Ödül türlerinin bireysel gereksinimleri karşılama ve iş doyumu sağlama düzeylerini değerlendirebilmek ve ödül dağılımının belirlenmesindeki ölçütleri izleyebilmek açısından mevcut ödüllerin yasal dayanakları ve ödül vermeye yetkili makamlar aşağıdaki tablolarda gösterilmiştir.
Tablo:2-M.E.B.Tarafından Belirlenen Mevcut Ödüllerin Yasal Dayanakları
ÖDÜL TÜRÜ Yürürlüğe Girdiği Tarih ve
Yayın
Yasal Dayanakları/Kanun No
-Teşekkür Belgesi -Takdir Belgesi
M.E.B.Tebliğler Dergisi
“M.E.B. Mensuplarına Takdir ve Teşekkür Belgesi Verilmesi Hakkında Yönerge
Cilt:48
Tarih: 9 Eylül 1985 Sayı :2195
657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu 1702 S ayılı İlk ve Orta Tedrisat Muallimleri Terfi ve Tecziyeleri Hakkında Kanun
4357 Sayılı İlkokul Öğretmenlerinin Terfi,Taltif ve
Cezalandırılmalarına Dair Kanun
-Hizmet Şeref Belgesi T.C.Resmi Gazete
Öğretmenler Günü Kutlama Yönetmeliği Tarih: 26 Kasım 1992
Sayı : 21417
3797 Sayılı M.E.B.Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun
222 Sayılı İlköğretim ve Eğitim Kanunu
657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu 1739 Sayılı Milli Eğitim Temel Kanunu
Terfi a) Kademe İlerleme b) Derece Yükselmesi
657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu 1702 Sayılı İlk ve Orta Tedrisat
Muallimlerinin Terfi ve Tecziyeleri Hakkında Kanun
-Aylıkla Ödüllendirme M.E.B.Tebliğler Dergisi
M.E.B. Personelinin Aylıkla Ödüllendirilmesi Hakkında Yönerge
Cilt : 52
Tarih: 26 Kasım 1989 Sayı : 2302
657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu
Kaynak:Sarpkaya, Ruhi (2001) İlköğretim ve Ortaöğretim Öğretmenlerine Yönelik Disiplin ve Ödüllendirme Uygulamaları
Tablo:3-Maddi ve Manevi Ödülleri Önerme ve Verme Yetkisi
Ödül Türü Önermeye Yetkili Makam Ödül Vermeye Yetkili Makam
-Teşekkür Belgesi a) Müfettişler b)Sıralı sicil amirleri
a)Bakan (M.E.B. Personelinin Tümüne/ Merkez,taşra ve yurt
dışı teşkilatı)
b)Müsteşar: (Merkez ve taşra teşkilatında görevli personele) c)Müsteşar Yardımcıları; Genel Müdür ve Bakanlık Daire Başkanları: Merkez ve taşra teşkilatında görev,yetki ve
sorumlulukları dahilinde bulunan personele
d)Valiler, İl Milli Eğitim Müdürleri: İl sınırında görevli
personele
e)Kaymakamlar ve İlçe Milli Eğitim Müdürleri: İlçe
sınırlarında görevli personele
-Takdir Belgesi a)Müfettişler b)Sıralı sicil amirleri
a)Bakan: Merkez, taşra ve yurt dışı teşkilatı ile bağlı
kuruluşlarda görevli personele
b)Valiler; İl sınırları içinde görevli personele
c)Kaymakamlar: İlçe sınırları içinde görevli personele
-Hizmet Şeref Belgesi
İl ve ilçe öğretmenler günü kutlama kurullar Valiler
-Terfi:
Kademe İlerlemesi Derece Yükselmesi
a)Bakan
b)Bakan onayıyla valiler
(657 sayılı DMK’nun 66. maddesi gereği)
Aylıkla Ödüllendirme a)Birinci sicil amiri
b)İlçe değerlendirme komisyonları c)İl değerlendirme komisyonları d)Merkez değerlendirme komisyonları
657 Sayılı Devlet memurları Kanunu
Kaynak:Sarpkaya, Ruhi (2001) İlköğretim ve Ortaöğretim Öğretmenlerine Yönelik Disiplin ve Ödüllendirme Uygulamaları
Öğretmenlere Maddi ve Manevi Ödüllerin Verilmesine İlişkin Ölçütler
Bu bölümde ödüllendirmede M.E.B’nın ödüllendirmede esas alınmak üzere her ödül için belirlediği ölçütlere yer verilmiştir.
Teşekkür Belgesi: Görevinde emsallerine göre üstün başarı sağlayan, Bakanlık veya ilgili kuruluşlarca kabul ve tescil edilen çeviri ve deneme türünde eser yayınlayan; ve malulen emekli olanlara verilmektedir.
Takdir Belgesi: 6 yıllık sicil notu ortalaması 90 ve daha yukarı olanlara, genel bir zarar, felaket ve tehlikenin önlenmesi veya genel bir faydanın sağlanması için hayatını tehlikeye koyarak görevinde olağanüstü gayret ve başarı sağlayanlara; Bakanlığın görev alanına giren konularda bilimsel nitelikte eser vermiş olanlardan bu eserlerinin yarışma sonucu bir veya bir kaçı ders kitabı olarak kabul edilmiş veya yurt içi ve yurt dışı yarışmalarda derece almış olanlara, okul koruma derneklerinin ekonomik sosyal ve kültürel hizmetlerinin yürütülmesinde ve geliştirilmesinde üstün gayret sarf ederek fahri üye olarak çalışan öğretmenlere; Bakan tarafından üst üste 3 yıl Teşekkür Belgesi verilenlerden 4’üncü yılda Bakan tarafından Teşekkür Belgesi verilmesi uygun görülenlere; memuriyeti süresince siciline işlenmiş (cezası silinenler hariç) bir ceza ile tecziye edilmeden emekli olanlara; yeni buluşlar yapanlar veya mevcut usullerde yararlı yenilikler getirenlere; bakanlığa bağlı döner sermeyeli kurum ve kuruluşlarda üretimi, verimliliği ve geliri şahsi gayret ve teşebbüsleri sayesinde bir önceki yıla oranla önemli ölçüde artıranlara verilmektedir.
Aynı yönergenin 4. maddesinin e ve 5. maddesinin e fıkrasında yer alan yılın öğretmeni seçilenlere teşekkür ve takdir belgesi verilmesi 26 Kasım 1992 ve 21417 sayılı Tebliğler Dergisinde yayımlanan Öğretmenler Günü Kutlama Yönetmeliği ile Yılın öğretmeni seçilmesine yönelik uygulama kaldırıldığı için ödül alma koşulu olmaktan çıkmıştır.
Hizmet Şeref Belgesi: Yıl içinde, hizmet süresi, yaş haddi ve sağlık sebepleriyle emekli olan öğretmenlere verilmektedir.
Maddi ödüllerden terfi ödülü: 657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 64., 65., 66.. 67. ve 68. maddeleriyle düzenlenmiştir.
Buna göre 64. maddeyle belirlenen kademe ilerlemesi için gerekli koşullar şunlardır:
1. Bulunduğu kademede en az bir yıl çalışmış olması. 2. 0 yıl içinde olumlu sicil almış bulunması.
3. Bulunduğu derecede ilerleyebileceği bir kademenin bulunması.
Derece yükselmesi için: Derece yükseltilmesi için gerekli koşullar şunlardır: 1. Üst dereceden boş bir kadronun bulunması,
2. Derecesi içinde en az üç yıl ve bu derecenin 3.kademesinde 1 yıl bulunmuş olması,
3. Kadrosunun tahsis edildiği görev için öngörülen nitelikleri elde etmiş olması, 4. Sicil bakımından üst derecelere yükselebilecek nitelikte bulunduğunun saptanmış olması gerekir.
Bununla birlikte 64. maddeye yapılan eklerle kademe ilerlemesi ödülünün gerek örgütte kalma gerekse çalışanların performans düzeyini korumak ve yükseltmenin hedeflendiği görülmektedir. Buna göre 29.1.1984-KHK.24319 maddesi ile 6 yıllık sicil notu ortalaması 90 ve daha yukarı olanların aylık derecelerinin yükseltilmesinde dikkate alınmak üzere bir kademe ilerlemesi verilmesine ilişkin düzenleme yapılmıştır.
Ayırma; 18.5.1994-KHK.52714 maddesi ile 657 sayılı Devlet Memurları kanunu’nun 72. maddesinde belirtilen “.... Türkiye’nin ekonomik, sosyal, kültürel ve ulaşım şartları yönünden benzerlik ve yakınlık gösteren iller gruplandırılarak tespit edilen bölgeler arasında adil ve dengeli bir sistem içinde yapılır.” tespiti gereğince belirli bir süre görev yapmak üzere mecburi olarak sürekli görevle atanan devlet memurlarından 1. derecede öncelikli yörelerde bulunanlara başarılı geçirilen her iki yıl için bir kademe ilerlemesi öngörülmüştür.
Yine 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 28.maddesinin 2. fıkrasında Olağanüstü Hal Bölgesi ve Mücavir İller ile İçişleri Bakanlığının görüşü ve Maliye Bakanlığının teklifi üzerine Başbakan onayı ile belirlenecek diğer illerde görevli olanlara her yıl bütçe kanunlarında gösterilen miktarı geçmemek üzere aylık ek tazminat ödenmektedir. Bu tazminatın ödenmesinde ilgili bölge ve illerde öğretmen ihtiyacının karşılanması amacıyla bir teşvik niteliği taşıdığı görülmektedir.
Kademe ilerlemesi ve derece yükselmesi öğretmenlerin çalıştıkları koşullar, hizmet süresi ve olumlu sicil ölçütleri göz önüne alınarak 657 sayılı Devlet Memurları kanunu’nun 38.maddesinde tanımladığı gibi görevin önem derecesinde sorumluluk veya önem artışı getirmeden aylıklarında bir ilerleyiş adımı sağlayan ve öğretmenlerin tümüne uygulanan örgütsel bir ödül olmasının yanında yüksek lisans veya doktora eğitimini tamamlamış olan öğretmenlere bu eğitimi tamamlayarak gerek örgütsel gerekse bireysel gereksinimlerin karşılanmasında daha üst düzeyde katkı getirmelerini sağlamak amacıyla verilen bireysel nitelikte bir ödüldür.
Yüksek lisans, lisans üstü ihtisas sertifikası, tıpta uzmanlık ve doktora öğrenimi yapan öğretmenlere kademe ilerlemesi ve derece yükselmesi verilmesi 657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 36.maddesinin 9. fıkrasında düzenlenmiştir. Buna göre memurluğa girmeden önce veya memuriyetleri sırasında yüksek öğrenim üstü mastır derecesi almış olanlarla yüksek öğrenim kurumlarından en az bir yıl ilave öğrenim yaparak lisans üstü ihtisas sertifikası alanlara bir kademe ilerlemesi, tıpta uzmanlık belgesi alanlara, meslekleri ile ilgili öğrenim dallarında doktora yapanlara bir derece yükselmesi uygulanmaktadır. Mastır derecesini alıp bir kademe ilerlemesinden yararlanan memura, mesleği ile ilgili öğrenim dalında doktora yaptığı takdirde iki kademe ilerlemesi uygulanmaktadır.
Aylıkla ödüllendirme: 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 123. maddesine dayanılarak Milli Eğitim Bakanlığı Personelinin Aylıkla Ödüllendirilmesi Hakkında Yönerge ile düzenlenmiştir.
657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 123. maddesine göre “Bağlı bulundukları kurumlarda olağanüstü gayret ve çalışmaları sonucunda emsallerine göre başarılı görev yaptıkları görülen Devlet Memurlarına bağlı veya ilgili Bakanın uygun görmesi üzerine bir mali yıl içinde bir aylıkları tutarını.... aşmamak üzere ödül verilebilir.” Bunlardan uygun görülenlerle ilgili Bakanın teklifi ve Başbakanın tasvibi ile bir aylıkları tutarında daha ödeme yapılabilir.
Aylıkla ödüllendirme için gerekli koşullar yönergenin 7. maddesinde belirtilmiştir. Buna göre aylıkla ödüllendirilmek üzere teklif edilmek için bir önceki yıl olumsuz sicil
almamış olmak, ödül teklif edilen yıl içerisinde aylıktan kesme veya maaş kesimi cezası dahil daha ağır bir disiplin cezası almamış olmak gerekli görülmüştür.
Milli Eğitim Bakanlığı Personelinin Aylıkla Ödüllendirilmesi Hakkında Yönerge’nin 4. ve 5. maddelerinde olağanüstü gayret ve başarı ölçütleri göz önüne alınarak yine Devlet Memurları Kanunu’nun 123. maddesinde Eğitim ve Öğretim Hizmetleri Sınıfı İçin kadro mevcudunun binde yirmisinden fazla olamayacağı kabul edildiğinden bu sınıfa giren aylıkla ödüllendirilebilecek personel sayısı üst sınır oları binde yirmi olarak belirlenmiştir.
Aynı yönergenin 8. maddesinde eğitim ve öğretim hizmetleri sınıfı personelinin okul ve kurum kadro sayılarına göre kaç personelin aylıkla ödüllendirilmek üzere teklif edilebileceği belirlenmiştir. Buna göre: kadro sayısı ve teklif edilebilecek personel sayısı 1-50 öğretmenli okul ve kurumlarda 2, 51-100 öğretmenli okul ve kurumlarda 4, 101-150 öğretmenli okul ve kurumlarda 6, 151-200 öğretmenli okul ve kurumlarda 8, 201-250 öğretmenli okul ve kurumlarda 10 olur.
Problem durumunda da belirtildiği gibi paradan oluşan aylık ödülü fizyolojik, güvenlik, ait olma, saygı ve kendini gerçekleştirme gereksinimlerinden herhangi birinin ya da bir kaçının belirli bir derecede karşılanmasında ve bunun yanında iş ve niteliği, denetim ücret, gelişme ve yükselme olanakları birlikte çalışılan kişiler, örgütsel ortam faktörlerinden elde edilen doyum düzeyinin belirlenmesinde anlamlı bir fark yaratabilir.
Aylık kavramı öğretmenlerin bir ay sonunda işleri karşılığı aldıkları toplam ücreti çağrıştırmaktadır. Ancak aylık, D.M.K'nun 155. maddesinde ve aynı kanunun 36. maddesinde yer alan sınıflara ait gösterge tablosundaki rakamların, Genel Bütçe kanununda o yıl için tespit edilen katsayı ile çarpılması sonunda bulunacak miktar olarak tanımlanmaktadır.Bütün sınıflar için her derece ve kademenin aylıklarının hesaplanmasında esas alınacak Aylık Gösterge Tablosu DMK’nun 43. maddesinin 1. fıkrasında belirlenmiştir. Ayrıca 3.4.1998 tarih ve 4359 sayılı kanunun 3. maddesi ilköğretim müfettişleri. öğretmen ve diğer personelden derece 1.8 arasında olanlara ek gösterge belirlenmiştir.Veriler toplandığında 4359 sayılı kanunla getirilen ek gösterge esas alınarak aylık ödülünün hesaplanması Tablo 4’de verilmiştir.
Tablo:4-Öğretmenlerin Derece ve Kademeye Göre Aylık Ödülünün Hesaplanması ve Miktarı