İç Denetim Departmanının Kurumsal Rolünün ve Statüsünün

İç denetim departmanının kurumsal statüsü, onun yapacağı denetim ve danışmanlıklarda hem iç hem de dış paydaşlarla kuracağı iletişimin nasıl olacağının belirleyicisidir. Bu statü ne kadar güçlü ve bağımsız olursa iç denetçiler süreçlere o kadar objektif bakacak ve organizasyona değer katacaktır. Ayrıca iç denetçilerin her seviyede bilgi, belge ve kayıtlara sınırsız bir erişim sağlayabilmesi için gerekli olan

66 iletişim altyapısı da iç denetim departmanının güçlü kurumsal rolü ve statüsü sayesinde kurulmuş olur.

Organizasyonların çoğu, bünyelerindeki ana birimlerin sorumluluk ve yetki sınırlarını belirlemek için politika ve prosedürleri belirler ve belgeler. Bu belgelerde organizasyonun her bir biriminin görev ve sorumlulukları belirtilir. Ayrıca bu belgeler üst yönetimin organizasyondaki her bir ana fonksiyonun amacı, misyonu ve yetkilerini nasıl gördüğünün kanıtıdır. İç denetim departmanı bu belgelerde objektifliğini garanti altına alacak yeterli seviyede bağımsız bir fonksiyon olarak faaliyetlerini icra edebilmesine yönelik ifadelerin yazıldığından emin olmalıdır (Sawyer, 2005: 838).

İç denetim faaliyeti IIA'nın mesleki rehberlik faaliyeti ve yine IIA tarafından geliştirilen standartlar, etik kurallar ve uygulama önerileri sayesinde son derece sistematik, şeffaf, uygulanabilir ve organizasyonel rolü belirgin bir hal almıştır (Özbek, 2012). Uluslararası iç denetim standartları "Ana Gereklilikler" ve standartlarda geçen terim ve kavramları açıklığa kavuşturan "Yorumlar"dan oluşur.1110- Kurum İçi Bağımsızlık standardı iç denetim faaliyetinin kurum içi bağımsızlığını düzenler. Söz konusu standart ve yorumu şöyledir:

İç Denetim Yöneticisi, kurum içinde, iç denetim faaliyetinin sorumluluklarını yerine getirmesine imkân sağlayan bir yönetim kademesine bağlı olmak zorundadır. İç Denetim Yöneticisi, en az yılda bir, yönetim kuruluna iç denetim faaliyetinin kurum içi bağımsızlığını teyit etmek zorundadır.

Yorum: Kurum içi bağımsızlık iç denetim yöneticisinin işlevsel olarak yönetim kuruluna raporlama yapmasıyla etkili şekilde sağlanır. İşlevsel raporlama örnekleri, yönetim kurulunun;

 İç denetim yönetmeliğini onaylaması,

 Risk amaçlı iç denetim planını onaylaması,

 İç denetim bütçe ve kaynak planlarını onaylaması,

67

 İç denetim yöneticisinden iç denetim faaliyetinin plana ve diğer konulara göre başarımı (performansı) hakkında bilgi alması,

 İç denetim yöneticisini atama ve azletme kararlarını onaylaması,

 İç denetim yöneticisinin ücretini onaylaması,

 Yönetimle ve iç denetim yöneticisiyle, kapsam uygunsuzlukları ya da kaynak kısıtları olup olmadığı hakkında görüşmeler yapmasıdır. (UMUÇ, 2010).

UMUÇ'un Tavsiye Edilen Rehber kapsamındaki Uygulama Önerilerinden 1110-1 Kurum İçi Bağımsızlık adlı uygulama önerisi iç denetimin kurumdaki rolüne verilmesi gereken destek şu şekilde ifade edilir:

1. Üst yönetim ve yönetim kurulunun desteği, iç denetim faaliyetine (birimine),denetlenenlerin işbirliğini sağlayabilmeleri ve denetçilerin işlerini her türlü müdahaleden uzak bir şekilde yapabilmeleri hususlarında yardımcı olur.

2. İç Denetim Yöneticisi, işlevsel (fonksiyonel) olarak yönetim kuruluna, idarî olarak kurumun genel müdürüne (CEO'ya) raporlama yaparak kurum içi bağımsızlığı kolaylaştırır. İç denetim yöneticisi, en azından, kurum içinde geniş bir denetim kapsamı ve alanı oluşturmak, görevle ilgili raporlamalara yeterli ilginin gösterilmesini sağlamak ve görev sonucunda verilen tavsiyelere göre uygun tedbirlerin alınmasını sağlamak konusunda yeterli yetkiye sahip bir kişiye raporlama yapmalıdır. (UMUÇ, 2010).

Kurulacak iç denetim departmanının uluslararası standartlara sahip olması isteniyorsa iç denetim faaliyetine bu standartta yazan organizasyonel rol verilmelidir.

Ancak bazı küçük organizasyonlar iç denetimi bundan daha dar bir kapsamda düşünerek daha küçük roller vermekte ve bu da çok ciddi organizasyonel zayıflıkların tespit edilememesi riskini beraberinde getirmektedir.

Bir kurum içerisinde iç denetim faaliyetinin kurulması önemli bir karardır. İç denetim departmanı sadece iç denetçiler tarafından kurulup geliştirilemez. Faaliyetlerini

68 etkin bir şekilde icra edebilmesi için yönetim kurulunun ve üst yönetimin desteği ve tüm kurum çalışanlarının işbirliği gereklidir (Özbek, 2012).

Yönetimin iç denetime desteği açık ve kategorik olarak en yüksek politika belgesinde beyan edilmelidir. Bu beyan spesifik olmalı ve organizasyonda iç denetimin faaliyet alanını, statüsünü, değer katmaya ve yönetişim süreçlerini geliştirmeye yönelik hedeflerini, denetim yapma, raporlama, düzeltici önerilerde bulunma ve alınan tedbirleri değerlendirme yetkilerini ayrıntılı olarak belirtmelidir. Bu politika belgelerinde;

 İç denetimin, bağımsız bir değerlendirme fonksiyonu olarak yönetim kurulu ve üst yönetime sunmak üzere organizasyonun aktivitelerini denetleme ve değerlendirme rollerinin desteklendiği,

 İç denetimin idari olarak üst yönetime, fonksiyonel olarak yönetim kurulunun bünyesinde kurulan denetim komitesine raporlama yapacağı,

 Görev ve sorumluluklarını yerine getirirken iç denetçilerin organizasyonun tüm aktivite, kayıt, varlık ve personeline tam, sınırsız ve özgürce erişim sağlama yetkisinin olduğu,

 İç denetimin ilk hedefinin yönetim kurulu ve yönetimin sorumluluklarını etkili bir şekilde yerine getirmelerine yardımcı olmak olduğu, bu amaçla gözden geçirdiği organizasyonel aktivitelerle ilgili analizleri, önerileri, tavsiye ve bilgileri kendilerine sunacağı belirtilmeli ve iç denetimin misyonu ayrıntılı şekilde madde madde beyan edilmelidir (Sawyer, 2005: 840-841).

Ne var ki ayrıntılı şekilde yazılmış politika belgelerine rağmen bir kısım organizasyonlarda operasyonel yöneticilerin çoğu hâlâ iç denetimi kontrol görevi olan küçük fonksiyonlar olarak görmektedir. Bunu bakış açısının önüne geçmenin ve profesyonel iç denetim faaliyetinin kurumda etkinliğini artırmanın yolu yönetim kurulu ve üst yönetimin iç denetime güvendiğini ve faaliyetlerini desteklediğini tüm kurumda yüksek sesle vurgulamasıdır.

69 İç Denetim Yöneticisi (İDY) ve personelinin kurumda yaptıkları işlerin ve kurum çalışanlarıyla kuracakları ilişkilerin “iş tanımının” yapılması ve yayımlanması da iç denetim faaliyetinin tanınırlığı üzerinde önemli bir etkisi olabilir. Böylece personel temin faaliyetlerinde de bir kriter listesi elde edilmiş olur. Yapılacak tanımlara uygun nitelikte, işinin en iyisi ve az sayıda personelin alımı her zaman orta ya da düşük becerideki fazla sayıda personelden daha iyi iş çıkaracaktır. Az sayıda üstün seviyede zeki, düşünsel ve sezgisel yönden güçlü ve girişken niteliklere sahip iç denetçiler ve başında uygun kişilik ve liderlik vasıflarına sahip bir İDY’den kurulu bir iç denetim departmanı, kurumda olması gereken pozisyonda teşkilatlanırsa çok önemli seviyede değer katacaktır (Sawyer, 2005: 845).