“Harry Potter ve Zümrüdüanka Yoldaşlığı” filmi tamamen bir masal olduğundan ilk çözümleme çalışmamızı “Propp’çu” yaklaşımla gerçekleştirdik. Filmin anlatı izlencesini daha sistematik bir biçimde ortaya koyabilmek “Greimas’çı yaklaşımı deneyerek ikinci bir çözümleme gerçekleştirdik. Söz konusu filmin üçüncüllük
bağlamında görünümünü sergileyebilmek amacıyla “Pairce’çı” yaklaşımı uygulayarak üçüncü bir çözümleme gerçekleştirdik.
Yukarıda belirtilen ve göstergebilimsel yöntemle gerçekleştirilmiş olan çözümlemelere geçmeden önce, filmin zaman, uzam ve kişi bağlamında genel görünümünü açıklayalım:
3. 3. 1. Zaman : Okulların açıldığı Sonbahar Mevsimi’nin başları ve yine okulların kapanacağı, normal bir eğitim-öğretim yılını kapsayan bir süreç sözkonusudur filmde. Üç mevsimin yaşandığını (Sonbahar-Kış-İlkbahar) görürüz. Film, yaz mevsiminin sona ermesi, bir başka deyişle okuların açılışıyla başlar. Söz konusu okul, Hogwarts Büyücülük okuludur. Yine anlatıda zamanın çeşitli bölümleri (sabah-öğle ve akşam-gece) yine özellikli sahnelerle gösterilir: Sabah ve Öğle süreçleri, Londra’nın bir semtinde, parkta çocukların eğlendiği saatler, iç uzamda yataktan kalkışlar, dersanelerde buluşmalar, ders süreçleri, Akşam ve Gece ise, büyük salonda, şamdanlar altında yenen akşam yemekleri, yatakhaneye gidişler, yataklarda uyumadan evvel yapılan sohbetler, uyurken Harry’nin karabasan gördüğü süreçler, dış uzamda Londra’ya dönüşlerinde parktan geçişleri, ve yine amcanın evinden uçarak kaçış süreçlerini oluştururlar.
3. 3. 2. Uzam : Film dış uzamın bir parçası olan, Londra’nın kenar mahallelerinden birinde, evlere yakın olarak düzenlenmiş bir oyun parkının havadan görünümüyle başlar. Yine ev ile park arasında geçen kovalamaca, amcanın evinin önü, Londra Sokakları, basit bir telefon kulubesi yardımıyla diğer boyutun dış uzamına geçiş, fantastik olayların, görünümlerin oluştuğu, ufak meydanlara açılan cadde, trenele yapılan yolculuk, Hogwarts Büyücülük Okulu, okulun açık avluları, geniş balkonları ve ek binalarının, kulelerinin, üzerinden, yanından geçişler, sihirli ormanda gezintiler, Londra’ya uçarak dönüş, okulun bitişinde eve dönüş sahnesi filmin dış uzamını oluştururlar. Yine filmin başında önce amcanın evinin içini tanırız, salonu ve Harry’nin yatak odası, ortadan ayrılan binanın içi, mahkeme salonu, arkadaşı Ron’un evi, Tren peronu ve peronun alt kısmındaki camekanlı oda, trenin içi, hogwarts büyücülük Okulu’nun içi, odaları, büyük yemek salonu, merdivenler, eşikleri,
koridorlar, sınıflar, Dumbledore’un Ordusu’nun çalışma yaptığı gizli ihtiyaç odası, Dolores’in odası, Dumbledore’un odası da iç uzamı oluştururlar.
3. 3. 3. Kişi : Film, genelde tek temel kişi olan Harry Potter üzerine kurgulanmıştır. Ancak yine de “diğer kişiler” olarak adlandıramayacağımız önemli kişilikler de vardır. Daima Harry Potter’in yanında yer alan ve aynı sınıfı paylaşan sıkı dostları Hermione, Ron ve diğer kişiler. Filmde, aslında ana temayı oluşturan kötü ile iyinin çatışması üzerine kurulmuş bir yapı vardır. Bu yapıya göre sıralanan ve ayrı ayrı taraflarda bulunup, Harry Potter’e yardım edenler arasında okulun yöneticisi, sihir öğretmenlerinden Dumbledore, onun yardımcısı Minerva, komşu kadın Arabella
Figg, eğitimci Rubeus dev adam, Harry Potter’in platonik aşkı olan, öğrenci Cho- Chang, Harry’nin manevi babası eğitimci Sirius, sonradan Harry’nin tarafına dönen
eğitimci Severus Snope, yine eğitimci “deli göz” Moodey Alaston, sihir öğretmenlerinden Arabella Figg ve Nymphadora Tonks sayılabilir. Öte yandan kötücül karakter, ve sürekli Harry’e karşı belli bir komplo içinde olan, engelleyici kişilikler de önemli karakterleri oluştururlar. Bunların başında “ismi anılmaması
gereken” adıyla da tanınan Voldemort, cadı Bellatrix Lestrang, önceleri Harry’e
inanmayan ve onun cezalandırılmasını ve Dumbledore’un işine son vermek isteyen sihir bakanı Cornelius Fudge, yeni atanan savunma sanatları eğitimcisi Dolores
Umbridge, Harry’nin yaşıtı, öğrenci Draco Malfoy ve arkadaşları sayılabilir.
3. 3. 4. Filmin Masalsı Yapısı Doğrultusunda Vladimir Propp’çu
Yaklaşımla Çözümlemesi.
“Harry Potter ve Zümrüdüanka yoldaşlığı” filminin filmsel anlatı çözümlemesini
Vladimir Propp’çu yaklaşımla gerçekleştirmeye çalışacağız. Bilindiği gibi yaşam öyküler ve masallarla benzerlik gösterir. Çünkü masallar yaşamın bir çeşit fantastik boyutta anlatılmasıdır. İyi karakterler, kötü karakterler, tesadüfler, üstlenilen görevler, ya da üstlenilmek zorunda kalınan görevler, kaçma, takip, terketme, yolculuğa çıkma, geri dönüş ve daha bunlara benzer bir çok karşıtlıklar yaşamda da bulunmaktadır. Yaşamda ki iyi karakterler, ve kötü karakterler öykülerde de karşımıza çıkmaktadır.
Buradan hareketle, filmde yer alan iyi ve kötü karakterleri yani kişileri, filmde geçen uzam ve süremi ele alarak belirleyeceğiz. Özellikle filmin ana izleği olan “Zümrüdüanka”nın geçtiği tüm kareleri irdeleyeceğiz. Oysa ana izlek kötücül kuvvetlere karşı savaşacak olan Zümrüdüanka Yoldaşlığı’nı ve bu yoldaşlığın içinde yer alan ana kahraman Harry Potter ve yandaşlarının kötüye karşı verdikleri tüm uğraşları kapsar. Diğer taraftan tüm film akışı içinde “Zümrüdüanka”nın efsanevi varlığı sürekli kendini hissettirir: Kötünün karşıtı iyinin verdiği uğraşta ölmesi, ya da bir nedenle yitirilmesi, yoldaşlığın giderek tükenmesi anlamına gelmez, tam tersi bir başka kahramanın yoldaşlığa katılımıyla neredeyse “iyicil gücün” yeniden kuvvet bularak doğması, tekrar varolması sembolizasyonu filmin başından sonuna kadar canlı tutulur. Bu bağlamda, yoldaşlığın adının neden “Zümrüdüanka” olarak anıldığını anlarız: Kötüye karşı verilen uğraşta iyi karakterler sanki yeniden doğarcasına yerini bir başka kahramana vermekte, güç tükenmemektedir.
Filmdeki “Zümrüdüanka” örgesi belirtilen bu çerçeve içinde işlenmiş olduğundan, çözümleme çalışmalarımızı Vladimir Propp’un saptamış olduğu otuz bir işleve bire bir uyan bölümleri belirleyerek hazırlayacağız.
Film daha ilk karesinden başlayarak, tamamen bir “masal” olduğundan ilk dört işlevine bire bir uymaktadır:
Filmin baş kahramanı Harry Potter yanlarında kaldığı Dursley ailesinin (teyzesi ve eniştesinin) evinden uzakta bulunan parka gitmektedir. Hava çok sıcak ve öğleden
hemen sonraki bir süreçtir.
Tablo 1.
Uzam: Bu karede uzam, Harry Potter’in teyzesi ve eniştesinin oluşturdukları Dursley
ailesinin yaşadığı Londra’nın kenar mahallelerinden birini betimler. Harry Potter tüm yaz boyunca tek başına kalmıştır, okuldaki arkadaşlarından da bir haber alamamıştır. Evden uzakta bulunan tarlanın ortasında yer alan çocuk parkına doğru tek başına ilerlediği sahne sözkonusudur.
Sürem: Film 1970 li yıllarda, okulların açılmasına az bir süre kalmıştır.Yaz sonu
olmasına karşın hava oldukça sıcak olduğundan Harry Potter evin dışında olmayı tercih etmiştir.
Kişi: Burada yalnızca bir kişiden söz edebiliriz. O da filmin baş kahramanı olan Harry
Potter. Kaldığı evden uzaklaşmış, tek başına parktadır
Şekil 4 Şekil 5
Harry önce parkta, salıncakların bulunduğu yerde tek başına düşünceli oturmaktadır. Birden karşısına sürekli çatıştığı kuzeni Dudley ve arkadaşları gelir ve Harry’le alay ederler.
Uzam
Sürem Engelleyici Destekleyici
Londra-Bir mahalle 1970 li yıllar-Yaz Sonu Gündüz(öğle )