne göre iflas masasını oluştururken Finansal Kiralama Kanunu’nun 19. maddesinin 1. fıkrasının emredici hükmü uyarınca da finansal kiralama konusu malların ayrılmasına karar verir. Çünkü bu malların mülkiyeti iflas etmiş bulunan kiracıya değil, finansal kiralama şirketine aittir.

İflas memurunun malların iflas masası dışında kalmasına karar vermesi durumunda, kiracıdan alacağı bulunan alacaklılar bu kararı öğrendikleri günden itibaren 7 gün içinde icra tetkik merciine itiraz edebilirler. Tetkik merciinin itirazları 1 ay içinde karara bağlaması gerekmektedir. Kanunda, iflas memurunun finansal kiralama konusu malları iflas masası dışında bırakması halinde kiracıdan alacağı bulunan alacaklıların izleyeceği yöntem belirtilirken, iflas memurunun finansal kiralama konusu malların iflas masası dışında bırakılmasına karar vermemesi halinde hangi yola başvuracağı açıklanmamıştır. Yargıtay 19. Hukuk Dairesinin bu konuda verdiği E.1995/3332 ve K.1996/64654 Sayılı karara göre finansal kiralama konusu malın mülkiyeti finansal kiralama şirketinde kaldığından ve bu konuda özel bir düzenleme bulunmadığından, finansal kiralama şirketinin malın iflas masasından tefrikini talep etmesi ve iflas idaresince bu talebin reddedilmesi ya da reddedilmeyip ikinci alacaklılar toplantısında reddedilmesi halinde, finansal kiralama şirketine istihkak davası açması için icra ve iflas kanunun 228. maddesi hükmü uyarınca 7 günlük süre verilmesi gerekir. Yapılacak tebligatta istihkak davası açılması için 7 günlük dava açma süresi zorunludur. 7 günlük dava açma süresi, sıra cetveli ve red kararı ilan tarihinden değil, anılan kanun hükmüne uygun olarak yapılan tebligatın finansal kiralama şirketine tebliğ edildiği tarihte başlar.

3226 Sayılı Finansal Kiralama Kanunu hükümlerine göre finansal kiralama şirketlerinde mal kiralayan kiracı aleyhine icra yoluyla takip yapılması halinde icra dairesinin Finansal Kiralama Kanunu’nun 19/2.maddesi hükmü uyarınca finansal kiralama sözleşmesine konu malların takibin dışında tutulmasına karar vermesi gerekir. İcra dairesinin bu kararına karşı kiracıdan alacağı bulunan alacaklılar, işlemi öğrendikleri günden itibaren 7 gün içinde yazılı ya da sözlü olarak icra tetkik merciine itiraz edebilirler. Bu durumda icra tetkik merciinin itirazları 1 ay içinde karara bağlanması zorunludur.

Finansal kiralama şirketinin istihkak davası açmaması halinde, borçlar kanunu’nun 61. maddesi hükmü uyarınca kiracıya karşı haksız zenginleşmeden dolayı dava açması ve kusurunu ispat etmek şartıyla aynı Kanunun 41. maddesi hükmü uyarınca tazminat istemesi mümkündür.

3226 Sayılı Finansal Kiralama Kanunu’nun 26. maddesinde “ Sözleşmeye bu kanunda hüküm olmayan hallerde Borçlar Kanunu’nun genel hükümleri uygulanır” denildiğinden, iflas eden ya da icra yoluyla takibe uğrayan kiracının, finansal kiralama sözleşmesinde yer alsın ya da yer almasın vakit geçirmeden finansal kiralama şirketini haberdar etmesi gerekir. Ayrıca icra ya da iflas dairesine malın finansal kiralama konusu olduğunu ve mülkiyetinin finansal kiralama şirketine ait olduğunu, özel sicildeki tescilin tapu ya da gemi sicilindeki şerhin varlığını belirtmesi gerekmektedir. Kiracının bu mükellefiyeti dışında tetkik mercii önünde bir şikâyet ve istihkak iddiasında bulunma ya da istihkak davası açma hakkı yoktur. Bu haklar sözleşmede aksine hüküm yok ise malın maliki olan finansal kiralama şirketine aittir. Nitekim Yargıtay Hukuk Genel Kurulu 27.12.1995 tarihli, 95/1157 sayılı kararında kiracının elinde bulundurduğu finansal kiralama konusu malların haczedilmeyeceği yönünde iddiada bulunmayacağını kabul edilmiştir.

Kiracının elinde bulunan finansal kiralama konusu malın haczi ancak 3 halde mümkündür;

1- Finansal kiralama sözleşmesi hukuken geçerli olmakla birlikte, finansal kiralama kanuna uygun değilse, kiracının elinde bulunan finansal kiralama konusu malların haczedilmesi mümkündür. Örneğin Finansal Kiralama Kanunu, leasing “ Sat ve Geriye Kirala” olarak bilinen türünün kabul etmediğinden, kiracının bir finansal kiralama şirketine sattıktan sonra tekrar geriye kiraladığı mallar hakkında Finansal Kiralama Kanunu’nun kiralama konusu malların haczedilmeyeceğine ilişkin hükümleri uygulanamaz. Ancak bu durumda da malikin istihkak davası açma hakkı vardır.

2- Finansal kiralama sözleşmesinde sözleşme sona erdiğinde kiralama konusu malların mülkiyetini belli bir beden karşılığında satın alma hakkı verilmişse, sözleşme sonunda etkili olmak üzere malın haczi mümkündür.

3- Finansal kiralama sözleşmesinde, kiracıya sözleşme sona erdiğinde kiralama konusu malların mülkiyetini belli bir bedel karşılığında satın alma hakkı verilmişse, sözleşme sonunda etkili olmak üzere malların haczi mümkündür. Kiracı satın alma hakkını kullanmak istemezse kiracının alacaklıları ya da iflas idaresi kararlaştırılmış bedeli peşin ödemek şartıyla malın mülkiyetinin kiracıya geçmesini sağlayıp malın üzerinde haciz uygulayabilir. Kiralama sözleşmesine bu devir hakkını diğer bir deyişle mülkiyetin 3. kişiye geçmesini yasaklayıcı hüküm konulması mümkün değildir (Uydacı, 2006:52).

BÖLÜM:4 FİNANSAL KİRALAMA İŞLEMLERİNİN

MUHASEBELEŞTİRİLMESİ VE ÖRNEK

UYGULAMA

Bu bölümde finansal kiralama işlemlerinin uygulama çalışmasına yer verilmiş olup uygulama İstanbul’da bulunan Yatırım Finansal Kiralama A.Ş.’de yapılmıştır.