Havayolu Ulaşımı

 Ankara-Niğde Otoyolu Projesi

Ankara-Niğde Otoyolu projesi, YİD modeli kapsamında gerçekleştirilmiştir.

Ankara Gölbaşı-Acıkuyu Kavşağı 105,41 km otoyol, 12,2 km bağlantı yolu olmak üzere 1. Etap 117,61 km’den oluşmaktadır. 2. Etap Acıkuyu Kavşağı’ndan başlayıp Alayhan Kavşağı’nda sona eren 112,75 otoyol, 34,46 bağlantı yolu olmak üzere toplamda 147,21 km’den oluşmaktadır. 3. Etap ise Alayhan Kavşağı-Gölcük Kavşağı arasında kalan 56,72 km ana yol, bağlantı yolu ise 2,23 km’den toplamda 58,95 km’den oluşmaktadır. Toplamda proje kapsamında 323,77 km yol inşa edilecektir. 14 Nisan 2017’de ihalesi yapılan projenin yatırım süresi 3 yıl, işletme süresi 8 yıl 10 ay 17 günden oluşmaktadır. Yatırım değeri 1,4 milyar dolar’dır³⁰⁰.

 Avrasya Tüneli

Avrasya Tüneli yatırım projesi kapsamında Boğaz Geçişi, Avrupa Yakası ve Asya kesimi olmak üzere üç ana bölümden oluşan projenin tünel uzunluğu 5,6 km toplam uzunluğu 14,6 km oluşmaktadır. Avrupa Yakası’nda Kazlı Çeşme’den başlayan proje Asya yakasında Göztepe Kavşağı’nda sona ermektedir. Yatırım tutarı 1,3 milyar dolar olan projenin yatırım süresi 55 ay olmak üzere 2016 yılının sonunda tamamlanmış, işletme süresi için 24 yıl 5 ay’dır³⁰¹.

Türkiye’de 2000 yılından sonra havaalanı ulaştırma yatırımlarına ağırlık verilmiştir. Mevcut hava alanı terminallerinin modernleştirilmesi yatırım programı kapsamına alınmıştır.

Kamu özel işbirliği yatırımlarında kamu hizmetleri itibariyle en büyük payı hava limanı projeleri almaktadır. Hava limanı projelerinin bir kısmı YİD, bir kısmı ise kirala devret (İşletme hakkı devri) sözleşmelerine dayanmaktadır. 2005 yılında çıkarılan 5335 sayılı kanuna göre DHMİ’de bulunan hava limanlarının işletme döneminin sonundan itibaren YİD modeli çerçevesinde özel sektör yatırımcısı tarafından işletiminin gerçekleştirilmesi için hava alanı terminallerinin, DHMİ tarafından özel sektör yatırımcılarına 49 yılı geçmemek üzere işletme hakkı verilmiştir.

2017 yılı verilerine göre özel sektör yatırımcılarına işletme hakkı verilen hava limanı proje sayısı 17’dir. 9 proje YİD modeliyle, 8’i ise İHD yöntemiyle verilmiştir.

2017 yılı itibariyle hava yolu ulaşımı projelerinin toplam yatırım büyüklüğü, yapımı devam eden İstanbul Yeni Hava Limanı projesi ve işletme hakkı devri kapsamında gerçekleştirilen Dalaman Yeni Terminal Binası yapımı dâhil, toplam yatırım büyüklüğü 8,7 milyar dolar’dır. Yatırımlar tamamlandığında söz konusu tutarın, 16 milyar dolar olacağı tahmin edilmiştir.

2018 yılı DHMİ faaliyet raporuna göre toplam yatırım tutarı fiili olarak 10,8 milyar dolar olmakla birlikte Çeşme Alaçatı Ekrem Pakdemirli ve İstanbul Yeni Hava Limanı’nın bütün etaplarının tamamlanmasıyla birlikte yatırım tutarı 16,3 milyar dolar olacağı belirtilmiştir. DHMİ tarafından gerçekleştirilen 8 adet İşletme hakkı devri hizmetlerinden 8 milyar dolar gelir elde edilecek olup ve İstanbul Yeni Hava Limanı projesinin kira bedeli ile birlikte bu tutar 37 milyar dolara ulaşacağı tahmin edilmiştir³⁰³.

Strateji Bütçe Başkanlığı’nın verilerine göre KÖİ modeliyle gerçekleştirilen havayolu ulaşım projelerinin toplam sözleşme değeri 72,540 milyon dolar’dır.

Gerçekleştirilen yatırım tutarı 18,966 milyon dolar, işletme hakkı devri kapsamında 53,573 milyon dolar özel sektör yatırımcısından kamu idaresine ödeme yapılacaktır.

303 T.C. Devlet Hava Meydanlari İşletmesi Genel Müdürlüğü, 2018 Faaliyet Raporu, Strateji Geliştirme Başkanlığı, Ankara, 2019, s.152.

Yapılan projelerin büyüklüğü ve süresi ise aşağıda belirtilmiştir³⁰⁴:

 İstanbul Atatürk Hava Limanı Yolcu Terminalleri işletme süresi 15,5 yıl olmak üzere 2,543 milyon dolar kira geliri elde edilecektir. Sözleşmedeki finansal kapanış tarihi 03.01.2021’dir.

 Atatürk Hava Limanı Dış Hatlar Terminali yatırım projesi 397,793 bin dolar’dır.

İşletme süresi 4 yıl 10 ay 15 gün olmak üzere işletmenin finansal kapanış tarihi ise 02.07.2015’dir.

 Esenboğa Hava Limanı İç ve Dış Hatlar Terminali yatırım projesi 188,702 bin Euro’dur. 15 yıl 8 ay işletme süresi olmak üzere işletmenin finansal kapanış tarihi ise 24.05.2023’dür.

 Antalya Hava Limanı Yolcu Terminalleri işletme süresi birinci etap 17 yıl 3 ay 17 gün ve ikinci etap ise 15 yıl 3 ay 8 gün, elde edilecek kira tutarı 2,010 milyon dolar’dır. İşletme süresi 31.12.2024 tarihinde sona ermektedir

 Antalya I. Dış Hatlar Terminali yatırım projesi kapsamında 75,902 bin dolar’dır.

İşletme süresi 9 yıl 45 gün olmak üzere işletmenin finansal kapanış tarihi ise 13.09.2007’dir.

 Antalya II. Dış Hatlar Terminali yatırım projesinin 85,386 bin dolar’dır. İşletme süresi 3 yıl 5 ay 26 gün olmak üzere işletmenin finansal kapanış tarihi ise 22.09.2009’dur.

 Gazi Paşa Alanya Hava Limanı işletme süresi 25 yıl olmak üzere kira bedeli net kârının %65’i kira bedeli ve 50 bin dolar tesis kullanım bedeli ödeyecektir.

İşletmenin finansal kiralamasının 31.12.2032 tarihinde sona ermektedir.

 Dalaman Hava Limanı Dış Hatlar Terminali yatırım projesinin yatırım değeri 91,998 bin dolar’dır. İşletme süresi 8 yıl 2 ay 17 gün, finansal kapanış tarihi ise 28.04.2015’dir.

 Dalaman Hava Limanı Yolcu Terminalleri işletme kira bedeli 705 milyon Euro + KDV olmak üzere İç hatlarda 26 yıl 4 ay 30 gün, dış hatlarda ise 25 yıl 8 ay 3

304 DHMİ, 2017 Faaliyet raporu, s.169 ve s.175.

gün işletme süresi vardır. Finansal kiralama 31.12.2040 tarihinde sona ermektedir.

 İzmir Adnan Menderes Hava Limanı Yolcu Terminalleri kapsamında 610 milyon Euro+KDV kira bedeli vardır. İç hatlarda 20 yıl 11 ay 29 gün, dış hatlarda ise 17 yıl 11 ay 21 gün olmak üzere işletme süresi vardır. Finansal kiralama 31.12.2032 tarihinde sona ermektedir.

 İzmir Adnan Menderes Hava Limanı Dış Hatlar Terminali yatırım projesi kapsamında 138,887 bin Euro’dur. İşletme süresi 7 yıl 4 ay 26 gün, finansal kapanış tarihi ise 10.01.2015’dir.

 Milas Bodrum Hava Alanı Yolcu Terminali’nin ilgili kira bedeli 717 milyon Euro+ KDV olmak üzere iç hatlar da 21 yıl 5 ay 16 gün, dış hatlarda ise 20 yıl 2 ay 3 gün, finansal kiralama 31.12.2035 tarihinde sona ermektedir.

 Milas Bodrum Hava Limanı dış hatlar terminali yatırım projesi 88,643 bin Euro’dur. İşletme süresi 3 yıl 9 ay 66 gün, finansal kapanış tarihi ise 22.10.2015’dir.

 Aydın Çıldır Hava Limanı ilgili kira bedeli dönem net karının %7’si +20 bin Euro tesis kullanım bedeli vardır. İşletme süresi 20 yıl, finansal kiralama 20.07.2032 tarihinde sona ermektedir.

 Zafer Hava Limanı yatırım projesinin 50 milyon yatırım değeri vardır. İşletme süresi 29 yıl 11 ay, finansal kapanış tarihi ise 21.03.2044’dür.

 Zonguldak Çaycuma Hava Limanı Yolcu Terminali yatırım projesinin işletme süresi 25 yıl, elde edilecek kira tutarı cirosunun % 01,06 tutarını kira bedeli ve 32 bin 291 dolar tesis kullanım bedeli vardır. İşletme finansal kiralamanın bitiş süresi 13.07.2032’dir.

 Çeşme Alaçatı Hava Limanı, KÖİ projeleri kapsamında YİD modeli ile ihale edilmesiyle ilgili DHMİ Genel Müdürlüğü yetkili kılınmıştır. 20.04.2018 tarihinde ihale gerçekleştirilmiştir. İhalede kira bedeli yıllık net satış gelirlerinin

%20,2’dir.

İstanbul Üçüncü Hava Limanı yatırım projesi 2011 yılında çıkarılan 1807 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile 2013 yılında 10,247 milyon Euro yatırım değeri ve 25 yıllık işletme süresi karşılığında, 22,152 milyon Euro+KDV kira bedeliyle ihalesi gerçekleştirilmiş yatırım projesidir³⁰⁵. Proje kapsamında yıllık 90 milyon yolcu kapasiteli terminal binası, 3 adet kuzey ve güney pisti, apron, paralel taksi yolları, katlı ve açık otoparklar, teknik blok ve hava trafik kontrol kalesi, VIP terminali, kargo tesisleri, devlet konuk evi, kurtarma ve yangın istasyonu, genel havacılık terminali, giriş nizamiye binaları ve güvenlik merkezleri, apron bariyer binaları, garaj binaları, ısı merkezi, ibadethane, hastane ve sosyal tesislerin yapılması söz konusudur.