Hollanda

Korumalı işyeri uygulaması Hollanda’da çok gelişmiş ve engelli istihdamında etkin olarak kullanılan politikalardan biridir.218

Korumalı işyerlerine ilişkin düzenlemeler, Hollanda da Korumalı İşyeri Kanunu ile yapılmıştır. Söz konusu kanunun amacı; zihinsel, ruhsal ve fiziksel olarak ağır engelli olması sebebiyle açık işgücü piyasasında iş bulanmayan engellilere özel koşullar altında çalışma fırsatı sunmaktır. Korumalı işyerinin hedef kitlesi yukarıda sayılan engel grupları içinden 65 yaşın altındaki kişilerdir. Kanuna göre; hedef kitledeki engelliler normal koşullar altında çalışamayacak kişiler olduklarından, işyerinin ve işlerin engellilere göre ayarlanmış olmasını gerekmektirmektedir. Bu sebeple, korumalı işyerindeki işler uyarlanmış işler olup, söz konusu grupların yapabileceği ve becerilerini geliştirebileceği türden işlerdir. Ayrıca, söz konusu kanun engellilere korumalı işyerinin dışında gözetim alıntında çalışma imkânı da sunmaktadır.219

Korumalı işyerlerinin işlerliğinden belediyeler sorumludur. Bu sebeple belediyeler hizmet alanına giren bölgede yaşayan ve kanun kapsamına giren tüm engellilere korumalı işyeri hizmetini sunmakla mükelleftir. Bu noktada kimi zaman belediyeler bir araya gelerek ortak çalışmalar yürütebilmektedirler. Korumalı İşyerleri kanunu kapsamında engelli işçiler üç farklı şekilde istihdam edilebilir.

- Engelliler, kanun kapsamında kurulmuş olan korumalı işyerinde çalışabilirler, - Engelliler korumalı işyerinin dışında gönderilerek istihdam edilebilirler. Burada

engelli birey, açık işgücü piyasasında normal statüdeki işverenin hesabına çalışıyor olsa da resmi olarak belediye için çalışmaktadır.

- Korumalı işyerinde çalışan engelli işçi normal işveren ile sözleşme imzalayarak çalışma hayatına devam edebilir. Engelli işçi burada korumalı işyerini terk

216

European Commission; 2000, s.90.

217 Ferrina; EASPD Newsletter, 2013.

218 Jacqueline Schoonheim - Jose Smits; Report on the employment of disabled people in European

countries: Netherlands, Academic Network of European Disability experts (ANED) yayınları, 2007, s.6 219

89

etmesine rağmen destek anlamında yalnız kalmamaktadır. Korumalı işyerinden ayrılan engelli işçi yeni işinde işvereninde onayı ile gözetim altında olacaktır. Ayrıca, bu kapsamda engelli istihdam eden işverene belediye tarafından engellinin üretkenlik kaybına bağlı olarak teşvik sağlamakla birlikte engellinin ihtiyaç duyduğu işbaşı eğitiminden (işyerinde destek) doğan masrafları da karşılamaktadır.220

Hollanda’da AB’de olduğu gibi korumalı işyerlerinden açık işgücü piyasana geçiş istenilen seviyelerde olmayıp, sadece %4’tür.221

Bu sebeple, Hollanda hükümeti ülke çapında yayın bir şekilde uygulanmakta olan korumalı işyerlerinde çalışan engellileri açık işgücü piyasasına kazandırmak için çaba harcamaktadır. Bu kapsamda, Hollanda’nın korumalı işyerlerinde çalışan engelli işçileri açık işgücü piyasasına kazandırmak için en çok tercih ettiği yöntem destekli istihdamdır.222

3.2.3.1.4 Almanya

Almanya’daki korumalı işyerlerinde en çok önemsenen durum yapılacak işin, işi yapacak engellinin becerilerine göre uyarlanmasıdır. Korumalı işyerlerinde engellilere yönelik olarak sunulan hizmetler; mesleki eğitimler, kişisel gelişime yönelik eğitimler ve engellinin becerilerine göre uyarlanmış işlerdir. Bu hizmetlerle hedeflenen amaç engellinin, engel düzeyi ne olursa olsun ekonomik değeri olan bir şeyler üretmesini sağlamaktır. Korumalı işyerlerinde çalışabilecek engelli profili ise genel olarak açık işgücü piyasasında iş bulamayan engelliler içinden çalışmasında kendisi veya çevresi için tehlike oluşturmayan ve malul olmayanlardır.223

Korumalı işyerinde çalışan engelliler açık işgücü piyasasındaki koşullar altında 3 saatten fazla çalışamayacak kişiler olup, çalışmanın önceki bölümlerinde bahsedilen %5 engelli kotası kapsamında açık işgücü piyasasında istihdam edilememektedir.224

220 OECD; 2007c, s.30.

221 OECD; Sickness, Disability and Work: Breaking the Barriers Vol. 3: Denmark, Finland, Ireland

and the Netherlands, OECD yayınları, ISBN 978-92-64-04968-0, 2008, s.125 222

Drs. Borghouts van de Pas - Prof. Dr. Ton Wilthagen.; Developments in The Dutch Labour Market:

The Emphasis On Work And Income, 2006, s.9.

http://arno.uvt.nl/show.cgi?fid=95538(07/12/2013)

223 Kock; a.g.e., s.1379.

224

90

Korumalı işyerleri engelli istihdamında Almanya’da önemli bir yere sahiptir. Bu işyerlerinde çoğunlukla zihinsel ve ruhsal engelliler çalışmakta ve ücretler piyasa ücretleri ile karşılaştırıldığı zaman göreceli olarak düşük kalmaktadır.225

Korumalı işyerlerinde engellilerin açık işgücü piyasasına hazırlanması için çeşitli aşmalar öngörülmektedir. Söz konusu aşamalar;

- İşe alıştırma aşaması: Bu aşamada engelliye mesleki eğitim verilerek onun meslek becerileri geliştirilir. Verilen mesleki eğitimler kolaydan zora doğru bir seyri bulunmaktadır. Bu aşamada ayrıca engellinin özgüvenin artırılmasına yönelik ve kendi kendine yetebilme becerilerinin (beden temizliği, giyim, yemek-içmek, trafik, para idaresi dersleri) geliştirilmesine yönelik çalışmalar da yapılmaktadır.

- Çalışma ve üretim aşaması: İlk aşamada mesleki eğitim alan engelli aldığı mesleki eğitim sonucu açık işgücü piyasasında iş bulamamış ise korumalı işyeri bünyesindeki üretim kısmına geçecektir. Korumalı işyerindeki çalışma şartları açık işgücü piyasasında var olan şartlara benzer niteliktedir.226

3.2.3.1.5 Japonya

Korumalı işyerleri Japonya’da daha çok sosyal işler yapan küçük atölyelerden oluşmaktadır. Bu sebeple, buralarda çalışan engellilerin aldıkları ödemeler bir ücret gibi görülmediğinden verilen ücretler genellikle asgari ücretin altında kalmaktadır. Gerek korumalı işyerlerinde yapılan işin niteliği gerekse alınan ücretlere bağlı olarak korumalı iş yerinde çalışan engellilerin statüsü işçi değil stajyerdir.227

Japonya’da korumalı işyeri uygulamasına ilişkin bir diğer örnek ise; özel sübvansiyonlu işyerleridir (ÖSİ).228

ÖSİ’ler bir çeşit korumalı işyeridir. İşverenler kotadan doğan sorumluklarını yerine getirebilmek amacıyla ÖSİ’ler kurarak engelli çalıştırmaları halinde engelli kotasından doğan yükümlülüklerini yerine getirmiş sayılmaktadırlar.229

225 Anne Waldschmidt - Kathrin Lingnau; Report On The Employment of Disabled People İn

European Countries: Germany, Academic Network of European Disability experts (ANED) yayınları,

2007, s.7. 226 http://www.sosyalsiyaset.net/documents/almanyada_mesleki_egitim.htm (12/09/2013) 227 ILO; 2003a, s.23. 228 ILO; 2003a, s.22. 229 ILO; 2003b, s.230.

91

3.2.3.1.6 Norveç

Norveç’in korumalı işyeri uygulamaları açısından diğer OECD ülkelerine göre ayrı bir yeri bulunmaktadır. Norveç’te korumalı işyerlerinden açık işgücü piyasasına geçiş oranı %30 seviyelerindedir.230

Söz konusu bu oranın AB ortalamasının %2-3 bandında olduğu göz önünde bulundurulduğunda, Norveç’in korumalı işyeri uygulamasının diğer ülkelere oranla çok daha başarılı olduğu söylenebilecektir.

Norveç’te korumalı işyerleri üç aşamadan oluşur.231

İlk aşamada, engellilerin yeteneklerinin ölçülür. İkinci aşamada ise, temel beceri eğitimleri (pratik becerilerin geliştirilmesi, lavabo eğitimi, davranış dersleri vb.) verilir. Üçüncü aşamadan sonra açık işgücü piyasasına girmesinde zorluk görülen engellilere korumalı işyerinde kendileri için uyarlanmış iş için çalışması teklif edilir. Her aşama sonucunda engelliler kendilerini geliştirerek açık işgücü piyasasına girme yolunda ilerlemektedirler. Aşamaların süreleri ise; birinci aşama en fazla 8 hafta, ikinci aşama en fazla 2 yıl, üçüncü aşamada ise herhangi bir süre kısıtlaması öngörülmese de engellinin bu aşamada da korumalı işyerinden ayrılıp açık işgücü piyasasına mümkün olan en kısa sürede geçmesi arzulanmaktadır. Ayrıca mevzuat düzenlemeleri, kapsamında, ikinci aşamada olup, korumalı işyerinde çalışanların %25’i her yıl korumalı işyerinden ayrılmalıdır. Kamu veya özel sektörün açabildiği ve sadece ağır engellilerin faydalanabildiği korumalı işyerlerinin finansmanı ise toplanan vergiler ile yapılmaktadır.232

Korumalı işyerlerinden açık işgücü piyasasına geçişin yüksek olduğu Norveç’te engellilerin belli aşamalar doğrultusunda uzun sürelerle rehabilite edildiği; aşamalar sonucunda açık işgücü piyasasına geçemeyenlerin ise korumalı işyerinde gerçek anlamda işçi olarak çalışmaya başladıkları görülmektedir.

230 OECD; 2003, s.114.

231 Duell, vd.; 2009, s.93.

232

92