İşin İcra Edilmesi

2.2.1.2.1.1. İşe Zamanında Başlama, İşi Kararlaştırılan Zamanda Bitirme ve Çalışmanın Sonucunu İşverene Teslim Etme Borcu

Klasik hizmet sözleşmesinden farklı olarak evde hizmet sözleşmesinde işçi kendi belirlediği yerde çalışır. Evde hizmet sözleşmesi uyarınca işçi işin yapılması ile ilgili sorumluluğu işçinin özel borçları kapsamındadır. Evde hizmet sözleşmesinin işçiye sağladığı özgürlük sebebiyle işin icrasında özen yükümlülüğü yanı sıra ifanın sonuçlanması sorumluluğu da yükler.

Bu sözleşme uyarınca çalışan işçinin işe zamanında başlama, işi zamanında bitirme ve çalışmasının sonucunu işverene teslim etme yükümlülüğü vardır. Borçlar Kanunu’nun 463. maddesinde belirlenen düzenlemede orijin olan İBK 352. maddesi göz önünde tutulmuştur. Düzenleme gereğince, ilk olarak, işçi kararlaştırılan zamanda işi bitirmekle ve bitirdiği işi teslim etmekle yükümlüdür. Belirtilen bu iki yükümlülüğün yerine getirilmesinin sağlanabilmesi için işçi doğal olarak, işe zamanında başlamak zorundadır.

Evde hizmet sözleşmesinde, işçi çalışma sürelerini kendisi belirleyebildiğinden, işe zamanında başlamamış olsa dahi, günlük çalışma süresini arttırarak iş sonucunu yine kararlaştıran zamanda teslim edebilir. Ancak, işin zamanında bitirilebilmesi amacıyla başlanmak zorunda olunan zamanda işe henüz başlanılmamışsa ve bu gecikme nedeniyle, insani yetenek ve tecrübeler çerçevesinde işçinin işi artik zamanında bitirebilmesi mümkün değilse, işveren iş sözleşmesini derhâl feshedebilir¹⁰². İsviçre Hukuku’nda işverenin gecikmeyi bildiği veya gerekli özeni göstermiş olsaydı gecikmeyi bilebilecek durumda olduğu hallerde, iş sözleşmesinin derhâl feshinden önce işverenin işçiye ihtar vermesi gerektiği kabul edilmektedir¹⁰³. Burada önemli

102 GÜLVER, s.111.

103 CANİKLİOĞLU, s.92.

olan, işverenden evde hizmet sözleşmesini sürdürmesinin beklenilebilir olup olmadığıdır.¹⁰⁴

Şüphesiz iş sonucunun gecikmeli teslim edildiği hallerde, işveren iş sözleşmesini haklı nedene dayanarak derhâl feshetsin ya da feshetmesin, iş sonucunun teslimindeki gecikme işçinin kusurundan kaynaklanmışsa, işverenin oluşan zararların tazminini talep etme hakkı vardır¹⁰⁵. TBK 117. maddesi ikinci fıkrası gereği iş sonucunun teslimi için tarafların kararlaştırdıkları sürenin geçmesiyle birlikte, işçi herhangi bir ihtara gerek olmaksızın mütemerrit olur.

2.2.1.2.1.2. Ayıpları Giderim Borcu

Genel hizmet sözleşmesinde, işçinin işverene karşı olan borçlarına aykırı davranmasından doğan sorumluluğunu düzenleyen TBK’ nın. 400. madde 1. Fıkra hükmüne göre, işçi işverene “kusuruyla” vermiş olduğu her türlü zarardan sorumludur. Genel hizmet sözleşmesinde olduğu gibi, evde hizmet sözleşmesi açısından da işçinin “kusuruyla” ayıplı hizmet sunulması halinde, sorumluluğu söz konusu olacaktır. İş, işçinin hatasıyla ayıplı olarak ifa edilmişse, telafi edilmesi mümkün kusurları, masrafı işçiye ait olacak şekilde gidermek zorundadır.

İşçinin hatasıyla işin ayıplı olmasına, işçinin akitle temin etmeyi üstlendiği malzemeyi temin etme borcu neticesinde kalitesi düşük ya da kötü malzeme kullanması, işveren tarafından işçinin kendisine teslim edilen malzemeyi dikkat ve özen yükümlüğüne aykırı şekilde kullanması gibi örnekler gösterilebilir.¹⁰⁶

İş, işçinin hatasıyla kusurlu olarak görülmüşse işçi, telafi edilmesi mümkün olabilecek ayıpları, masrafı kendisine ait olacak şekilde gidermek zorundadır. Evde hizmet sözleşmesi gereğince yerine getirilecek iş, ayıplı olarak görülmüşse, işçinin kusurunun bulunduğu hallerde, ayıbı giderme yükümlülüğü söz konusu olur. Önemle

104 GÜLVER, s111.

105 CANİKLİOĞLU, s.93.

106 Cengiz KOSTAKOĞLU, “Gerekçeli ve Açıklamalı Yeni Borçlar Kanunu”, İstanbul, 2011, s.597.

belirtmek gerekir ki, evde hizmet sözleşmesiyle çalışan işçinin, ayıp nedeniyle oluşan zararların giderimi için uygun bir tazminat ödemekten ve parça başına çalışmada ücret kaybından kurtulabilmesine imkân sağladığından, işin işçinin kusuruyla ayıplı olarak görüldüğü hallerde, işçinin ayıbı giderme yükümlülüğünün yanı sıra işçinin ayıbı giderme hakkının da bulunduğu ortadadır.

İşçinin hatasıyla işin kusurlu olmasına; işçinin akitle üstlendiği malzemeyi temin etme borcu çerçevesinde kalitesi düşük veya kötü malzeme kullanması veya işveren tarafından kendisine kullanmak için devredilen üretim araçlarını ve malzemeyi özensiz kullanması gibi durumlar örnek gösterilebilir.

Hiç kuskusuz, giderilmesi mümkün olan ayıplar bakımından, işçinin ayıbın giderilmesi için işverenden bir bedel ödenmesini talep etme hakkı mevcut değildir.

İşçi, ayıbı masrafı kendisine ait olmak üzere gidermekle yükümlüdür. Giderilmesi mümkün olmayan ayıbın mevcut olduğu hallerde, isçiden ayıbı gidermesi talep edilmeyebilir. Öte yandan, ayıbın giderilmesi fahiş bir masrafın yapılmasını gerektiriyorsa, ayıbın giderilmesi yükümlülüğü ortadan kalkar.

İşçinin kusuruyla oluşumuna sebebiyet verdiği, giderilmesi hiçbir biçimde mümkün olmayan ayıplar bakımından, işçi oluşan zararı tazmin etmekle yükümlü olduğu gibi, ayıbın giderilmesi sebebiyle oluşan gecikmeden kaynaklanan zararlar ile ayıplı iş sonucunun nakliyesi ve yükleme-boşaltma masrafları gibi ayıbın giderilmesine bağlı olarak ortaya çıkan zararları da tazmin etmek zorundadır. Böyle bir durumda, işçinin sorumluluğunun kapsamı, Türk Borçlar Kanunu’nun 400 üncü maddesinde öngörülen esaslara göre belirlenir¹⁰⁷.

Ayıbın meydana gelmesine kasıtlı veya ihmali davranışlarıyla neden olan işçinin kusurlu olduğu kabul edilmelidir. İşçi, hafif ihmalinden de sorumludur.

Bir haftalık süre içerisinde işverenin ayıbı ihbar yükümlülüğüne uymuş olması gerekmektedir; aksi takdirde, TBK 465. madde hükmü gereği işverenin ayıbın giderilmesini talep etme ve tazminat talep etme hakkı ortadan kalkar. Örnek bir kararda, ayıplı ceket ve pantolon teslim eden evde hizmet sözleşmesiyle çalışan bir

107 GÜLVER, s.112.

terzinin, kusurlu olduğu, işçinin uygun bir mesleki eğitiminin bulunmadığı işverenin bilmesi ve işverenin işçiye yeterince bilgi vermiş olduğunu kanıtlayamaması nedenleriyle kabul edilmemiş; bundan dolayı da işverenin ayıbın giderilmesi ve zararın tazmin edilmesi talebi reddedilmiştir¹⁰⁸.

2.2.1.2.2. Malzeme ve İş Araçlarının İşveren Tarafından Sağlanması