İşletmede Bitki Üretim Süreci, Faaliyetler ve Faaliyet Etkenleri

Bu kısımda, maliyetleme çalışmalarına temel teşkil etmek üzere fidanlıkta bitkilerin yetiştirilme süreci ve bu kapsamda yürütülen faaliyetler detaylı olarak anlatılmıştır.

3.4.1. Bitki Üretim Süreci

Süs bitkisi üretiminde gerçekleştirilen işlemler her fidanlıkta aynı olmakla birlikte, üretimde kullanılan teknikler fidanlıktan fidanlığa değişebilmektedir. Bu nedenle bu kısımda uygulama konusu işletmede yapılan üretim işlemleri ve bu işlemlerin gerçekleştirilmesinde kullanılan tekniklerin detayına yer verilmiştir. Arazide yetiştirilen ve saksıda yetiştirilen bitkilerin üretim süreci farklılık arz ettiğinden her iki üretim şekli için üretim süreçleri ayrı ayrı verilmiştir.

A) Arazide Yetiştirilen Bitkiler İçin Üretim Süreci

Araziye dikilen bitkiler için; üretim hazırlık, dikim, sulama, bakım ve söküm işlemleri yapılmakta olup, söz konusu faaliyetlerin detayı aşağıda sırasıyla verilmiştir.

1. Üretime Hazırlık: Üretime hazırlık faaliyeti, dikim yapılacak arazinin işlenmesine

yönelik olarak yapılan işlemleri ifade etmektedir. Dolayısıyla bu faaliyet yalnızca araziye dikilecek olan bitkiler için söz konusudur. Üretim hazırlık faaliyeti kapsamında, toprağın dikime hazır hale getirilebilmesi için toprak derin sürülmekte ve bir süre dinlendirilmektedir. Toprağın dinlenmesi esnasında fiğ, yonca, bakla gibi yeşil gübreleme amacıyla kullanılan bitkiler toprağa dikilmekte ve bu bitkiler gelişim sürecini tamamladıklarında sürülerek toprağa karıştırılmaktadır.

2. Dikim: Küçük fidanlar işçiler tarafından herhangi bir iş makinası kullanılmadan

dikilmektedir. Büyük fidanlarda ise fidanın dikileceği alan ağaç dikme aparatı ile açılmakta, işçiler tarafından dikilmektedir.

3. Sulama: Arazide dikili olan bitkilerin sulaması, damla sulama sistemi ile

yapılmaktadır.

4. Bakım: Gübreleme, ilaçlama, ot alma ve çapalama ile budama ve seyreltme faaliyetleri

bakım faaliyetleri kapsamında ele alınmış olup, söz konusu faaliyetlerin detayı izleyen kısımda verilmiştir.

64

a) Gübreleme: Arazide dikili olan bitkiler için sıvı gübre kullanılmakta olup, bitkilere

damla sulama sistemi ile verilmektedir.

b) İlaçlama: İlaçlama çalışmaları hastalıkları önlemek ve hastalık söz konusu olduğunda

hastalıklarla mücadele etmek üzere iki amaçla yapılmaktadır. Her iki durumda da ilaçlama makinası kullanılmaktadır. Bitkilerde mantar oluşmaması için yazın 15 günde bir, kışın ise 3 haftada bir yapılmaktadır. Bununla birlikte yabancı otla mücadele için 2 işçi 4 ay boyunca yılda 300 gün, günde 8 saat olarak ilaçlama yapmaktadır.

c) Ot Alma ve Çapalama: Dikili arazide ot alma ve çapalama işlemi traktörler ile

yapılmaktadır.

d) Budama ve Seyreltme: Bitkiler işçiler tarafından budama makası ile budanmaktadır. 5. Söküm: Arazide dikili olan bitkiler söküm makinası ile sökülmektedir.

B) Saksıda Yetiştirilen Bitkiler İçin Üretim Süreci

Saksıda yetiştirilen bitkiler için; harç hazırlama, dikim, sulama ve bakım işlemleri yapılmakta olup, söz konusu faaliyetlerin detayı aşağıda sırasıyla verilmiştir.

1. Harç Hazırlama: Harç hazırlama faaliyeti, saksı harcının hazırlanmasına yönelik

yapılan işlemleri içermektedir. Harç karışımı bitkinin yapraklı, ibreli ve çalı formunda olmasına göre değişmektedir. Örneğin; ağaçlar için hazırlanan harçta torf, pomza, hayvan gübresi ve arazi toprağı ya da milli toprak kullanılmaktadır. Şayet fidan saksısıyla satın alındıysa ve saksı değişimi söz konusu olacaksa mevcut karışıma yalnızca torf eklenmektedir. Çalılar için ise saksı değişiminde ya sadece torf kullanılmakta ya da torf ile beraber ince pomza kullanılmaktadır.

2. Dikim: Dikim işlemi işçiler tarafından herhangi bir makine kullanılmadan

dikilmektedir.

3. Sulama: Saksılı bitkilerin sulaması, arazide dikili bitkilerde olduğu gibi damla sulama

sistemi ile yapılmaktadır.

4. Bakım: Saksıda yetişen bitkiler için yapılması gereken bakım işlemleri arazide

yetiştirilecek bitkilerde olduğu gibi; Gübreleme, İlaçlama, Ot Alma ve Çapalama ile Budama ve Seyreltme faaliyetlerinden oluşmaktadır. Söz konusu faaliyetlerin detayı izleyen kısımda verilmiştir.

65

a) Gübreleme: Saksılı bitkiler için katı gübre kullanılmakta olup, gübreleme işlemi

işçiler tarafından herhangi bir makina kullanılmadan yapılmaktadır.

b) İlaçlama: Saksıda yetiştirilen bitkilerin ilaçlanması araziye dikilen bitkilerle aynı

olduğundan burada tekrar değinilmemiştir.

c) Ot Alma ve Çapalama: Saksılı bitkilerin otlarının alınması ve çapalama işlemi işçiler

tarafından herhangi bir makine kullanılmadan yapılmaktadır.

d) Budama ve Seyreltme: Budama ve seyreltme işlemleri araziye dikilen bitkilerle aynı

olduğundan burada tekrar değinilmemiştir.

3.4.2. İşletmede Gerçekleştirilen Faaliyetler

İşletmede gerçekleştirilen faaliyetler ve bunların alt faaliyetlerinin oluşturulmasına ilişkin bilgiler, işletmenin faaliyet ve iş süreçlerinin analizi ve sorumlu kişilerle yapılan görüşmeler sonucunda belirlenmiştir. Çalışmada faaliyetler Tablo 15’den de görüleceği üzere ürünlere yönelik faaliyetler ve destek faaliyetler olarak iki ana grupta toplanmıştır.

Ürünlere yönelik faaliyetler, direkt ürünler üzerinde yapılan işlemleri ifade etmektedir. Çalışmada bu kapsamda oluşturulan faaliyetler; dikim alanını hazırlama, harç hazırlama, dikim, sulama, bakım, söküm, yükleme ve sevkiyat faaliyetleridir. Destek faaliyetler ise, esas üretim faaliyetlerine yardımcı olmak için gerçekleştirilen faaliyetlerdir. Uygulama kapsamında oluşturulan destek faaliyetler ise; yemekhane, makine-tesisat ve bina bakım onarım, fidanlık müdürlüğü ve üretim işçiliği faaliyetleridir. Destek faaliyetlerin ürünlere yönelik faaliyetlerden farkı, bu faaliyetlerin doğrudan ürünler için değil, ürünlere yönelik faaliyetler için yapılıyor olmalarıdır.

66

Tablo 15: Ana Faaliyetler ve Alt Faaliyetler Faaliyet

Kategorisi ^{Ana Faaliyet}

Alt Faaliyet (1. Düzey) Alt Faaliyet (2. Düzey) Ü rünle re Yön el ik F aa li ye tl er

Dikim Alanını Hazırlama - -

Harç Hazırlama -

Dikim ^{Araziye Dikim} Saksıya Dikim ^- -

Sulama - -

Bakım

Gübreleme ^{Arazide Gübreleme}

Saksıda Gübreleme İlaçlama - Budama ve Seyreltme - Ot Alma ve Çapalama Arazide Ot Alma ve Çapalama Saksıda Ot Alma ve Çapalama Söküm - - Yükleme ve Sevkiyat - - D es tek Faali yet

ler ^Yemekhane _{Makine-Tesisat ve Bina} ^{- -}

Bakım-Onarım ^{- -}

Fidanlık Müdürlüğü - -

Üretim İşçiliği - -

İşletmede gerçekleştirilen faaliyetler ve her bir faaliyetin içeriği izleyen kısımda detaylı olarak anlatılmıştır.

1) Ürünlere Yönelik Faaliyetler

Ürünlere yönelik faaliyetlerin içerisinde yer alan üretim sürecinde gerçekleştirilen faaliyetler bir önceki kısımda detaylı olarak anlatıldığından burada tekrar değinilmemiş, yalnızca Yükleme ve Sevkiyat faaliyetinin detayının verilmesi ile yetinilmiştir.

 Yükleme ve Sevkiyat Faaliyeti: Yükleme ve Sevkiyat faaliyeti, satışı yapılan bitkiler fidanlıkta çalışan işçiler tarafından araçlara yüklenmektedir. Bitkilerin kamu kurum ve kuruluşlarına satılmış olması durumunda bitkilerin alıcıya sevki işletme tarafından yapılmaktadır. Kamu kurum ve kuruluşları dışındaki alıcıların söz konusu olması halinde nakliye alıcı tarafından yapılmaktadır.

2) Destek Faaliyetler

 Yemekhane: Yemek dışarıdan hazır olarak satın alınmakta ve fidanlık içerisinde yalnızca yemekhane olarak kullanılan binada çalışanlara sunulmaktadır. Bekçi haricindeki tüm fidanlık çalışanları yemekhane faaliyetinden faydalanmaktadır.

67

 Makine-Tesisat ve Bina Bakım Onarım: Bakım-onarım faaliyeti kapsamında işletmede kullanılmakta olan makine, tesisat ile taşıtların bakım ve onarımları girmektedir. Bakım işlerinin büyük bir kısmı dışarıya yaptırılmakla birlikte işletmedeki bakım-onarım işleri için bir kişi istihdam edilmektedir. Bakım işçisi zamanının büyük kısmını makine ve tesisatların bakım ve onarımına harcamaktadır.

 Fidanlık Müdürlüğü: Fidanlık müdürlüğünde, işletmede yürütülen faaliyetler kontrol edilmekte ve yönlendirilmektedir. Fidanlık müdürlüğü faaliyeti tüm işletmenin yönetilmesine yönelik bir faaliyet olduğundan faaliyet etkeni, tepe yöneticileri ile yapılan görüşmeler sonucunda belirlenen faydalanma oranlarıoluşturulmuştur.

 Üretim İşçiliği: Önceki kısımlarda da belirtildiği üzere işletmede daimi olarak istihdam edilen işçiler fidanlıkta yapılması gereken üretim işlerinin tamamını yapabildiğinden “Üretim İşçiliği” faaliyeti oluşturulmuştur.

3.4.3. Faaliyet Etkenleri

Çalışmada faaliyet etkenlerinin neler olabileceği fidanlık yöneticileriyle birlikte belirlenmiştir. Temelde faaliyetlerin oluşumunda temel etken olan faktör esas alınmakla birlikte, uygulama yapılan işletme şartlarında etkenin izlenebilirliği de dikkate alınmıştır. Faaliyet maliyetlerinin dağıtımında kullanılacak faaliyet etkenleri Tablo 16’da toplu şekilde verilmiştir.

68

Tablo 16: Faaliyet Etkenleri

Faaliyet Faaliyet Etkeni Yükleme Yeri

Ü rü nl ere Y önel ik Faali yet ler Dikim Alanını

Hazırlama ^{Traktör Çalışma Saati (tçs) 1. Aşama: Dikim Parselleri} 2. Aşama: Ürünler

Harç Hazırlama Ürün Miktarı Ürünler

Dikim

Araziye Dikim için Traktör

Çalışma Saati ^{1. Aşama: Dikim Parselleri} 2. Aşama: Ürünler Saksıya Dikim için İşçilik

Saati

1. Aşama: Saksılı Bitki Parselleri

2. Aşama: Ürünler

Sulama Dikili ve Saksılı Alan

Büyüklüğü (m2)

1. Aşama: Parseller 2. Aşama: Ürünler

Gübreleme Saksılı Bitki Miktarı Ürünler

İlaçlama İşçilik Saati ^{1. Aşama: Parseller} _{2. Aşama: Ürünler}

Budama ve Seyreltme İşçilik Saati ^{1. Aşama: Parseller} _{2. Aşama: Ürünler}

Ot Alma ve Çapalama

Arazide Yetiştirilen Bitkiler İçin Traktör Çalışma Saati

1. Aşama: Dikim Parselleri 2. Aşama: Ürünler

Saksıda Yetiştirilen Bitkiler İçin İşçilik Saati

1. Aşama: Saksılı Bitki Parselleri

2. Aşama: Ürünler

Söküm Traktör Çalışma Saati ^{1. Aşama: Dikim Parselleri} _{2. Aşama: Ürünler}

D es tek Faali yet ler

Yükleme ve Sevkiyat Satış Miktarı Satışı Yapılan Ürünler

Yemekhane Personel Sayısı ^{Üretim İşçiliği,} _{Fidanlık Müdürlüğü}

Makine-Tesisat ve Bina

Bakım-Onarımı ^{Faydalanma Oranları Sulama,} Fidanlık Müdürlüğü ^{İş Makinaları,}

Fidanlık Müdürlüğü Faydalanma Oranları ^{Bitki Üretim Alanları,} _{Yükleme ve Sevkiyat}

Üretim İşçiliği İşçilik Saati Ürünlere Yönelik Faaliyetler