Hisse senetleri

Bir şirkette yatırımların finansmanı adına nakit gereksinimi ortaya çıktığında başvurulan seçeneklerden bir tanesi hisse senetlerinin yatırımcılara satılmasıdır.57 Yatırımcının anonim şirketin sermayesine katılım gösterdiğine delil olan menkul kıymetler hisse senetleridir.58 _{Başka bir tanımlamaya göreyse hisse senetleri anonim} şirketlerle sermayeleri paylara bölünen komandit ortaklılarda hisseleri temsil etmekte olan bir menkul kıymet olmaktadır. Fakat sermaye piyasalarında dolaşım halindekiler genelde anonim şirketlere ait senetlerdir.59

Genel olarak hisse senetleri geniş çaptaki halk kitlesinin ufak tasarrufunu yatırıma dönüştürme aracıdır. Bu araçların birleşmesi hızlı kalkınabilmek için gereken sermaye birikimini temin etmektedir. Hisse senedi, kişilerin yatırımlarının neticesinde elde etmiş olduğu gelirleri faiz vasıtasıyla değil enflasyonla beraber değerlenen bir yöntemle sağlamaktadır.60

Diğer açıdan ele alındığındaysa reel hisse getirilerinin enflasyondan zıt yönde etkilenebildiğini söylemek mümkündür. Çünkü enflasyondan gelen baskı şirketin ilerdeki kazanımları açısından bir tehdit yaratabilmekte ve nominaliskonto oranlarının enflasyonist baskılarla yükselmesi söz konusu olabilmektedir. Dolayısı ile gelecekte oluşabilecek nakit girdilerinin günümüzdeki değerleri ve bu kapsamda hisse getirisi düşüş göstermektedir.61

Enflasyonla hisse senedinin ilişkisini para arzındaki değişimle açıklamak gerekirse para arzında meydana gelebilecek bir düşme enflasyonda düşüşe sebep olabilecek sıkı para politikalarıyla alakalı olabilmektedir. Bu durumda meydana gelecek düşük enflasyonla yatırımcıların güveni artış gösterecek, kısa ve uzun

57 _{Richard A. Brealey, Stewart C. Myers, ve Alan J. Marcus, İşletme Finansının Temelleri, Çev. Ünal}

Bozkurt, Türkan Arıkan, Hatice Doğukanlı, McGrawHill ve Literatür Yayınları, 3. Baskı, İstanbul, 2001, s. 115

58 _{İbrahim Özer Ertuna, Yatırım ve Portföy Analizi: Bilgisayar Uygulama Örnekleri, Boğaziçi}

Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 1991, s. 9

59 _{Turhan Korkmaz ve Ali Ceylan, Sermaye Piyasası ve Menkul Değer Analizi, Ekin Basım Yayın, 4.}

Baskı, Bursa, 2007, s. 180

60 _{Civan, a.g.e., s. 114}

61 _{Oğuzhan Aydemir ve Erdal Demirhan, Hisse Senedi Getirisi ve Enflasyon İlişkisi: Ampirik Bir} Çalışma, Uluslararası Finans Sempozyumu 2008 Küresel Dalgalanmalar ve Finans Sektörüne Yansımaları, Avcıol Basım Yayın, İstanbul, 2008, s. 81-90

24

vadede sermaye girişimleri etkilenip hisse senetlerine talep teşvik edilecek ve hisse senedi fiyatlarında artış olacaktır.62

Yatırım süreçlerinde hisse senetlerinin seçilmesinde getiri ve risklerin arasında tercihte bulunulması gerekmektedir. Düşük riskli ve yüksek getirili hisse senedi yatırım açısından en doğru karardır. Fakat genelde yüksek getirili bir senedin riski de yüksektir. Dolayısı ile hisse senetlerine yatırım gerçekleştirilirken yatırımcılar kendi profilleri doğrultusunda karar almalı ve bir denge oluşturmaya çalışmalıdırlar.63

Hisse senedi sahibi kişiler şirketlerin tasfiye ve kârlarından pay elde etme, rüçhan haklarını kullanabilme, şirket çalışmaları hakkında bilgi alma, oy kullanabilme ve yönetime katılabilme haklarına sahiptirler.64

2.1.3.1.1 Hisse Senedi Türleri

Hisse senedi çeşitlerinin genel olarak imtiyazlı ve adi senetler şeklinde sınıflandırıldığı görülmektedir.

2.1.3.1.1.1 Adi Hisse Senetleri

Sahiplere sunduğu haklar eşit olan, kârdan pay alma hakkı veren, şirketteki öz sermaye sahipliğini göstermekte olan belgeler olduklarından oy kullanmaya hak kazandıran bir özellik taşımaktadırlar. Teoride böyle olsa da gerçek yaşamda şirketle alakalı bilgiler küçük yatırımcılarda az olduğundan şirketle alakalı kararlar verememektedirler. Şirket ortakları daha ziyade hisse senetlerinin piyasa fiyatlarıyla alakadar olmaktadırlar. Şayet şirket yöneticileri hisse senedi sahibi kişileri memnun edebildikleri takdirde herhangi bir sorun meydana gelmemekte, aksi takdirde yatırımcılar bu hisseleri bırakıp başka şirketlerden hisse almaktadırlar. Bu senetler halihazırdaki ortaklıklara herhangi bir sermaye artırımı faaliyetinde ortak olmayanlara nazaran öncelikli hisse senedi alımı sağlamakta olan bir avantaj vermektedir. Firmanın yeniden değerleme neticesinde meydana gelen fonlarını sermayeye ekleme kararının neticesindeyse var olan ortaklıkların karşılıksız bir hisse senedi alım hakkı olmaktadır.65

62 _{Aydemir ve Demirhan, a.g.e., s. 81-90}

63 _{Münevver Turanlı, Halit Ünal Özden ve Dicle Demirhan,“Seçim Tartışmalarının Hisse Senedi}

Piyasasına Etkisi”, Ticaret Üniversitesi Dergisi, Sayı:2, 2002, s. 1-14

64 _{Cüneyt Akman, Bireysel Yatırımcının Rehberi, İletişim Yayınları, 1. Baskı, İstanbul, 2001, 63} 65 _{Civan, Sermaye Piyasası Analizleri ve Portföy Yönetimi, s. 111-112}

25 2.1.3.1.1.2 İmtiyazlı Hisse Senetleri

Anonim şirketlerdeki hisse senedi sahipleri veya ortaklardan bazılarına ellerindeki haklar üstünden yönetime katılım, kârdan pay, oy kullanımı gibi imtiyazlar verilmektedir. İmtiyazlı hisseler öncesinde saptanmış ve sabit belirlenmiş gelirler dışındaki şirket gelirinden herhangi bir şey talep edememesi nedeniyle adi hisse senetleriyle benzerlik göstermektedir. Fakat hem şirketlerdeki kâr paylarının dağılımı hem de tasfiye edilmesi halinde alacaklıya yapılacak olan ödemelerin ardından artan fonların üstünde imtiyazlı hisse sahipleri öncelikli olmaktadırlar.66

2.1.3.1.1.3 Hisse Senedi Türevleri

Hisse senedi türevleri; oydan yoksun hisse senetleri, yararlanma-intifa senetleri, kar zarar ortaklığı belgeleri şeklinde ele alınmaktadır.

 Oydan Yoksun Hisse Senetleri (OYHS):Ortaklıklardaki esas sözleşmelerde hükmün olması koşuluyla sermaye artırımı gerçekleştirildiğinde ihraç edilmesi mümkün oy hakları haricinde sahiplerine kar payları ve istedikleri takdirde tasfiye bakiyelerinde imtiyazlı faydalanma haklarını da kapsamak suretiyle diğer ortaklık haklarını sağlamakta olan hisse senetleridir.67 _Şirket, herhangi bir nedenle üç sene süresince kârdan pay dağıtmaz ise OYHS sahibi olanlar bunun kesin hale geldiği genel kurul toplantısının ardından gelen senede esas sermayeye katılım oranları doğrultusunda oy hakkı kazanmaktadırlar.68

 Yararlanma-İntifa Senetleri:Bu senetler anonim şirketlerin şirket ile alakalı farklı gruplar lehine çıkartmış oldukları senetlerdir. Bunların başlıca türleriyse katılıma intifa, adi yararlanma hisse senetleri, kurucu yararlanma hisse senetleri ve yararlanma hisse senetleridir. Yararlanma senetlerinin sağladığı faydalar sermaye artırımlarında yeni hisse alabilme hakkı, ana sözleşmede hüküm bulunduğu takdirde tasfiye bakiyesine katılım, net kâra ortaklık biçimindedir.69

 Kâr Zarar Ortaklığı Belgeleri: Anonim ortaklıklardaki finans gereksinimine cevap vermek maksadıyla çıkartılmış olan, zarar veya kâra katılım hakkı sunan menkul kıymetleri ifade etmektedir. Bir ay ila yedi yıl vadelerle vade

66 _{Civan, a.g.e., s. 112-113}

67_{SPK Sermaye Piyasası Kurulu, Gayrimenkul Yatırım Ortaklıkları, Sermaye Piyasası Kurulu}

yayınları, Ankara, 2007

68 _{Korkmaz ve Ceylan, a.g.e., s. 201} 69 _{Korkmaz ve Ceylan, a.g.e., s. 200}

26

ortaklık özelliği doğrultusunda çıkartılabilmektedir. Uzun vadede ortaklık, kısa vadede kârdan pay alma hedefini güden, faizdense kâr payını seçen yatırımcılar açısından uygundur.70