Sosyal Yardım Yararlanıcılarının İstihdamına İlişkin Yönetmeliğin hükümleri genel itibariyle incelendiğinde Bakanlığımıza, İŞKUR Genel Müdürlüğüne ve SGK’ya ayrı ayrı görev ve sorumluluklar yüklediği, bu görev ve sorumlulukların yerine getirilmesi için veri ve bilgi paylaşımının gerekli ve önemli olduğu görülecektir. Nitekim Bakanlığımız ile İŞKUR ve SGK arasında sistem üzerinden bilgi paylaşımının sağlanabilmesi için veri tabanlarının hazır hâle getirilmesi yönündeki çalışmalar kurumlar nezdinde devam etmektedir. Biz bu çalışmamızda Yönetmeliğin Bakanlığımıza yüklediği görev ve sorumlulukları açıklamaya çalışacağız. Yönetmeliğin İkinci Bölümünde destek kapsamında bildirilecek sigortalıda bulunması gereken şartlara yer verilmiştir. A- Prim Desteğinden Yararlanacak Sigortalıda Bulunması Gereken Şartlar: Yönetmeliğin İkinci Bölümünde sigorta prim desteğinden yararlanacak sigortalıda aşağıda yazılı şartların birlikte aranılacağı belirtilmiştir. Buna göre; a- Son bir yıl içerisinde nakdi düzenli sosyal yardımlardan en az bir defa yararlanmış olanların ikamet ettiği hanede bulunmak.
b- 5510 sayılı Kanunun 60. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendinin (1) numaralı alt bendi kapsamında olmak. c- İŞKUR’a kayıtlı işsizler arasında olmak,
d- 5510 sayılı Kanunun 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında özel sektör işverenlerince 26/4/2016 tarihi ve sonrasında işe alınmış olmak. Sosyal yardım yararlanıcılarından çalışabilir nitelikteki olanlar, yukarıda yazılı genel şartları birlikte haiz olmaları hâlinde sigorta prim desteğinden yararlanabileceklerdir. Söz konusu Yönetmeliğin Yönlendirme ve Müeyyide başlıklı Dördüncü Bölümünde ise İŞKUR’a kaydedilecek kişiler ve Müeyyide konularına yer verilmiştir. B-İŞKUR’a Kaydedilecek Sosyal Yardım Yararlanıcıları: Yönetmeliğin İŞKUR’a kaydedilecek kişiler başlıklı 10. maddesinin birinci fıkrasında, aşağıdaki şartları birlikte haiz olan sosyal yardım yararlanıcılarının, Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıfları (Vakıflar)
tarafından Bütünleşik Sosyal Yardım Bilgi Sistemi (sistem) üzerinden İŞKUR sistemine “çalışabilir” olarak kaydedileceği belirtilmektedir. Bu şartlar şunlardır.
a- Son bir yıl içerisinde nakdi düzenli sosyal yardımlardan en az bir defa yararlanmış olanların ikamet ettiği hanede bulunmak.
Bilindiği üzere, Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışmayı Teşvik Fonu Kurulu tarafından belirlenen ve nakdi düzenli yardımlar olarak nitelendirilen şartlı
eğitim yardımları, şartlı sağlık yardımları, şartlı gebelik yardımları, eşi vefat etmiş kadınlara yönelik yardımlar, muhtaç asker ailelerine yönelik yardımlar, öksüz, yetim yardımları ve asker çocuğu yardımları il ve ilçelerde kurulu bulunan Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıflarına yapılan müracaatların değerlendirilmesi
neticesinde her iki ayda bir merkezi ödeme yöntemiyle hak sahiplerinin
hesaplarına yatırılmaktadır. Vakıflar, çalışabilir olarak değerlendirdikleri sosyal yardım yararlanıcılarını Bütünleşik Sosyal Yardım Bilgi Sistemi üzerinden İŞKUR sistemine kaydettikleri esnada, kaydedecekleri kişinin son bir yıl içerisinde yukarıda sayılan nakdi düzenli sosyal yardımların herhangi birinden en az bir defa yararlanmış olanların ikamet ettiği hanede bulunup bulunmadığını
sistem üzerinden kontrol etmelidir. Burada geçen hane kavramı Yönetmeliğin tanımlar bölümünde, aralarında akrabalık bağı bulunsun ya da bulunmasın adres kayıt sistemindeki kayıtlara göre aynı konutta ya da aynı konutun bir bölümünde yaşayan bir kişiyi veya birden fazla kişiden oluşan topluluğu ifade eder şeklinde tanımlanmıştır. Vakıflar, nakdi düzenli sosyal yardımlardan son bir yıl içerisinde en az bir defa yararlanmış olan hanenin tespitini yaparken, kişinin Bütünleşik Sosyal Yardım Bilgi Sistemi üzerinden İŞKUR sistemine çalışabilir olarak kaydedileceği tarihten geriye doğru tam yıl esasına göre son bir yılı dikkate alacaklardır. Örneğin; A Vakfı tarafından çalışabilir olarak değerlendirilen bir kişinin Bütünleşik Sistem Üzerinden İŞKUR sistemine 04/08/2017 tarihinde kaydedilmesi hâlinde, nakdi düzenli sosyal yardımlardan en az bir defa yararlanmış olan hanenin tespitine ilişkin son bir yılın başlangıç tarihi 04/08/2016 olarak baz alınacaktır.
Kanaatimizce söz konusu hanede çalışabilir nitelikte birden fazla kişi olması hâlinde bu kişilerin kaydının birlikte yapılması hem bu kişilerin işe veya mesleki eğitime birlikte yönlendirilmesini hem de gereksiz yere yardımların kesilmesini önleyecektir. b- 5510 sayılı Kanunun 60. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendinin (1) numaralı alt bendi kapsamında olmak.
Sosyal yardım
yararlanıcısının 5510 sayılı Kanunun 60.maddesinin birinci fıkrasının (c) bendinin (1) numaralı alt bendi kapsamında olması için bulunduğu hanede toplam gelirin kişi başına düşen aylık tutarının, asgari ücretin üçte birinden az olması gerekmektedir. Burada aile içi kişi başına düşen gelir hesaplamasında, kişinin İŞKUR sistemine kaydının yapıldığı dönemde on altı yaşından büyük işçiler için belirlenen aylık asgari ücretin brüt tutarı baz alınacaktır. c- 18 yaşını doldurmuş ve 55 yaşından gün almamış olmak. Vakıflar tarafından Bütünleşik Sistem üzerinden İŞKUR sistemine “çalışabilir” olarak kaydedilecek kişinin, kaydının yapıldığı tarih itibariyle 18 yaşını doldurmuş ve 55 yaşından gün almamış olması gerekmektedir. d-2022 sayılı 65 Yaşını Doldurmuş, Muhtaç, Güçsüz ve Kimsesiz Türk Vatandaşlarına Aylık Bağlanması Hakkında Kanun kapsamında aylık almıyor olmak.
2022 sayılı Kanun kapsamında hak sahibi olarak kendisine engelli maaşı bağlananlar çalışabilir olarak kaydedilmeyeceklerdir. e- 2828 sayılı Sosyal Hizmetler Kanununun ek 7. maddesi kapsamında engelli yakını olarak engellilerin evde bakımına destek için yapılan sosyal yardımlardan yararlanmıyor olmak.
2828 sayılı Kanun kapsamında engelli yakını olarak engellinin evde bakımına destek için yapılan sosyal yardım ödemelerinden yararlananlar çalışabilir olarak kaydedilmeyeceklerdir. Yönetmeliğin 10’uncu maddesinin birinci fıkrasında sayılı şartları birlikte haiz olanlardan; a- Kadınların bakmak zorunda olduğu ilkokul çağında veya daha küçük yaşta çocuğu ya da çocukları olması. Vakıf personelinin yaptığı hane ziyareti veya görüşme neticesinde kadınların, bulundukları hanede bizzat bakmak zorunda olduğu ilkokul çağında veya daha küçük yaşta çocuğu ya da çocukları olduğunun tespit edilmesi hâlinde bunlar çalışabilir olarak kaydedilmeyeceklerdir. b- Hanesinde bulunan yaşlı, engelli, kronik hasta vb. bakıma ihtiyacı olan kişiler için kendisi dışında bakacak birinin bulunmaması. Sağlık Kurulu Raporu ile veya vakıf personelinin yaptığı hane ziyaretinde, bulundukları hanede yaşlı, engelli, kronik hasta vb. bakıma ihtiyacı olan kişiler için kendisinden başka bakacak birinin bulunmadığının tespit edilmesi hâlinde bu kişiler çalışabilir olarak kaydedilmeyeceklerdir. c- Sürekli veya kronik hastalık hâli ve bedenen veya ruhen çalışmasına engel teşkil edecek
derecede (engellilik durumu veya psikolojik vb.) rahatsızlıklarının olması. Sağlık Kurulu Raporuyla veya vakıf personelinin yaptığı hane ziyareti neticesinde, bedenen ve ruhen çalışmaya müsait olmadığı (kronik hastalık hâli, engellilik durumu veya çalışmasına engel teşkil edecek derecede psikolojik vb. rahatsızlıklarının olması hâli) tespit edilenler çalışabilir olarak kaydedilmeyeceklerdir. C- Müeyyide: Yönetmeliğin 10. maddesinin birinci fıkrasında belirtilen şartları sağlayanlardan çalışabilir durumda olan sosyal yardım yararlanıcıları, Bütünleşik Sosyal Yardım Bilgi Sistemi üzerinden İŞKUR sistemine kaydedildikten sonra, İŞKUR tarafından durumlarına uygun işlere yönlendirilecek veya mesleki eğitim ve aktif işgücü programlarına tabi tutulacaklardır.
İŞKUR tarafından teklif edilecek iş, mesleki eğitim veya diğer aktif işgücü programları ilçe belediyesi için ilçe sınırı, il belediyesi için ilin merkez sınırı, büyükşehir belediyesi için ise işyeri servis aracı veya en fazla iki şehir içi toplu taşıma aracıyla ulaşım sağlanabilen il sınırı dâhilinde yer almalıdır. Ancak kişinin kabul etmesi hâlinde farklı il veya ilçelerde de istihdam edilebilir. İl ve ilçe merkezine bağlı köy ve beldeler bağlı oldukları il ve ilçenin sınırları içerisinde sayılırlar.
İŞKUR tarafından teklif edilen işi, mesleki eğitimi veya aktif işgücü programlarını haklı bir sebep olmaksızın üçüncü kez kabul etmeyenlerin nakdi düzenli sosyal yardımları, durumun İŞKUR sistemi üzerinden Bütünleşik Sosyal Yardım Bilgi sistemine bildirilmesini takip eden aybaşından itibaren bir yıl süreyle Vakıflar tarafından kesilecektir.
Çalışabilir durumda olan sosyal yardım yararlanıcısı, İŞKUR tarafından kendisine teklif edilen iş, mesleki eğitim veya aktif işgücü programlarından herhangi birini veya hepsini birlikte toplamda üç kez reddetmesi hâlinde üçüncü kez teklifi kabul etmemiş sayılacaktır. Haklı bir sebep olmaksızın; davet edildiği hâlde görüşmeye gitmeyen, işe yönlendirilmeyi kabul etmeyen, işe yönlendirilmesine rağmen iş görüşmesine gitmediği veya yapılan iş teklifini kabul etmediği sistem üzerinden tespit edilenler de teklifi reddetmiş sayılacaklardır. İŞKUR tarafından teklif edilen iş, mesleki eğitim veya aktif işgücü programlarını reddetmesine gerekçe olarak sosyal yardım yararlanıcısının öne süreceği haklı sebebin kanuna ve günün şartlarına uygun olması gerektiği kanaatindeyiz. Aksi hâlde çalışabilir olduğu hâlde çalışmak istemeyen kişinin makul ve mantıklı olmayan gerekçelerle yardım almaya devam etmesi kaçınılmaz olacaktır.
Konuyla ilgili vakıflar tarafından yapılan iş ve işlemlere ilişkin olarak sosyal yardım yararlanıcılarının yapacakları itirazları değerlendirmeye Vakıf Mütevelli Heyeti yetkili olacaktır.
D-Teşvik Tutarının Ödenmesi:
Yukarıda yazılı şartları taşıyan çalışabilir nitelikteki sosyal yardım yararlanıcılarının özel sektör işverenlerince istihdam edilmesi hâlinde, işverene ait sigorta primi tutarı 1 (bir) yıl süreyle Bakanlığımız tarafından karşılanacaktır. Bu bir yıllık sürenin başlangıcı sigortalının işe başladığı tarih olacaktır. Ancak sigortalının destek kapsamında işe başladığı işyerinden bir yıllık destek süresi dolmadan ayrılıp, aynı işyerinde veya aynı işverene ait farklı bir işyerinde veyahut farklı bir işverene ait işyerinde yeniden işe başlaması durumunda, bu Yönetmelikle belirlenen şartların sağlanması kaydıyla, sigortalının
sonradan işe girdiği yerlerde kalan teşvik süresi kadar destekten yararlanılabilecektir. Sigortalının işe başladığı tarihten önceki son bir yıl içerisinde nakdî düzenli sosyal yardımlardan en az bir defa yararlanmış olanların hanesinde ikamet edenler hane bazlı olarak Bakanlığımız tarafından elektronik ortamda SGK’ya bildirilecektir. İŞKUR’a kayıtlı sosyal yardım yararlanıcılarının teşvik kapsamında özel sektör işverenlerince istihdam edilmesi hâlinde, SGK tarafından bir önceki yıla ait teşvikten yararlanmış olan işverenlerin listesi ve teşvik tutarına ilişkin bilgiler her yılın Mart ayının son iş gününe kadar Bakanlığımıza bildirilecektir. SGK tarafından bildirilen teşvik tutarı, bildirildiği tarihi takip eden ayın başından itibaren üç ay içerisinde Bakanlığımız tarafından SGK’ya ödenecektir. Ödemenin gecikmesi hâlinde prim alacaklarına uygulanan gecikme zammı uygulanacaktır.