Araştırmanın uygulama süreçlerine başlanmadan önce Kırşehir İl Milli Eğitim Müdürlüğü’nden, okul idaresinden ve uygulamaların yapılacağı (pilot, deney grubu, kontrol grubu) şubelerin sınıf öğretmenlerinden izin alınmıştır (Ek 6).
Araştırmanın deneysel işlemlerini gerçekleştirmek üzere 25’er kişiden oluşan deney grubu (4C) ve kontrol grubu (4K) olmak üzere yansız atama yoluyla iki şube belirlenmiştir. Kontrol grubunda Türkçe dersleri sınıf öğretmeni tarafından yürütülmüştür. Türkçe dersi öğretim programında yer alan:
“Türkçe Dersi (1-5.Sınıflar) Öğretim Programı’nda yapılandırıcı yaklaşım merkeze alınmakla birlikte, çoklu zekâ, beyin temelli öğrenme, öğrenci merkezli eğitim, bireysel farklılıklara duyarlı eğitim, sarmal, tematik ve beceri yaklaşımı gibi çeşitli eğitim yaklaşımlarından da yararlanılmıştır. Yapılandırıcı yaklaşıma göre öğrenme sürecinde öğrencinin ön bilgilerini harekete geçirme, gelişim düzeyini dikkate alma, etkili iletişim kurma, anlama, sorgulama, bilgiyi uygulama ve değerlendirme önemli kavramlardır. Öğrenci merkezli öğrenmeyi temel alan yapılandırıcı yaklaşım, öğrenme sürecinde öğrenci katılımına, iş birlikli öğrenmeye ve öğretmen rehberliğine ağırlık vermektedir”
temel yaklaşım doğrultusunda dersler sınıf öğretmeni tarafından yürütülmeye devam edilmiştir. Bu bağlamda sınıf öğretmeninin yaptıkları genel hatlarıyla şu şekilde sıralanabilir:
Metnin öğrenciler tarafından sesli/ sessiz okunması
Öğrenciler tarafından metnin anlatılması
Öğretmenin metinle ilgili açıklamalar yapması
Öğretmenin metinle ilgili sorular sorması ve öğrencilerden cevapların alınması
Metinle ilgili soruların öğrenci çalışma kitabı üzerinde doldurulması
Deney grubunda ise Türkçe derslerinin haftanın 2 günü 3’er ders saatlik zaman dilimi karşılıklı öğretim tekniği ile hazırlanmış öğretim süreci uygulanmıştır. Karşılıklı öğretim
66
tekniğine uygun olarak hazırlanmış öğretim süreci tahmin etme, soru sorma, açıklama ve özetleme stratejileri temele alınarak oluşturulmuştur. Ders sürecinde araştırmacı tarafından oluşturulan Okuduğunu Anlama Çizelgesi, Hatırlatıcı Bilgiler Kartları, Karşılıklı Öğretim Yap-Bozu, Hikâye Haritası Çizelgesi kullanılmıştır. Karşılıklı öğretimin 24 ders saatlik öğretim planı genel hatlarıyla şöyledir:
1-3. Ders: Karşılıklı öğretimin dört temel stratejisi olan tahmin etme, soru sorma, açıklama ve özetleme stratejilerinin “Kazların Uçuşu” adlı bilgilendirici metin üzerinde öğretmenin sesli düşünme ve model olma yoluyla tanıtılması ve uygulanması
4-6. Ders: Karşılıklı öğretimin dört temel stratejisinin “Kendine İnandığın Kadarsın” adlı öyküleyici metin üzerinde, ikili gruplar halinde uygulamaya başlanması ve öğretmenin her bir stratejiye (tahmin etme, soru sorma, açıklama ve özetleme) ilişkin sesli düşünme yapması ve stratejilerin kullanımına ilişkin model olması
7-9. Ders: Karşılıklı öğretimin stratejilerinin “Ödül” adlı öyküleyici metin üzerinde, öğrenciler tarafından ikili gruplar halinde uygulanması, zorlanılan stratejilerde öğretmenin sesli düşünme ve model olma yoluyla öğrencilere rehberlik etmesi
10-12. Ders: Karşılıklı öğretim stratejilerinin “Koku” adlı öyküleyici metin üzerinde, öğrenciler tarafından 4-5 kişilik gruplarla uygulanması, her bir grubun tek bir strateji üzerine yoğunlaşması. Tüm grupların ders sonunda yaptıklarını sınıfla paylaşarak stratejilerin yap-boz parçaları gibi birleştirilmesi. Öğretmenin grup çalışmalarını kontrol ederek ihtiyaç halinde onlara yol göstermesi
13-15. Ders: Karşılıklı öğretim stratejilerinin “Neyi Seviyorsanız O” adlı bilgilendirici metin üzerinde, öğrenciler tarafından 4-5 kişilik gruplarla uygulanması, grupların verdikleri cevapları sınıfla paylaşmaları. Öğretmenin grup çalışmalarını kontrol ederek ihtiyaç halinde onlara yol göstermesi
16-18. Ders: Karşılıklı öğretim stratejilerinin “Haberleşme” adlı bilgilendirici metin üzerinde, öğrenciler tarafından tüm sınıf olarak uygulanması. Uygulama sürecindeki bazı etkinliklerin ikili gruplar oluşturularak gerçekleştirilmesi. Öğretmenin, sesli düşünme ve model olma yoluyla öğrencilere destek olması
19-21. Ders: Karşılıklı öğretim stratejilerinin “Çocuklar Doğuştan Bilim Adamıdır” adlı bilgilendirici metin üzerinde, öğrenciler tarafından 4-5 kişilik gruplarla uygulanması. Metinle ilgili tahminlerin, soruların, açıklama ve özetin tüm sınıfça
67 tahtada oluşturulması
22-24. Ders: Karşılıklı öğretim stratejilerinin “Resim” adlı öyküleyici metin üzerinde, öğrenciler tarafından iki kişilik gruplarla uygulanması. Öğrencilerin tüm uygulamalarla ilgili görüşlerinin alınması. Uygulamaların değerlendirilmesi.
Karşılıklı öğretim sürecine uygun olarak hazırlanmış ders planları ve diğer öğretim materyalleri detaylı olarak Ek 7’de yer almaktadır. Uygulamalar araştırmacı tarafından gerçekleştirilmiştir. Uygulamanın yapıldığı günlerde sınıfın sınıf öğretmeni ile de süreç paylaşılmış ve sürece ilişkin fikir alışverişi yapılmıştır. Uygulamalar 4 hafta boyunca toplam 24 ders saati sürmüştür. Uygulamaların sonunda karşılıklı öğretim tekniğinin uygulandığı öğretim süreçlerine ilişkin deney grubunda yer alan 25 öğrenci ile görüşmeler yapılmıştır. Uygulamanın yapıldığı ders süreci boyunca öğrenci etkinliklerine ilişkin görseller toplanmış, görüşmeler ise not tutularak kayıt altına alınmıştır.
Deney ve kontrol grubunda yer alan öğrencilere eş zamanlı bir şekilde ön test, son test ve kalıcılık testleri uygulanmıştır. Kalıcılık testleri uygulamanın bitiminden 1 ay sonra uygulanmıştır. Görüşleri alınan uzmanlar, kalıcılık testi için bu 1 aylık zamanın uygun olacağı yönünde görüş bildirmişlerdir.
Araştırmaya ilişkin nicel ve nitel veriler, veri toplama süreci bittikten sonra belirlenen yöntem ve teknikler kullanılarak çözümlenip yorumlanmıştır. Deney ve kontrol grubundan toplanan nicel veriler karşılaştırmalı olarak çözümlenip yorumlanırken; nitel veriler, hem nicel verilerin tutarlılığının test edilmesi hem de süreç hakkında derinlemesine bilgi alınabilmesi amacı ile kullanılmıştır.