İŞYERİ TEMSİLCİLERİNİN YASAL GÜVENCELERİ (4688 sayılı Kanun m.18)

İşyeri temsilcilerinin yasal güvencelerine 4688 Kanunun 18 inci maddesinde yer verilmiştir. Kanunun (06/07/2004-5198 Kanunun 3 üncü maddesiyle değişik) 18 inci maddesinde; “Kamu görevlileri, iş saatleri dışında veya işverenin izni ile iş saatleri içinde sendika veya konfederasyonların bu Kanunda belirtilen faaliyet-lerine katılmalarından dolayı farklı bir işleme tâbi tutulamaz ve görevfaaliyet-lerine son verilemez.

Kamu işvereni, işyeri sendika temsilcisi ile sendika ve sendika şube yöneticile-rinin işyerini haklı bir sebep olmadıkça ve sebebini açık ve kesin şekilde

belirt-medikçe değiştiremez.” hükmüne yer verilmek suretiyle kamu görevlilerinin, iş saatleri dışında ve izne bağlı olarak iş saatleri içinde sendikal faaliyetlere katıla-bileceklerini ve bu faaliyetlere katılmaktan dolayı görevlerine son verilemeyece-ği kayıt altına alınmıştır. Ayrıca, işyeri temsilcilerinin, haklı bir sebep olmaksızın ve sebep açık ve kesin olarak ortaya konmaksızın görev yerlerinin değiştirileme-yeceği yönünde amir bir hükme yer verilmek suretiyle de iş yeri temsilcilerinin keyfi yer değiştirme uygulamalarının öznesi konumuna getirilmelerini de en-gellemiştir.

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından yayımlanan “işyeri sendika temsilcilerinin faaliyetleri ile çalışmaya devam eden sendika yöneticileri-ne verilecek haftada bir gün iznin kullandırılmasına ilişkin usul ve esaslar hakkında tebliğ” ile işyeri temsilcilerinin yaşamış olduğu

sorunların giderilmesine yönelik tedbirler alınmıştır. Söz konusu tebliğde; “İşye-ri sendika temsilcile“İşye-ri, kamu kurum ve kuruluşlarındaki sendikal faaliyetin çe-kirdeğini oluştururlar. Bu görevin yerine getirilmesi, temsilciler yanında, kamu işvereni, kamu görevlileri ve sendikalar açısından da büyük önem taşımaktadır.

Sendika temsilcileri, işyerine ilişkin olmak kaydıyla;

sendikalara üye olma hakkına sahip veya sendika üyesi olan kamu görevlilerinin dileklerini dinlemek, şikayetlerini çözümlemek, aralarındaki işbirliği ve çalışma ahengi ile çalışma barışını devam ettirmek, kamu görevlilerinin hak ve menfaat-lerini gözetmek, çalışma şartlarının uygulanmasına yardımcı olmak üzere en çok üyeye sahip sendikaca atanan görevlilerdir.

Temsilciler, bu görevlerini yerine getirirken, işyerlerindeki işlerini aksatmamak ve iş disiplinine aykırı olmamak koşuluyla hareket etmek zorundadırlar.

4688 sayılı Kanunun 23 üncü maddesinde, işyerlerinde kamu görevlilerinden en çok üye kaydetmiş sendikanın işyeri temsilcisi seçmeye yetkili olduğu, sendika temsilcilerinin, işyerlerinde üyelerinin işveren veya işyeri ile ilgili sorunlarını din-lemek, ilgili yerlere iletmek ve

sendika ile işveren arasında iletişim sağlamak amacıyla, bu görevlerini işyerinde, haftada dört saat olmak üzere yerine getireceği, temsilcilerin bu sürede izinli sayılacağı, kamu işvereninin, yönetim ve hizmetin işleyişini engellemeyecek bi-çimde sendika temsilcilerine çalışma saatleri

içinde ve dışında görevlerini yapabilmeleri için imkânlar ölçüsünde kolaylıklar sağlayacağı öngörülmüştür.

Bu bakımdan :

Kamu işverenleri, sendikal faaliyetler itibariyle önemli görevler üstlenmiş bu-lunan işyeri sendika temsilcilerinin muvafakatları dışında görev yerlerinin de-ğiştirilmemesi konusunda gerekli hassasiyeti göstermelidirler. İşyeri sendika temsilcilerine kurumlarınca pano ve yer tahsis edileceği konusunda kanunda herhangi bir hükme yer verilmemiş olması, bunların temsilcilere sağlanmaya-cağı anlamında değerlendirilmemelidir.” ifadelerine yer verilerek, işyeri sendi-ka temsilcilerinin bu sıfatlarıyla yürütecekleri faaliyet ve çalışmalar için gerekli kolaylıkların sağlanması ve görev yerlerinin keyfi şekilde değiştirilmemesi yö-nündeki üst hukuk normlarına uygun nitelikte uygulamaların hayata geçirilmesi istenmiştir.

Diğer taraftan, tebliğde de açık olarak belirtildiği gibi sendika iş yeri temcilerinin kullanımına mahsus olmak üzere iş yerlerinde ayrı bir yer tahsis edilmesi gerekli-liği de ortaya konmak suretiyle iş yeri temsilcilerine mahsus bir oda ayrılması da bir anlamda zorunluluk haline getirilmiştir.

Diğer taraftan, Anayasamızın 90. maddesinde yer alan; “Usulüne göre yürürlü-ğe konulmuş milletlerarası anlaşmalar kanun hükmündedir. Bunlar hakkında Anayasaya aykırılık iddiasında bulunulamaz ve Anayasa Mahkemesine başvu-rulmaz. Usulüne göre yürürlüğe konulmuş temel hak ve özgürlüklere ilişkin mil-letler arası antlaşmalarla kanunların aynı konuda farklı hükümler

içermesi nedeniyle çıkabilecek uyuşmazlıklarda milletlerarası anlaşma hüküm-leri esas alınır.” hükmüne bağlı olarak sendikal örgütlenme ve haklar konusun-daki uluslar arası anlaşmalarda iç hukuk normu hükmünde olup bu anlaşmalar-da yer alan hükümlerinde uygulamaanlaşmalar-da dikkate

alınması anayasal bir zorunluluktur. Bu çerçevede İLO (Uluslararası Çalışma Ör-gütü) sözleşmelerinde 87 ve 151 sayılı sözleşmelerde yer verilen hükümlerde işyeri sendika temsilcilerine yönelik güvenceler içermektedir. 87 No’lu Sendika Özgürlüğüne Ve Örgütlenme Hakkının Korunmasına İlişkin Sözleşme ile 151 No’lu Kamu Hizmetinde Örgütlenme Hakkının Korunması Ve İstihdam Koşulları-nın Belirlenmesi Yöntemlerine İlişkin Sözleşme içeriğinde yer verilen hükümler-de gerek sendikal örgütlenme ve haklara ilişkin gerekse sendika temsilcilerine ilişkin önemli hükümlere yer verilmiştir. (Söz konusu Sözleşmelere Kitapçığın Ekler bölümünde yer verilmiştir.

İşyeri Sendika Temsilcileri ve ILO Sözleşmeleri

151 sayılı ILO Sözleşmesi kamu görevlilerinin sendikal hakları ile ilgilidir.

6. Madde, Kamu Görevlileri Örgütlerine Sağlanacak Kolaylıklar başlığını taşı-maktadır.

1. maddede: “Kamu görevlilerinin tanınan örgütlerinin temsilcilerine, çalışma saat-leri içerisinde veya dışında görevsaat-lerini çabuk ve etkin bir biçimde yerine getirebilme-lerine olanak verecek şekilde kolaylıklar sağlanacaktır.”

2. maddede: “Bu tür kolaylıklar sağlanması idarenin veya hizmetin etkin işleyişini engellemeyecektir,”

3. madde de ise: Bu kolaylıkların niteliği ve kapsamı, bu sözleşmenin 7. mad-desinde belirtilen “Kamu görevlileri ve kamu makamları arasında çalışma koşul-larının görüşülmesine olanak veren yöntemlerin ve kamu görevlileri temsilcilerinin anılan koşulların belirlenmesine katılmalarını sağlayan başka her türlü yöntemin en geniş biçimde geliştirilmesi ve kullanılmasını teşviki için gerektiğinde ulusal koşullara uygun önlemler alınacaktır, şeklindeki düzenlemeye uygun yöntemlerle belirlenecektir”. Bu konudaki uluslararası düzenlemelerden bir diğeri de Sendi-ka Özgürlüğü ve Örgütlenme Hakkının Korunması Hakkında 87 Sayılı ILO söz-leşmesidir. Bu sözleşmenin 3. maddesinin 2. fıkrası; “Kamu makamları bu hakkı sınırlayacak (sendikal örgütlenme hakkı ) veya bu hakkın yasaya uygun bir şekilde kullanılmasına engel olacak nitelikte her türlü müdahaleden kaçınmalıdır.”

Madde 8/1 ve 8/2 de ise “Çalışanlar ve işverenler bunlara ait örgütler, bu sözleşme ile kendilerine tanınan bu haklarını kullanmada, diğer kişiler ve topluluklar gibi ya-salara uymak zorundadırlar.” “Yasalar, bu sözleşme ile öngörülen güvencelere za-rar verici nitelikte olamaz veya zaza-rar verici şekilde uygulanamaz.” Yine anılan söz-leşmenin Örgütlenme Hakkının Korunması başlıklı 11. Maddesinde “Hakkında bu sözleşmenin yürürlükte bulunduğu Uluslararası Çalışma Örgütünün her üyesi, çalışanların ve işverenlerin örgütlenme hakkını serbestçe kullanmasını sağlamak amacıyla gerekli ve uygun bütün önlemleri almakla yükümlüdür.” hükümlerini ta-şımaktadır. Bütün bu uluslar arası kurallar T.B.M.M tarafından çıkarılan kanunlar-la uygun bulunmuş ve Resmi Gazetede yayımkanunlar-lanmıştır (RG.11.12.1992, 21432).

Anayasanın 90. maddesinin son fıkrasına göre “Usulüne göre yürürlüğe konulmuş milletlerarası anlaşmalar kanun hükmündedir. Bunlar hakkında Anayasaya aykı-rılık iddiası ile Anayasa Mahkemesine başvurulamaz” hükmü ile 151 ve 87 Sayılı Sözleşme hükümlerinin, iç hukuk hükmü niteliğinde yasaya eşit düzenlemeler olduğunu vurgulamaktadır.