Haftanın Günlerine Ait Tanımlayıcı İstatistiklerin Hesaplanması

incelenmesinin ardından haftanın günlerinin ortalama getirilerini daha iyi analiz edebilmek ve günlere ait risk düzeylerini istatistiki olarak belirlemek amacıyla tanımlayıcı istatistiklerden oluşan Tablo-4.10, yıllara ve günlere ait ortalama getirilerin 01.01.1990 - 31.12.2007 yılları arasında göstermiş oldukları trendi tespit edebilmek amacıyla Grafik-4.3 hazırlanmıştır.

Tablo-4.10

1988-2007 Döneminde Haftanın Günlerine Göre Tanımlayıcı İstatistikler

1988-2007 Pazartesi Salı Çarşamba Perşembe Cuma Günler Tüm

Ortalama Getiri -0,06% 0,04% 0,28% 0,37% 0,48% 0,22% Standart Sapma 3,40% 2,80% 2,83% 2,86% 2,57% 2,91% Basıklık* 1,8328 4,2506 4,7036 1,9878 4,4590 3,2467 Çarpıklık** 0,0896 0,6644 -0,0114 -0,0790 0,5847 0,1685 Minimum -14,62% -9,46% -18,11% -13,12% -11,34% -18,11% Maksimum 13,11% 19,45% 18,64% 12,52% 16,93% 19,45% Gözlem 991 998 999 1003 990 4.981 Getiri/Risk*** -0,0165 0,0153 0,0991 0,1305 0,1853 0,0768 Medyan**** -0,14% -0,10% 0,19% 0,27% 0,35% 0,15%

* Basıklık, normal dağılımla karşılaştırıldığında, bir dağılımın göreceli dikliğini ya da düzlüğünü verir. Pozitif basıklık, görece dik bir dağılımı belirtir. Negatif basıklık görece düz bir dağılımı belirtir.

** Çarpıklık, bir dağılımın ortalaması etrafındaki asimetri derecesini belirtir. Pozitif çarpıklık, asimetrik ucu daha yüksek pozitif değerlere doğru genişleyen bir çarpıklığı belirtir. Negatif çarpıklık, asimetrik ucu daha düşük negatif değerlere doğru genişleyen bir dağılımı belirtir.

*** Birim risk başına getiridir. Değişim katsayısı da denilmektedir.(Ortalama Getiri /S.Sapma) **** Belirtilen sayıların orta değerini verir. Başka bir deyişle sayıların yarısı orta değerden büyük, yarısı küçüktür.

129

Grafik-4.3: 1990-2007 Döneminde Haftanın Günlerinin Ortalama Getiri Trendleri 1990-2007 haftanın günleri ortalama getiri trendleri

-0,2 -0,1 0 0,1 0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006 Yıllar Getiri % pazartesi salı çarşamba perşembe cuma

Kaynak:http://evds.tcmb.gov.tr/ internet adresinden alınan datalar kullanılarak hazırlanmıştır.

Tablo-4.10 incelendiğinde, İMKB de Pazartesi günleri hariç günlerin ayrı ayrı ortalama getirisinin pozitif olduğu görülmektedir ve tüm günlerin ortalama getirisi %0,22‘dir. Cuma, Perşembe ve Çarşamba günlerinin ortalama getirisi tüm günlerin ortalama getirisinin üzerinde, Salı ve Pazartesi günlerinin ortalama getirisi ise tüm günlerin ortalama getirisinin altındadır.

Pazartesi günleri 1988-2007 döneminde, -%0,06’lık ortalama getiriyle en düşük ortalama getiriye sahip olan gündür. Grafik-4.3’den görüldüğü üzere,1990-2007 döneminde Pazartesi günlerini ortalama getirisi düşen ve haftanın diğer günlerine göre çok daha geniş bir bant aralığında dalgalanan bir trend izlemiştir. 1994 -1995 ve 2000- 2002 yılları arasındaki ekonomik kriz dönemlerinde Pazartesi günlerinin ortalama getirisi hızlı bir düşüş sergileyerek, ilk defa 2002 yılı sonunda Pazartesi günleri için tüm yılların ortalama getirisi negatif bir değer almıştır. Böylelikle Pazartesi günleri haftanın en düşük ortalama getiriye sahip günü haline dönüşmüştür. 2003 yılından günümüze kadarki ekonomik istikrar döneminde ise Pazartesi günlerinin ortalama getirisi, hafif çapta dalgalı olmakla ve negatif trend devam etmekle birlikte artış ya da azalış

130

yönünde güçlü bir trend izlememiştir. Bu trend piyasa riskinin arttığı dönemlerde Pazartesi günlerin ortalama getirisinin azaldığı ve piyasa riskinin yabancı etkisi, yatırımcı davranışları ve sistematik haber akışı gibi nedenlerle Pazartesi günlerinde realize olduğu varsayımını kuvvetlendirmektedir.

Aynı dönemde Salı günleri, Pazartesi günlerinin ardından ortalama getirisi en düşük olan gündür. Salı günlerinin ortalama getirisi 1988-2007 dönemi için %0,04’dür. Grafik-4.3 incelendiğinde Salı günlerinin 1992-2002 yılları arasındaki dönemde haftanın en düşük ortalama getirili günü olduğu görülmektedir. Bir diğer ilginç bulgu ise, Salı günlerinin ortalama getiri çizgisinin 1992-2007 yılları arasında (2000 yılı hariç) çoğunlukla %0 çizgisine yakın olacak şekilde -%0.02 ile %0,04 arasındaki son derece dar bir bant aralığında dalgalanmasıdır.

Çarşamba günlerinin ortalama getirisi ise tüm dönem için %0,28'dir ve haftanın en yüksek ortalamaya sahip üçüncü günüdür. Çarşamba günlerinin ortalama getiri trendi incelendiğinde; 1993-2000 yılları arasında ortalama getirinin %0,40 getiri çizgisi etrafında dalgalandığı, 2001 yılı ile birlikte ortalama getirinin düşüş trendine girerek 2007 yılı sonunda %0,28’e kadar gerilediği görülmektedir. Bu değer 20 yıllık dönemde Çarşamba günlerinin ortalama getirilerinin görmüş olduğu en düşük değerdir. Grafik-4.3’de Çarşamba günlerinin ortalama getirilerinin yıllar itibari ile dalgalanma şeklinin ve trend yönünün, dalgalanma boyutu farklı olsa da, Pazartesi günü ile benzerlik göstermesi yine dikkat çekici bir bulgudur. Bu durumda ekonomik bozulma ve kriz dönemlerinin Pazartesi günlerinin yanında Çarşamba günlerinin getirilerini de olumsuz etkileyebildiği sonucuna ulaşılmaktadır.

Perşembe günlerinin tüm dönem için günlük ortalama getirisi %0,37'dir ve haftanın en yüksek ortalamaya sahip ikinci günüdür. Perşembe günleri, 1991-2003 yılları arasında %0-%0,40 gibi geniş bir bantta önemli bir yükselme trendi sergilemiş ve ortalama getirisi 1994 yılında haftanın en yüksek getirili üçüncü günü, 2001 yılında haftanın en yüksek getirili ikinci günü haline dönüşmüştür. 2004 yılından sonraki dönemde ise Perşembe günlerinin ortalama getirisinin sabit bir trend izlediği görülmektedir. Yine Perşembe günlerinin ortalama getirisinin kriz yıllarında Pazartesi ve Çarşamba günlerinden farklı olarak yükselme eğilimde olduğu görülmektedir.

131

Cuma günleri ise haftanın en yüksek ortalamaya sahip günüdür ve Cuma günleri için ortalama getiri %0,48’dir. Bu oran tüm günlerin ortalama getirisi hesaplandığında ortaya çıkan %0,22‘lik değerin yaklaşık 2,2 kat üzerindedir. Cuma günleriyle ilgili bir başka önemli bulgu, Cuma günleri ortalama getiri trendinin incelenen tüm dönem için Çarşamba günleri ile birlikte hiçbir zaman negatif değerlere düşmemesidir. Ayrıca 1988-2007 döneminin tamamında Cuma günleri haftanın en yüksek getiri günü olarak kalmıştır. Cuma günlerinin ortalama trendinin yönü ve dalgalanma boyutu da Salı günlerine benzemektedir. Tüm dönem boyunca Cuma günlerin ortalama getirileri %0,45-%0,53 bant aralığında ve %0,50 çizgisi etrafında dalgalanmaktadır. Dalgalanma bandının dar olması, Cuma günlerinin ortalamasının da Salı günlerinde olduğu gibi, ekonomik gerilemenin ve krizlerin yaşandığı yıllardaki düşüşlerden çok fazla etkilenmediği yorumunu desteklemektedir.

Tanımlayıcı istatistiklerin verildiği Tablo-4.10’a tekrar dönüldüğünde riski başka bir ifade ile standart sapması en yüksek olan günün Pazartesi günü, en düşük olan günün ise Cuma günü olduğu görülmektedir. Pazartesi günlerinin standart sapması %3,40’dır ve tüm günlerin standart sapmasının %17 üzerindedir. Cuma günlerinin standart sapması ise %2,56'dır ve tüm günlerin standart sapmasının %10 altındadır.

Cuma gününün ardından en düşük standart sapmaya sahip ikinci gün ise %2,80 oranı ile Salı günüdür. Salı, Çarşamba ve Perşembe günlerinin risk düzeyleri birbirine yakın olmakla birlikte, tüm günlerin standart sapmalarının %2 ile %4 arasında aşağısındadır. Bu bulgulara göre, tüm günlerin standart sapma düzeyinin yükselmesinde Pazartesi günlerinin önemli bir etkisi olduğu görülmektedir.

1988-2007 yıllarını kapsayan dönemindeki getiri veri setinde minimum veri Çarşamba günü, maksimum veri ise Salı günü görülmüştür.

Haftanın günlerine ait medyanların karşılaştırması yapıldığında büyüklük sırasına göre; Cuma, Çarşamba ve Perşembe günlerinin medyanının pozitif ve tüm günlerinin medyan değerinin üzerinde; küçüklük sırasına göre; Pazartesi ve Salı günlerinin meydanının ise negatif ve tüm günlerinin medyan değerinin altında olduğu görülmektedir. Ayrıca haftanın tüm günlerinin ortalama değerlerinin medyanlarından büyük olması pozitif getirilerin negatif getirilere göre; (Cuma ve Salı günlerinde daha kuvvetli, Pazartesi günlerinde daha zayıf olacak şekilde) daha yüksek değerler aldığını göstermektedir.

132

Tablo-4.10 ile ilgili üzerinde durulması gereken en önemli istatistiklerden biride birim risk başına getiriyi ifade eden getiri/risk oranıdır. Bu oran incelendiğinde, haftanın en düşük risk oranına ve en yüksek ortalama getirisine sahip olan Cuma günlerinin getiri/risk oranı (0,1853) en yüksek seviyededir. Ayrıca Cuma günlerinin getiri/risk oranı, tüm günlerin getiri/risk oranının yaklaşık 2,5 katıdır.

Yüksek getiri/risk oranı sıralamasında Cuma günlerini Perşembe günleri takip etmektedir. Perşembe günlerinin getiri/risk oranı (0,1305)’da tüm günlerin getiri/risk oranının yaklaşık 1,7 katıdır. Tüm günlerin getiri/risk oranının üzerinde bir orana sahip olan üçüncü gün ise Çarşamba günleridir. Çarşamba günlerinin getiri/risk oranı (0,0991)’da tüm günlerin getiri/risk oranının yaklaşık 1,3 katıdır.

Pazartesi ve Salı günlerinin getiri/risk oranı, tüm günlerin getiri/risk oranının bir hayli altında kalmaktadır. Getiri/risk oranı en düşük olan gün ise doğal olarak, riskin yüksek ortalama getirinin düşük olduğu Pazartesi günüdür. Ayrıca Pazartesi günleri getiri/risk oranı negatif olan tek gündür.

Getiri/risk oranı için yukarıda elde edilen bulgular, takvim etkilerinin piyasaları etkinsizleştirdiği ya da getirilerin tahmin edilebilir olmasının piyasaları etkinsizleştirdiği varsayımı ile daha önce detaylı olarak bahsettiğimiz etkin piyasalar hipotezinin rasyonel yatırımcı davranışları ile ilgili temel varsayımlarını karşı karşıya getirmektedir. Buna göre; yatırımcı eğer rasyonel hareket ediyorsa ve Pazartesi günlerinin riskinin diğer günlerden önemli ölçüde yüksek ve birim risk başına düşen getirinin düşük olduğu bilgisine sahip ise, Pazartesi günleri alım yerine satım yapmayı tercih edecek ve Pazartesi günlerinin getirisi düşecektir. Aynı şekilde Cuma günlerinin riskinin düşük, birim risk başına getirisinin yüksek olduğu bilgisine sahip olan yatırımcı ise Cuma günü ya da bu özelliklere sahip haftanın bir başka gününde alım yapmayı tercih edecek ve Cuma günlerinin getirisi artacaktır. Çünkü etkin piyasalar hipotezinin temel varsayımlarından biri olan rasyonel yatırımcı davranışına göre; yatırımcılar en düşük risk düzeyinde en yüksek getiriyi sağlamayı amaçlamakta ve riski düşük, getirisi yüksek yatırım alternatifini tercih etmektedir.

133

Haftanın günleri için incelenen tanımlayıcı istatistiklerde de günlerin getirileri arasında farlılıklar olduğuna dair bulgular elde edilmesi sonucunda, bu bulguların istatistiki anlamlığını ve haftanın günlerinin ortalama getirilerin birbirinden farklı olup

olmadığını sınamak amacıyla t testi ve F testleri uygulanmış Test sonuçları Tablo-4.11’de verilmiştir.

Tablo-4.11

Haftanın Günü Etkisi Test Sonuçları F testleri

Test Edilen Veri Grupları F Değeri P Değeri Anlamlılık

Pazartesi, Salı, Çarşamba, Perşembe, Cuma 5,8461 0,00481 1%

T testleri

Test Edilen Seri 1 Test Edilen Seri 2 T Değerleri P Değerleri Anlamlılık

Pazartesi Diğer günler 3,00255 0,00278 1%

Salı Diğer günler 2,29872 0,02414 5%

Çarşamba Diğer günler 0,694028 0,47676 -

Perşembe Diğer günler 1,77372 0,06511 10%

Cuma Diğer günler 3,389769 0,00084 1%

Kaynak:http://evds.tcmb.gov.tr/ internet adresinden alınan datalar kullanılarak hazırlanmıştır. F testi sonuçları %1 anlam seviyesinde haftanın günlerinin ortalama getirileri arasında fark olduğunu gösterirken, t testi sonuçlarına göre Pazartesi ve Cuma günlerinin ortalama getirileri % 1 anlam düzeyinde haftanın diğer günlerinden farklıdır.

Elde edilen test sonuçlarına göre Çarşamba ve Perşembe günleri için istatistiki olarak anlamlı kabul edilecek bir bulguya rastlanmazken, Salı günleri getiri ortalamasının % 5 anlam düzeyinde diğer günlerin ortalama getirilerinden farklı olduğu görülmektedir. Bilimsel düzeydeki çalışmalarda kullanılan testlerde %5 ve %1 anlam seviyesinde test sonuçlarının dikkate alındığı düşünüldüğünde elde edilen sonuçlar İMKB’de haftanın günü etkisinin varlığını desteklemektedir.

134

4.2.3. Haftanın Günleri Etkisinin 1988-2007 Döneminde Yıllar ve Alt