• Sonuç bulunamadı

Türk tarihi Asya'dan Avrupa'ya doğru uzanan uzun bir egemenlik ve mücadele tarihidir. Halkla ilişkiler, yalnızca günümüzdeki profesyonel biliş ve davranış yönetimi ile değil, Asya'dan Avrupa'ya doğru uzanan bu mücadele de yaşamın her alanında sürdürülen güç ve çıkar yapıları içinde gerçekleştirilen tüm ilişkisel faaliyetler açısından değerlendirilmelidir. Siyasal ve ekonomik alanda, halkla, tebaayla, köleyle ve diğer toplumlarla sürdürülen ilişkilerin, , tarihsel olarak oluşmuş, töreler ile yürütülen planlı ilişkiler olduğu (Erdoğan, 2014: 81) görülmektedir.

Erdoğan'a göre, profesyonel anlamda halkla ilişkilerin ortaya çıkması; kamu ve özel sektörün ilişki kültüründe halkı da göz önünde bulundurma düşüncesinin önemsenmeye başlaması ve çok partili sisteme geçilmesi ile birlikte gelişen, değişim sürecinde oluşmaya başlamıştır." Kamu sektöründe "Halkın ne istediği

ve ne düşündüğü ve özel sektörde müşterinin nasıl olduğu ve nasıl düşündüğü üzerinde durma gereksiniminin tohumları atılmıştır." ( Erdoğan, 2014: 97).

Okay'a göre, "Türkiye'de Cumhuriyet'in kuruluşundan, çok partili hayata

geçilen 1946 yılına kadar görev yapan hükümetlerden yalnızca 1 Kasım 1946' da Celal Bayar Hükümeti'nin programında polisin halkla ilişkilerine dair bir hüküm yer almıştır". Yine 1947' de göreve başlayan İ. Hasan Saka Hükümeti

programında; halka iyi muamelede bulunulması ifadesine rastlanılmaktadır. 9 Mart 1951'de göreve başlayan Adnan Menderes Hükümeti'nin programında da

"Bütün idare cihazını halkın hizmetine vermek." ifadesiyle karşılaşılmaktadır.

1950'lerde Amerikan ordu sistemini benimseyen Türk Silahlı Kuvvetleri'nde halkla ilişkiler birimine yer verildiği görülmektedir. Türkiye’de halkla ilişkilerin kamu kurumlarında ilk örneklerini 1960'lı yıllardan önce Milli Savunma Bakanlığı ve Genel Kurmay Başkanlığı yapısında "Basın ve Halkla

Münasebetler Daire Başkanlıklarında" görülmektedir. Bu birimler, tören,

yemek, kokteyl gibi sosyal olayları düzenlemek ve denetlemek görevini yürütmekteydiler (Okay,2014: 26-27).

Merkezi Hükümet Teşkilatının Araştırma Projesi, kısa adıyla Mehtap Projesi olarak bilinen rapor; halkla ilişkilerin Türkiye'de çağdaş anlamda ilk örneği olarak gösterilir.

Söz konusu raporda; "Devlet kuruluşlarının her kademesindeki çalışmalarda ve

kararların alınmasında halkla yakın ilişki zorunludur" önerisi yer almaktadır. "Mehtap raporunda gelişmiş Batı ülkelerindeki yönetimlerin, bu temaslar bakımından çeşitli mekanizmalar ortaya koydukları; kişileri ve ilgili kuruluşları karardan önce dinledikleri, onların istek ve düşüncelerini almak ve değerlendirmek için birtakım yöntemler bulduklarına değinilmektedir. Rapor, Türk yönetiminde de çeşitli kademelerde, her kurumun bünyesine uygun olarak, halkla temas ve dinleme yöntemleri kurmanın gerekliliğine “ (Ertekin,1986: 70) dikkat çekmektedir.

Okay' a göre ise; ülkemizde toplumu doğrudan doğruya etkileyen ilk halkla ilişkiler kampanyalarından birisi 1964 yılında uygulanan ve nüfus planlamasını topluma benimsetmeye çalışan kampanyadır ve uygulanması neticesinde başarılı sonuçlar elde edilmiştir (Okay, 2014: 28). Dönemin koşullarında, gelenekler, toplumun duyarlılığı gibi etkenler göz önünde bulundurulduğunda, kampanyanın oldukça başarılı olduğu sonucuna varılabilir.

Kamu yönetiminde, 1967 yılında halkla ilişkiler konusunda önemli bir gelişme oldu. Vatandaşların şikâyetlerini telefonla alıp ilgili birimlere ulaştırarak, sorunların çabuk çözümünü sağlayabilmek için bir merkez oluşturuldu. Ancak 1972'de gereksiz bulunarak kaldırıldı (Erdoğan, 2014: 140).

Okay'a göre ülkemizde halkla ilişkilerde devlet tekelciliği Osmanlı'dan Cumhuriyet'e geçiş süreçlerinde yaşanan sosyoekonomik sorunlar ve büyük bir Kurtuluş Savaşı'nın ardından ticari kurumların oluşamamasından kaynaklanmaktadır (Okay, 2014: 34). Ülkemizde özel kuruluşların halkla ilişkiler ile tanışabilmesi ancak 1970'li yıllarda olabilmiştir. Asna'ya göre. özel kuruluşların halkla ilişkiler birimleri oluşturmalarının başlıca sebebi, Türkiye' deki çok uluslu şirketlerin, örneğin petrol ve havayolu şirketlerinin önemli bir rolü olmuştur. Bunlar kendi ülkelerinde olduğu gibi bu çalışmaları ülkemizde de başlatınca Türk özel kuruluşları da bu alana ilgi duymaya başlamışlardır (Okay, 2014: 35).

Türkiye'de 1960 ile 1980 yılları arasındaki süreçte siyasal partilerin çoğalması ve partiler arası rekabetin yoğunlaşması ile birlikte, halk oyunun biçimlendirilebilmesi ve oy elde edebilmek amacıyla halkın ne düşündüğü yavaş yavaş önem kazanmaya başlayan bir unsur olmuştur. Devlet kurumlarının iş yapış karakterine uygun bir şekilde iş gören halkla ilişkiler bölümlerinin kurularak, faaliyete geçmesi bu yıllara rastlamaktadır (Erdoğan,2014: 144).

Kazancı' ya göre 12 Eylül askeri darbesi kamu yönetimini eleştirecek bir güç kalmamasına, toplumun duyarlı kesimlerinin askeri cunta tarafından susturulmasına neden olmuştur. Özellikle baskı grupları askeri yönetime alkış tutan bir duruş sergilemeye başlamış,toplumun birçok sektöründe olduğu gibi halkla ilişkiler birimleri de asıl misyonlarını terk ederek rutin sorunlara yönelmiştir. (Kazancı, 1995: 24).

1980'lerin ortasından sonra dünyada başlayan neo-liberal ekonomik politikalar Türkiye'de de hızla ekonomik değişimlere yol açmıştır. Rekabetçi bir pazarın ulusal ve uluslararası boyutta ortaya çıktığı veya çıkacağı gerekçeleri ile yaratılan, daha çok kazanabilme arzusu, küçük, orta, büyük ve uluslararası ortaklı mega şirketlerde etkili olmaya başlamıştır. Erdoğan, o dönemin hızlı değişimini "Müşterilerinin ceplerindeki paraları kazanmak için kıyasıya rekabet

ettikleri düşüncesi akademik ve akademi dışı çevrelerde geçerli olmaya başladı. Bu düşünce ve düşüncenin yaratıldığı küresel kapitalist pazar ortamında imaj yaratma ve sürdürme işi önem kazandı."(Erdoğan, 2014: 149) sözleriyle ifade etmektedir.

Ülkemizdeki halkla ilişkiler sektörü de kapitalizmin yarattığı küresel endüstrilerden biri haline gelmiştir. Özal döneminde başlayan neo liberal politikaların benimsettiği, çok uluslu şirketlerin model alınması ile gün geçtikçe sayıları artan birçok halkla ilişkiler firması mevcuttur.

Bu firmaların içinde Okay'ın da ifade ettiği gibi, Grunig'in dört modelinden tanıtım ve kamuoyunu bilgilendirme modelleri yoğun biçimde kullanılmaktadır. Ancak halkla ilişkiler anlayışı yerleşmiş olan kuruluşların, iki yönlü asimetrik ve çok nadir olarak da iki yönlü simetrik modeli uyguladıkları görülmektedir (Okay, 2014: 44). Öte yandan, Türkiye'de halkla ilişkiler anlayışının geçmişinin çok eskilere dayanmamasına rağmen, uluslararası alanda pek çok Türk kuruluşu önemli ödüller almaktadır (Okay, 2014: 45).

Gelecekte de halkla ilişkiler alanında, paydaşlarıyla birlikte hareket eden, simetrik iletişimi kullanan, dürüstlük ve güven ilkeleriyle çalışmalarını sürdüren kuruluşların, hedeflerine ulaşması ve başarılı olması kaçınılmazdır.