İşten Çıkarma: Yönetici için en son uygulanabilecek disiplin cezası, sorunlu işgörenin işten çıkarılmasıdır Kovma yalnızca en ciddi suçlar için kullanılmalıdır.

Kovma kararı, uzun ve çok düşünmeyi gerektirir. Hemen hemen herkes için ağır bir yaraya neden olur. Örgütlerde çok uzun yıllar çalışanlar ve elli yaşın üstündeki işgörenler için kovulma, yeniden kapsamlı bir öğretim görmeye bireysel olarak katlanmak ve yeni bir iş bulmak açısından çok zor olabilir.

Öğretmenler açısından da, çalışmakta olan yeteneksiz öğretmenleri işten çıkarmak zordur. Ancak olanaksız da değildir. Eğer, işte tutma yasaları, yeteneksiz öğretmenleri korumaktan daha çok, kovmaya niyetlenen bir şekilde düzenlenirse, o zaman yeteneksiz öğretmenleri atmak kolaylaşır. Öğretmenlerin yetersizliğini belirlemek için şu dört ana alanla ilgili ölçütler oluşturulabilir: Alan bilgisi, öğretim yöntemleri, öğrenciler üzerindeki etkisi ve daha çok okuldaki kişisel tutumları.

Sendikalar da öğretmenlerin işten atılmalarına sıcak bakmamaktadırlar. Daha çok yeteneksiz öğretmenlerin başarımlarının geliştirilmesi üzerinde durmaktadırlar.

Okullarda amaç, öğretmenleri işlerinden atmak değil, onların işlerinde daha çok uzmanlaşmalarını sağlamaya yönelik önlemleri almak olmalıdır. Çağdaş okullarda, yetenekli öğretmenlerin işbaşında tutunabilmesi için değişik stratejiler geliştirilmektedir. Öğretmenlerin cezalandırılmasının ya da kovulmasının öznel ölçütlerden oluşmaması için çaba harcanmaktadır. Özellikle öğretmen değerlendirmede öğretimsel hedeflerle

ilişkili olmayan, kişisel inançlar, yöneticilerle kişisel çatışmalar ve okul dışı etmenler göz önüne alınmamaktadır.

Disiplin Uygulamalarının Hukuksal Çerçevesi

Kamu Yönetimi gerek kuruluş, gerek işleyiş yönünden hukuka bağlıdır. Yönetimin hukuka bağlı olması, hukuk devleti kavramıyla adlandırılır. Kamu yönetimi alanında kuruluşların çoğalması ya da genişlemesi, yönetimin hukuk ile olan ilişkisini de etkilemiştir. Kamu yönetimi alanındaki her düzenleme, yapılan her değişiklik, kendisiyle birlikte yeni yükümlülükler ya da kısıtlamalar getirir. Her yükümlülük ya da kısıtlama, kamu yönetimi ile yönetilenler arasındaki ilişkinin düzenlemesini, kamu yönetimine tanınan yetkilerin keyfi kullanılmaması için bazı önlemlerin alınmasını gerekli kılar. Bu nedenle kamu yönetiminin hukuka uygun davranmasını sağlamak için yargı denetimi etkin bir araçtır (Gözübüyük, 1983)

Kamu yönetimi, kendi görev alanına giren işleri yürütebilmek için sahip olduğu yetkiye dayanarak düzenleyici işlemler yapabilir. Anayasa’nın 107. maddesi uyarınca, yasaların uygulanmasını göstermek ya da yasaların buyurduğu konuları düzenlemek için hükümetin çıkardığı tüzükler ile yine Anayasa’nın 113. maddesi uyarınca bakanlıklar ve kamu tüzel kişilerinin kendi görev alanlarını ilgilendiren yasaların ve tüzüklerin uygulanmasını sağlamak amacıyla çıkardıkları yönetmelikler yönetimin yaptığı düzenleyici işlemlerdir. Ayrıca, yönetim kendi iç işleyişini düzenleyecek nitelikte yönergeler ve genelgeler de çıkarabilir (Ergun ve Polat. 1978).

İşte kamu yönetimi hukukunun düzenleyici işlemlerle ortaya koyduğu tüzük, yönetmelik, genelge ve yönergeler işgörenlerle yöneticilerin uyması gereken bir dizi kuralı içerir. Bu düzenlemelerin dayanağı olan Anayasa ve yasalara sadık olmayan yöneticilere ve öğretmenlere çeşitli disiplin cezaları verilir. Böyle bir durumda “disiplin cezası nasıl verilir, kime, niçin verilir, ne kadar sürede verilir, cezayı kimler verir?” gibi uygulamaya dönük soruların yanıtları izleyen sayfalarda tartışılacaktır.

Disiplin Cezalarının Yasal Dayanakları

Disiplini ilgilendiren ayrıntılı hükümler, genel olarak Devlet Memurları Kanunu’nda ve bu kanuna uygun olarak çıkarılan yönetmeliklerde vardır. Bununla birlikte Anayasa’da da disiplinle ilgili bazı temel kurallar yer almıştır. Anayasa’nın 129. maddesi “Disiplin Kovuşturmasında Güvence” başlığına da yer vermekte ve disipline ilişkin şu hükümleri içermektedir (Tortop, 1994):

• Savunma hakkı tanınmadıkça disiplin cezası verilemez.

• Uyarma ve kınama cezaları dışında disiplin kararları yargı denetimi dışında bırakılamaz.

• Memurlar hakkında ceza kovuşturması açılması, kanuni istisnalar dışında idari mercilerin iznine bağlıdır.

Disiplin suçları ile ilgili disiplin cezaları, genel olarak bütün memurlar için 657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu’nda (DMK) yer almaktadır. DMK’ de 2670 sayılı yasanın 31. maddesi ile değişik 125. maddesinin son fıkrasında yer alan “Özel kanunların disiplin suçları ve cezalarına ilişkin hükümleri saklıdır” hükmü, özelliği bulunan meslekler için, yürürlükte bulunan kanunlarda yazılı fiil ve kusurlu hallerle, bunlara karşılık gösterilen cezaların uygulanmasına olanak vermektedir. İşte, bu maddelerle ilişkili olarak öğretmenlere yönelik de özel disiplin suç ve cezalarını düzenleyen yasalar yardır. Bu yasalar şunlardır (Sorguç, 1986; MEB, 1990):

• İlkokul öğretmenlerine yönelik, 4357 Sayılı Kanun’un 2.2.1938 gün ve 1166 Sayılı Kanunla değişik 7. maddesinde,

• Ortaöğretim öğretmenlerine yönelik, 1702 Sayılı Kanun’un 25.7.1931 gün ve 1880 Sayılı Kanunun 4. Maddesiyle değiştirilen 19. maddesinde yer alan disiplin cezaları verilebilmektedir.

Öğretmenler hem 657 Sayılı DMK’na hem de özel kanunlara göre disiplin uygulamalarına bağlıdırlar. Ancak öğretmenler, mesleki yasak eylemlerinden özel yasalara göre, diğer suçlardan ise 657 Sayılı DMK’na göre disiplin cezası alabilirler.

Ceza İle İlgili Yasa ve Yönetmelikler

-657 Sayılı Devlet Memurları Kanununa Göre Disiplin Suçları ve Uygulanan Cezalar

-1702 Sayılı İlk ve Ortaöğretim Tedrisat Muallimlerinin Terfi ve Tecziyeleri Hakkında Kanuna Göre Disiplin Suç ve Cezaları

-4357 Sayılı İlkokul Öğretmenlerinin Kadrolarının Terfi Taltif ve Cezalandırılmalarına ve Bu Öğretmenler İçin Teşkil Edilecek Sağlık ve İçtimai Yardım Sandığı İle Yapı Sandığına ve Öğretmenlerin Alacaklarına Dair Kanun’a Göre Disiplin Suç ve Cezaları

657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu’na Göre Disiplin Suçları ve Uygulanan Cezalar

Bu yasanın 124.maddesinde disiplin amirleri,125.maddesinde memurlara yönelik disiplin suç ve cezaları 127. ve 128. maddelerinde zamanaşımı ve karar süreleri sayılmıştır.

Madde 124-Disiplin Amiri ve Disiplin Cezaları

(Değişik: 29.11.1984 – KHK 243/25 md.)Disiplin amirleri; kurumların kuruluş ve görev özellikleri dikkate alınarak ve Devlet Personel Başkanlığı’nın görüşüne dayanılarak özel yönetmeliklerinde tayin ve tespit edilecek amirlerdir.

(Değişik:12.05.1982-2670/30 md.) Kamu hizmetlerinin gereği gibi yürütülmesini sağlamak amacı ile kanunların, tüzüklerin ve yönetmeliklerin Devlet Memuru olarak emrettiği ödevleri yurt içinde veya dışında yerine getirmeyenlere, uyulmasını zorunlu kıldığı hususları yapmayanlara, yasakladığı işleri yapanlara durumun niteliğine ve ağırlık derecesine göre 125. maddede sıralanan disiplin cezalarından birisi verilir.

Madde 125- Disiplin Cezalarının Çeşitleri İle Ceza Uygulanacak Fiil ve Haller (Değişik:12/5/1982-2670/31 md.)

A-Uyarma:Memura, görevinde ve davranışlarında daha dikkatli olması